Morgunblaðið - 14.11.2000, Qupperneq 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 14. NÓVEMBER 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Djasstónleikar í
Borgarleikhúsinu
Breska tímaritið Blueprint
Jarðhæð suðurhluta listasafnsins í Hafnarhúsinu.
Islensk hönnun og
arkitektúr lofuð
BRESKA tímaritið Blueprínt, sem
sérhæfír sig í arkitektúr og hönnun
tók nú í haust ýmsar byggingar ís-
lensku arkitektastofunnar Studio
Granda til umfjöllunar. Arkitekta-
stofan er í eigu þeirra Margrétar
Harðardóttur og Steve Christer og
er ekki annað að sjá á Blueprínt en að
blaðamaður hafi hrifist af hönnun
þeirra og er greinin ítarlega mynd-
skreytt.
Listasafn Reykjavíkur í Hafnar-
;húsinu er tekið til umfjöllunar, ásamt
bflastæði Kringlunnar, ráðhúsi
Reykjavíkur og húsi hæstaréttar.
Sérstætt, myndrænt sjónarhom ljós-
myndara tímaritsins eykur innsýn
lesenda þá enn frekar.
„Hjá Studio Granda eru þau Steve
Christer og Margrét Harðardóttir.
Verk þeirra teygir sig út fyi-ir hefð-
bundin endimörk arkitektúrs og nær
þess í stað yfír í landslag og búsetu í
annars hrjóstrugum en fallegum
heimi. Þá kemur einnig á óvart að
verkefni þeirra búja jafnan yfir litlum
og sérstæðum þáttum hönnunar,“
segir í Blueprínt.
Hönnun þeirra á bflastæði Kringl-
unnar er til að mynda sögð bera frek-
ar einkenni haglegs skipulags en
:byggingar og með ráðhúsinu er nátt-
úran sögð látin líkja eftir tískunni.
Umfjöllun tímaritsins um Listasafn
Reykjavíkur er þó e.t.v. einna ítar-
legast myndskreytt og safnið sýnt
jafnt að innan sem utan. Hefur Blue-
print, sem telur safnið mest krefjandi
verkefni þeirra til þessa, eftir Christ-
er að erfiðasti hluti hönnunarinnar
hafi falist í því að tengja saman ólíka
hluta safnsins.
Horft inn í einn af sölum safns-
ins úr húsagarðinum.
Listasafn Reykjavíkur í Hafnar-
húsinu. Skyggninu yfir andyr-
inu líkir Christer við að hnífur
sé látinn kljúfa smjör.
Súlur á bflastæði Kringlunnar
eru einnig ljósastaurar.
„Enn á ný kýs Studio Granda að
tengja saman landslag og undirbygg-
ingu,“ segir í tímaritinu sem kveður
ljósmyndir af Reykjavík um aldamót-
in hafa átt sinn þátt í hugmyndum
Christers og Margrétar að hönnun
safnsins. Og vitnar blaðamaður í
Margréti er segir þau nota minning-
ar fortíðar til að leiða gesti til fram-
tíðar.
„Verkefni Studio Granda eru at-
hyglisverð vegna þess ásetnings
þeirra að nota jafnt stór sem lítil form
- sem og gamanseminnar sem þar er
að finna; þetta ánægjuleg hönnun
sem fyllir rökhyggju lífi,“ er mat
Blueprint sem að lokum lfldr Lista-
safninu í Hafnarhúsinu við bandalag
skipulags og skreytilistar. Hönnun
listasafnsins fær þá enn frekari um-
fjöllun í fréttaritinu Building Design
sem m.a. lfldr hönnun safnsins við
Tate Modern-listasafnið í Bretlandi.
TÓNLEIKAR undir yfirskriftinni
„Hansa“ þar sem Jóhanna Vigdís
Amardóttir syngur uppáhaldslögin
sín verða á Stóra sviði Borgarleik-
hússins annaðkvöld, miðvikudags-
kvöld, kl. 20.30.
í fréttatilkynningu segir: „Tón-
leikar Hönsu eru enn einn liður í
starfsemi Borgarleikhússins og er
markmið þeirra meðal annars að
fullnýta þetta glæsta leikhús þegar
ekki eru leiksýningar á fjölunum.
Um leið er leitast við að kynna þá
listamenn sem starfa við leikhúsið og
margvíslega hæfileika þeirra betur.
