Lögberg-Heimskringla - 19.12.1963, Blaðsíða 1

Högberg - i^etmslmngla
Stofnað 14. Jazu. 1888 Stofnuð 9. sapt., 1886
77. ARGANGUR___WINNIPEG, FIMMTUDAGINN 19. DESEMBER 1963_-dtgg*»->_ NÚMER 48
W GLEÐILEG JÖL W
Er jólaljósin Ijóma
Er jólaljósin ljóma
um bjart og hlaðið borð,
mun barið létt en öruggt á dyr.
Sé spurt — er einhver úti?
mun ekki heyrast orð.
— En austur hvarflar hugur
— sem fyr.
Hann finnur fornar stöðvar —
og ann þeim öllum heitt,
er áttu samleið vordögum á.
Þótt árin færist yfir
og afstaðan sé breytt,
mun útþrá hugans söm
— eins og þá.
JAKOBÍNA JOHNSON.
Seattle, 1963.
Próf. Haraldur Bessason:
Á jólaföstu
Vitinn
Þú leifturstöfum letrar úfið haf,
þitt logatraf
er sæfarendum himingeisla hönd
frá heimaströnd.
1 gegnum myrkrið skærast ljós þitt skín,
er skelfir sýn
hinn æsti sær með brimfext boðaföll
og bylgjufjöll.
Þú lýsir viltum leið um þokuheim
á lagargeim,
í birtu þinni brosir yfir dröfn
hin blíða höfn.
RICHARD BECK.
Fréttir fró íslandi
Á Vesturlöndum hafa jólin
löngum verið ein af höfuðhá-
tíðum kristinnar kirkju. Þarf-
laust er að taka fram, að aðrar
stofnanir hafa einnig átt
nokkra aðild að hátíðarhald-
inu. Verzlun ýmis konar og
sölumennska hafa til að
mynda haft þar hönd í bagga
um alllangt skeið. Jólin eru
því hátíð í margs konar skiln-
ingi. Þau eru hátíð kirkjunn-
ar manna, hátíð kaupmennsk-
unnar og hátíð þeirra, sem þrá
það að siá fyrir endann á
skammdeginu. Þá eru þau
ekki lítill dagamunur hinum
yngstu sem kætast við til-
hugsunina um gjafmildi jóla-
sveina.
Ekki þarf í grafgötur um
það að ganga, að jólin ná að
einhveriu leyti til allra þeirra
einstaklinga, sem enn eru
ekki umluktir frumskóga-
bykkni. Það má að minnsta
kosti sialdgæft kallast, að
örlögin séu mönnum svo giör-
samlega mótsnúin, að ekki
finnist einni rúsínunni fleira
í jólagrautnum á aðfangadags-
kvöld en venia er til um þann
spónamat, sem framreiddur er
við hversdagslegri tækifæri.
Það er og fullvíst. að jafnvel
beir, sem kallast megi skamm-
degismenn að eðlisfari, eiga
sér minningar um hátíðarhald
á iólum — minningar, sem
þeir vilia heldur hafa en láta.
Jólaminningar Islendings-
ins eru vafalaust að ýmsu
leyti frábrueðnar sambæri-
leeum minningum annarra
þióða manna. Ber þar fyrst
til, að minningar íslendings-
ins eiga sér uppruna í landi,
þar sem meir ber á skamm-
deginu en annars staðar, þar
sem mannabyggð er að finna.
A slíkum stöðvum hlýtur
þeirrar hátíðar, sem kennd er
við ljósið, að vera beðið með
öllu meiri eftirvæntingu en
þar sem sólargangur er lengri.
Hér vestan hafs eru ennþá
allmargir íslendingar, sem
muna gjörla íslenzk jól. Minn-
ingar þeirra kunna að vera
tengdar kirkjuferð eða kerta-
ljósi í baðstofu. Vel mega þær
og geyma óljósa mynd af flík,
sem einhvern veginn var
komið upp fyrir jólin og
bjargaði mönnum frá þeim ó-
dæmum að komast í tæri við
jólaköttinn. Líklegt er og, að
minningin um síðustu jólin á
Islandi lifi ennþá í vitund
margra. Slíkar minningar
notaði Jóh. M. Bjarnason af
einkar næmum skilningi í
bók sinni um Eirík Hanson.
íslenzk jól eiga sér langa
sögu, og sagnir, sem varð-
veitzt hafa um jólahald í því
norðlæga landi, íslandi, eru af
margs konar • toga spunnar.
Þar er að finna römmustu
heiðni, sem smám saman hefir
blandazt kristnum sið, bæði
kaþólskum og lútherskum.
Það er stundum engu líkara
en að þúsund árum Islands
byggðar hafi verið þjappað
saman í einni jólasögu. ó-
breytanleiki hins ytra um-
hverfis frá upphafi lands-
byggðarinnar fram á þessa
öld er vafalaust aðalorsök
þess, að sagnamenn gleymdu
tíðum að líta á klukkuna.
Uppruni orðsins jól er óvís.
Orðið kemur fyrir í germönsk-
um málum. Sumir málfræð-
ingar hafa ætlað, að mánaðar-
heitið ýlir væri af því dregið.
Aðrir hafa þótzt finna skyld-
Mennt-amálaráðherra
Hon. George Johnson, M.D.
Hon. Dqff Roblin forsætis-
ráðherra Manitoba skipti
verkum á ný meðal fjögurra
ráðherra sinna. Hann hefir nú
skipað Dr. George Johnson
ráðherra í menntamálum. Þeg-
ar Conservative flokkurinn
myndaði stjórn 1958 fól Mr.
