Kirkjublaðið - 01.05.1896, Side 9

P9
varð fyrstur til að fietta ofan af þessari heimspekilegu
mótsögn, dúalismus, sem hann kallaði og gjörði hlægi-
lega; Enda breyttist þá nokkuð heimspekin danska.
Bröchner varð ateisti, en Heegaard, lærisveinn og eptir-
maður R. N., dó sem einlsegur trúmaður. Höffðing, sem
nú er einna fremstur spekingur Dana, gefur guðfræði
lítinn gaum og nefnir sig sjálfur evólútiónista. En kirkj-
unnar megin hafa menn verið varkárari i Danmörku,
reyndar forðast öfgar Kierkegaards, en ávallt fylgt ihalds-
stefnunni. Á hina hliðina hafa þó ófáir fetað í spor
Magnúsar, en með tiltölulega litlum árangri. Danskir
kirkjumenn — og nokkuð á líkan hátt Norðmenn og Svi-
ar — fyigja mjög þeirri reglu, að sækja lítið opinberlega
og beinlínis fram í þessari orustu, heldur verjast þeir
með stjórnarinnar, fjöldans og framkvæmdanna valdi,
með heppni og alvöru í kenningunni, með öflugri innri
trúarboðun (mission) og öðrum kirkjulegum og pólitískum
meðölum. En allt virðist koma fyrir eitt: mótstaðan og
vantrúin á trúarlærdómana segja þeir sjálfir fari allt að
einu æ vaxandi. Og dr. Brandes og hans vinir hælast
um og segja, að nálega öll »pressan« og allir »pennar«,
sem dugi, sjeu visindanna og vantrúarinnar megin. Þann-
ig stendur nú málið 1 Danmörku, og víst nokkuð svipað
í flestum öðrum lúterskum löndum Evrópu. Við Hafnar-
háskólann kenna þeir Höffding og Kroman jafn-ólíkar
lífsskoðanir guðfræðiskennurum sama skóla, eins og ef aðr-
ir kenndu ofan úr tunglinu, en hinir frá Hólum í Hjalta-
dal í tið Ólafs Hjaltasonar, og miklu meira skilur þá, en
skildi þá Magnús Eiríksson og S. Kierkegaard. Og þó
stöku kirkjumaður af stranga skólanum tali eða riti eitt-
hvað vísindalega, þykjast hinir óðara finna keiminn af
»kreddunum«, og veita því litla viðurkenning. »Þið klerk-
ar« — segja þeir — »eruð fjendur tímans og Ijóssins (o:
skynsemi og vísinda), og megið elcki »tala með«. — Þið
lifið með liðnum tímum og hafið því glatað lífi og anda.
Guðfræðin, sem þið svo kallið, er fyrir löngu búin að
vera vísindi«. En klerkarnir svara: »Þið eru fjendur
trúar og siðgæðis, þótt fagurt talið; allt, sem þið byrlið
þjóðunum, er ólyfjani blandið, Við þekkjum vel ykkar