Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1900, Síða 18

i8
íjalli, sem þar er fyrir ofan). Inn í dalhverfinu er krókur á jæknum, og
er þar á horninu rúst, sem kölluð er Gotastaðir. Eigi er lögun hennar
fornleg; er þó sagt, að langt sé síðan að þar var bygð. En eftir það
hafði lengi verið höfð selför í dalnum, og hygg eg, að sel hafi verið bygð
ofan á bæjarrústinni. Dálítill mýrarlækur, sem nokkuru neðar rennur í
»lækinn«, er nú á tímum kallaður Gotalækur; stendur það án í efa í sam-
bandi við tilraun manna til að gefa hinum rétta Gotalæk nafnið »Hólm-
kelsá«, þegar búið var að gefa hinni réttu Hólmkelsá nafnið »Laxá«.
Ingjaldshóll. Þar sem bygð hefir ávalt haldist, er eigi vonfornra
rústa. Svo er um Ingjaldshól. Þó mun bærinn hafa verið færður úr
stað. Nú er hann vestur frá kirkjunni; en sagt er, að hann hafi áður verið
norður frá henni. Þar er og öllu fegra. Þar má sjá, að rústir hafa áður
verið sléttaðar út, og mun það hafa verið gjört svo vandlega, að ekkert
hefir til þeirra sést í fyrstu. En nú vottar fyrir að þær komi upp aftur, þar-
eð moldin milli veggjanna sígur meira en leifarnar af þeim. En að því
er til tóíta þessara sér, virðast þær vera frá seinni öldum. Þó er sú sögn,
að út. undan þeim hafi jarðhús Víglundar legið til norðvesturs, og haft
ytri munna hjá steini þeim, sem kallaður var Víglundarsteinn. Það er ís-
aldarsteinn, sem stendur upp úr jarðveginum norðvestur í túnhólnum.
Heyrði eg menn segja, að í þeirra minni hefði mótað fyrir jarðhúsinu.
Nú sést eigi neitt, er gefi tilefni til þeirrar ætlunar, og er hætt við, að
þar hafi ímyndun verið »með í spilinu«. Rétt fyrir vestan Ingjaldshól er
bærinn Þrándarstaðir; liggja þar saman túnin. Ef líldndi þætti til þess að
öðru leyti, að sannindi lægi til grundvallar fyrir Víglundarsögu, þá mundi
það þykja líklegt, að Þrándrn stígandi hefði búið á Þrándarstöðum, en
ekki tekið Ingjaldshól eftir föður sinn; væri þá ekkert því til fyrirstöðu,
að Þorgrímur prúði hefði komist þar að og búið þar í nábýli við Þránd.
En þessu má sleppa. — Nú eru Þrándarstaðir í eyði síðustu árin.
I Ingjaldshólslandi, norður við sjóinn, er hið forna kauptún og
verstaður Rif. Þar var áður fjölment þorp, en nú er þar að eins i bær
og er það grasbýli. Túnið er á bergi, og er hamrabrún að norðan, við sjóinn,
og að austan, við ós þann, er myndaði höfnina. »Laxá« og »lækurinn«
höfðu þar sameiginlegt útfall. Frá norðaustur horni hamrabrúnarinnar
gengur stórgrýtis-rif í austur með sjónum. Beygði ósinn sig austur iyrir
enda þess; en malareiði er þar hinumegin. Var þar djúpur ós og höfn
góð, er gekk upp að túninu. Er þar lægð í hamrabrúninni, sem lending-
in var. Þaðan er atlíðandi brekka upp að ganga, þangað sem verzlunar-
húsin voru. Sér þar »grunn« þeirra, og er það sléttur blettur ferhyrndur,
orðinn að túni. Eigi hafa menn þó alt af lent í ósnum, fiskiskipin hafa
stundum lent sjávarmegin (norðanmegin) á rifinu. Hefir þar verið rudd
»vör«, sem náð hefir upp á hrygg rifsins. Má það stórvirki heita, slíkt