Roblin Dr. Johnson heilbrigð-
is- og velferðamálin og
nokkru síðar heilbrigðismálin
eingöngu. Flestum mun kunn-
ugt um hin miklu afrek Dr.
Johnsons í þessu embætti,
hann átti frumkvæði að ým-
iskonar mannúðarlöggjöf fyrir
aldrað fólk, munaðarleysingja
og fátæklinga; skipulagði
spítalakerfið og spítalatrygg-
ingar og lét reisa spítala þar
sem þeirra var þörf, og fl.
Nú hefir honum verið falið
embætti sem er ekki síður á-
byrgðarmikið, ekki sízt nú,
þegar fólk af frönskum ætt-
um gerist æ háværara í kröf-
um sínum um sérstök hlunn-
indi í menntamálum. En Dr.
Johnson mun beita sér við þau
mál með sinni venjlegu lip-
urð, hyggindum og festu. Við
óskum. honum góðs gengis í
hinu nýja virðulega embætti
hans.
leika við orðið él. Heilabrot
af þessu tæi koma að litlu
haldi. Við vitum það eitt, að
iól voru miðsvetrarhátíð heið-
inna manna og hátíðleg hald-
in 12. janúar ár hvert. Eftir
valdatöku Hákonar konungs
góða í Noregi færðu menn
iólahald þar í landi aftur til
25. des. að kristinna manna
hætti, en Hákon konungur,
sem alinn hafði verið upp á
Englandi, kom með nokkuð af
kristni með sér til Noregs, en
sú kristni varð endingarlítil.
Um árið 1000 tóku Islend-
ingar að varpa af sér fom-
Framhald & bls. 2.
„Skáldatími" verður
metsölubók
„Skáldatími rennur út“,
sagði Ragnar Jónsson í Smára
við fréttamenn Mbl. í gær er
hann spurði um sölu á þessari
nýjustu bók Halldórs Laxness.
Ragnar sagði að prentuð
hefðu verið 8,000 eintök af
bókinni og væri langt komið
að selja þau. Ekki væri hægt
að prenta meira fyrir jól en
eftir áramótin yrði prentað í
viðbót. Kvaðst Ragnar gera
ráð fyrir því að „Skáldatími“
yrði metsölubók Helgafells
fyrr og síðar. Bætti hann því
við, að svo virtist sem bókin
næði til fólks úti á landi, sem
aldrei virtist hafa lesið mikið
eftir Laxness, en nú hefði
brugðið svo við að mikið hefði
borizt af pöntunum frá lands-
byggðinni.
Mgbl. 22. nóv. ’63.
☆
Mælt mál — ný bók
eftir DavíS Stefánsson
Ragnar Jónsson, forstjóri
Helgafells, skýrði Mbl. frá
því í gær að jólabók forlags-
ins að þessu sinni yrði ný bók
eftir þjóðskáldið Davíð Stef-
ánsson frá Fagraskógi. Ber
bókin nafnið „Mælt mál,“ og
er hér um að ræða ritgerðir
skáldsins um menn og mál-
efni. Ritgerðirnar eru samdar
á ýmsum tímum og fjalla um
vmis efni. M.a. er prentuð í
bókinni ræða, sem Davíð flutti
iim Matthías Jochumsson er
Matthíasarsafnið var opnað á
Akureyri. önnur ritgerð heit-
ir „Á leið til Gullna hliðsins".
Fæstar ritgerðanna hafa áður
birzt á prenti, og er hér um að
ræða fyrstu ritgerðabók
Davíðs Stefánssonar. Bókin er
250 bls. að stærð.
Mgbl. 22. nóv. ’63.
Fornleifar frá víkingaöld
finnast í Dyfllnni
í einkaskeyti, sem Morgun-
blaðinu barst í gær frá As-
sociated Press, segir að í
gamla borgarhlutanum í Dyfl-
inni hafi nýlega fundizt
merkilegar fornleifar frá tím-
um víkinga. Hafi fomleifa-
fræðingar gert ýtarlegar rann-
sóknir gengt Christ Church-
dómkirkjunni, en þar hafa
þeir talið, að víkingar hafi
haft bústaði á árabilinu
900—1400.
Hér er um að ræða fyrstu
meiri háttar fomleifarann-
sóknir í Dyflinni. Þeim er nú
nýlokið og varð uppskeran á
þriðja þúsund minja. Þeirra á
meðal má nefna mót til að
steypa í silfurstengur, gyllta
brjóstnál úr bronzi, nálaöskju
úr bronzi og taflmenn úr
borðtafli líku þeim, er fund-
izt hafa í Svíþjóð.
Þær minjar, sem fundust nú
í Dyflinni telja fornleifafræð-
ingar fyllilega sambærilegar
við minjar, er áður hafa fund-
izt í fornum bústöðum vfk-
inga og grafhaugum í Sví-
þjóð, Norður-Þýzkalandi og
Hollandi. Telja fomleifafræð-
ingarnir hina írsku fomleifa-
fundi sérstaklega merkilega
sökum þess, að þar var komið
niður á leifar af fornum hí-
býlum og minjarnar gefa þvi
meiri innsýn í þjóðfélag og
efnahag venjulegs fólks á
víkingaöld.
Mgbl. 22. nóv. ’63.
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA
Eina íslenzka vikublaðið í
Norður Ameríku
Styrkið það,
Kaupið það
Lesið það