A efnisskrá tónleikanna eru eink-
um lög eftir Cole Porter og Thomas
„Fats“ Waller, eins konar úrval af
uppáhaldslögum leik- og söngkon-
unnar og eiga þau það flest sameig-
inlegt að fjalla um ástina. Óskar Ein-
arsson útsetti lögin og eru þau flest í
hinum gamla en ávallt ferska jazz-
stfL
Jóhanna Vigdís Amardóttir út-
skrifaðist sem leikari frá Leiklistar-
skóla íslands vorið 1999 og hefur
einkum starfað í Borgarleikhúsinu
þar sem hún er í hópi fastráðinna
leikara. Hún hefur leikið og sungið í
fjómm söngleikjum síðastliðin 5 ár: I
Hárinu, Grease, Litlu hryllingsbúð-
inni og nú í Kysstu mig Kata. Einnig
leikur hún Regan, dóttur Lés kon-
ungs í samnefndu leikriti Williams
Shakespeare, sem sýnt er um þessar
mundir í Borgarleikhúsinu. Auk
leikaramenntunar hefur Jóhanna
Vigdís lokið burtfararprófi í söng og
píanóleik frá Tónlistarskóla Garða-
bæjar og þar að auki hefur hún lokið
BA-prófi í frönsku frá Háskóla ís-
lands.
Gestasöngvari á tónleikunum er
Selma Bjömsdóttir en hljómsveitina
skipa Óskar Einarsson, píanóleikari,
Sigurður Flosason, saxófónleikari,
Birgir Bragason, kontrabassaleik-
ari, og Halldór Gunnlaugur Hauks-
son sem spilar á trommur. Auk þess
taka dansarar frá íslenska dans-
flokknum þátt í tónleikunum, þær
Hildur Óttarsdóttir, Hlín Diego
Hjálmarsdóttir og Katrín Johnson.“
Af mennsku
innihaldi
Tonlist
Lunghultskirkja
TÓNLEIKARÖÐ TÓN-
SKÁLDAFÉLAGS ÍS-
LANDS í SAMVINNU
VIÐ REYKJAVÍK -
MENNINGARBORG
EVRÓPU ÁRIÐ 2000
Caput flutti verk eftir Atla
Ingólfsson, Hauk Tómasson,
Svein Lúðvík Björnsson og
Snorra Sigfús Birgisson undir
stjórn Guðmundar Óla
Gunnarssonar. Laugardaginn
ll.nóvember kl. 17.
ÞEGAR haldið er að heiman í
för til annarra landa er góður
siður að kasta kveðju á heima-
menn með því að sýna hvað fólg-
ið sé í farteskinu. Áð þessu sinni
vom það félagar í Caput-hópnum
sem boðuðu til kveðjutónleika
fyrir för til Italíu og Tékklands;
á efnisskránni ný íslensk tónlist.
Tónleikamir hófust á Object of
Terror eftir Atla Ingólfsson.
Nafnið kviknaði af lestri texta
eftir Hölderlin um eyðileggingu
sem uppsprettu nýs lífs. I efnis-
skrá er tónverkinu líkt við mál-
verk; með því að fela pensilförin
beinist athyglin að fletinum sjálf-
um. „Þetta þýðir að tónefnið er
svo samsúrrað að það hættir að
bera upplýsingar í sjálfu sér,
verður bara eins konar massi
sem liggur að baki því sem ger-
ist. Til dæmis hafa keðjur hljóma
sem hafa engan upphafs- eða
endapunkt, mynda bara stöðuga,
einsleita hreyfingu - ákveðinn lit
tímans ef svo má orða það - og
sama gildir um rytmann og tóna-
raðirnar. Þennan massa má þó
þétta og þynna á ýmsan hátt, og
ólíkar hliðar hans eru í forgranni
verksins hverju sinni. Vinnan
með ýtrastu möguleika á sam-
setningu nótnanna hefur leitt í
ljós notagildi þríhljóma, þeir
hafa tölfræðilega eiginleika sem
erfitt er að horfa framhjá, og era
mikilvæg byggingareining áður-
nefnds tón- og rökmassa. En
pensilforin era sumsé horfin úr
framvindu verksins, og með þeim
hverfur ákveðin tegund tjáningar
eða frásagnar, og jafnvel ákveðin
tegund samhengis, hversu mikið
áhyggjuefni sem þessi skortur á
venjulegu „mennsku" innihaldi
kann að vera. Á íletinum stendur
eftir ferli úr einu ástandi í annað,
frá kyrrstöðu til hreyfingar, eyð-
ingu til uppbyggingar, frá í-ytma
til röddunar, frá röddun til
hljóms og frá hljómi til hljóðs.
Beggja vegna við leiksvæðið era
síðan uggvænleg úthverfi: Ann-
ars vegar þar sem tungumálið
fellur saman inn í hrein rök, en
hins vegar þar sem það leysist
upp í hreint hijóð.“
Hvað er „mennskt" innihald
og má tengja tónlist við rök-
fræði? Er það mannlegt að hafa
tæknilega fullt vald á verki sínu?
Telst það rökvísi að gæða einfalt
efnið lífi og hefja það á æðra stig
listsköpunar? Verk Atla er skrif-
að fyrir kammersveit en er að
stóram hluta tví- og þríradda,
eða tví- og þrílita: fremst era
strengjahljóðfæri, þá blásarar og
loks píanó og slagverk. Hver
hópur myndar eitt hljóðfæri,
einn lit, og blöndun þeirra er sí-
breytileg. Þótt höfundurinn ótt-
ist að efnistökin kunni að virðast
vélræn tekst honum að glæða
samspil litanna síbreytilegu lífi
og ljá innihaldinu - þrátt fyrir
allt - „mennskan" svip. Rökin
fyrir mennsku og ómennsku
tónlistarinnar liggja hulin.
Fyrr í haust flutti Caput
Talnamergð eftir Hauk Tómas-
son fyrir sópran og kammersveit
í Salnum í Kópavogi. Verkið er
við ljóð Wislöwu Szymborska í
þýðingu Þóru Jónsdóttur og lýsir
einsemd skáldsins í heimi fólks-
mergðar og þyss fjöldans. Hauk-
ur blandar saman söng og hljóð-
færaleik með og án mögnunar.
Þessi tilraun tókst ekki vel á tón-
leikunum í Salnum því blöndun
raddar og hljóðfæra var í molum.
Að þessu sinni var allt annað
uppi á teningnum. Hljóðfæravef-
urinn var fínlegri og skyggði
ekki lengur á sönginn svo nú
mátti hæglega fylgjast með
framvindu verksins. Þessi breyt-
ing var til stórkostlegra bóta;
það mætti jafnvel segja að hul-
unni hafi verið svipt af verkinu
og það nú hljómað í fyrsta sinn.
Sveinn Lúðvík Bjömsson er
tónskáld á kyrrlátum nótum.
Verk hans era mörg hver stutt
en gædd óvenjulegri friðsæld.
Kvintettinn fyrir fiðlu, selló,
flautu, klarinett og píanó var
saminn árið 1996 og er í þremur
samhnýttum köflum. Þeir era
allir hljóðlátir en tengjast með
örfínum þræði skerandi tvíundar
á háu tónsviði fiautu og klarin-
ettu. Flæði tónlistarinnar er
hægt en stöðugt, þar til kemur
að síendurtekinni hendingu sem
aldrei virðist ætla að taka enda.
Miðað við sibreytileika verksins
fram að því var þessi tómlega
endurtekning eins og framandi
gestur. Loks rjúfa selló og fiðla
stöðnunina með ljúfsára niður-
lagi.
Tónleikum Caput-hópsins lauk
með framflutningi á konsert eftir
Snorra Sigfús Birgisson. Það
telst jafnan til mikilla tíðinda
þegar nýtt verk hljómar eftfr
Snorra Sigfús. Hann hefur ekki
aðeins tekist á við kammertónlist
heldur einnig verk í stóram for-
mum. Þar er skemmst að minn-
ast píanókonserts sem saminn
var fyrir Sinfómuhljómsveit
Norðurlands um árið. Að þessu
sinni ber tónskáldið á borð kons-
ert fyrir kammersveit. Lýsing
Atla Ingólfssonar á eigin verki
kemur á margan hátt heim og
saman við efnistök Snorra Sig-
fúsar í Caput-konsertinum. Þess
er vandlega gætt að ekkert eitt
hljóðfæri skeri sig úr „myndflet-
inum“ heldur að hver hljóðfæra-
hópur myndi eina sterka heild.
Verkið er í einum þætti. Það
byggist á þéttum hljómalögum,
samsett á marga ólíka vegu með
mismunandi hrynjandi hvers
hljóðfærahóps fyrir sig. Fyi-ir
bragðið verður myndflöturinn
einsleitur á köflum því stöðugt er
allur massinn að verki, sjaldan
rifar í gegn. Styrkleiki verksins
felst í öram taktskiptum; það er í
sífelldri mótun, snýst í kringum
sjálft sig af ofurafli líkt og log-
andi eldhnöttur í leit að hvíld í
tóminu. Niðurlag verksins er
sérlega vel skrifað. Þar er sem
óþrjótandi orkan finni sér farveg
í mögnuðum hljómhvörfum; það
slaknar á spennunni; hrynjandin
leitar hvíldar í hljómnum.
Caput-hópurinn hefur undir-
búið ferð sína af kostgæfni.
Flutningur var í alla staði glæsi-
legur. Sérlega ánægjulegt var að
heyra hversu miklum stakka-
skiptum verk Hauks hafði tekið í
flutningi Mörtu og hópsins og
frumflutningurinn á verki Snorra
Sigfúsar var afar magnaður.
Guðmundur Óli hafði þar í nógu
að snúast og leiddi hljómsveitina
af miklu öryggi sem og í
„hryðjuverki" Atla og söngljóði
Hauks.
Gunnsteinn Ólafsson