Alþýðublaðið - 03.08.1962, Blaðsíða 4

| ywt.w>ww.*rwmtww»< rtrtiwfcrcral/wmvgyftivwtwwrtWiWreTréyfrjtfatát^
Guðni Guðmundsson:
ÞAÐ HEFUR gengið hálf
böslutega fyrir sumum hinna
nýju þjóða í Afríku að koma
á hjá sér lýðræðiskerfi, svipuðu
því, sem gerist í Evrópu. Hefur
það orðið til þess, að margir
þeirra, sem barizt hafa gegn
sjálfstæði þessara landa, hafa
■þótzt hafa haft rétt fyrir sér
þg bent á, að Afríkumaðurinn
þé ófær um að stjórna sér, án
ess að úr því verði einræði
ins manns eða flokks.
Það hefur venjulega verið
fevo í hinum nýju ríkjum Afr-
íku, að í byrjun hafa verið
a. m. k. tveir flokkar, en um
leið og annar flokkurinn hefui
orðið undir í kosningum hefur
hann beinlínis dáið. Dæmin
eru mörg, en eitt hið mest
áberandi er Ghana. Þar heíur
undanfarið verið haldið árs
þing stjórnarflokksins CPP og
sagði Nkrumah, forseti, m. a.
við setningu þingsins s. 1.
sunnudag: „Vér höfum oft
sagt, og gert það lýðum ljóst,
að markmið vort er eins flokks
ríki, sem veitir jafna mögu-
leika öllu fólki og gerir grein-
armun á borgurum eftir verð-
leikum, ekki eftir forrétt
indum“.
Aðferð Nkrumah til að koma
á eins flokks ríki hefur verið
sú að fangelsa stjórnarandstæð-
inga Að vísu er tiL á þingi
þar enn eins .konar minnihluti,
en það er minnihluti, sem
ekki þorir að mótmæla. Þeir
stjómarandstöðumenn, sem
ekki hafa viljað vera góðu
börnin og þegja, sitja enn í
iangelsi.
Það má segja, að stjómar-
andstöðunni í Ghana hafi
ekki verið fysjað saman i upp-
hafi, er það hefur tekið Nkru-
mah heil fimm ár að kveða
1 hana alveg níður, og þó ekki
tekizt betur en svo, að and-
staðar. er enn til á þingi, þó
að hún hafi nú hægt um sig.
Þetta má teljast góð ending og
miklu betri en t. d. í sumum
fyrrverandi nýlendum Frakka,
’svo sem Guineu og Kongó,
þar sem stjórnarandstaðan er
'fyrir Löngu horfin og eins
flokkskerfið komið á; þó með
sitt hvoru móti sé.
Það eru að vísu til stjórnar-
andstöðuflokkar í sumum ríkj-
um, eins og . d. í Sierra Leone
og í Nígeríu, þó að þar sé
hún orðin lítils megnug, aðai-
lega vegna eigin aðgerða. En
reglan virðist þó vera sú í
Afríku, að það er kosið, einn
flokkur sigrar og síðan byrjar
hann að bæla niður andstöðu-
flokkinn eða flokkana og situr
að völdum það sem eftir er.
Hið eina, sem eftir er fyrir
landsbúa, er möguleikinn að
vetta hi °rjum þeim manni af

Kwame Nkrumali
stóli, sem gerist of mikill
harðstjóri.
t>að er óttinn við liina afr-
ísku reglu í stjórnmálum, sem
gerir nú mjög vart við sig
t. d. í Kenya, sem er að því
komið að fá sjálfstæði. Deil-
urnar þar standa nu aðailega
un: nægilegar tryggingar íyrir
minnihlutann til að fá að starfa
óhindrað, eftir að sjálístæði er
fengið og hinn stóri flokkur
Kenyatta hlýtur að fá meiri-
hluta. Það þarf auðvitaö ekki
að taka það frám, að hið gagn-
stæða gæti líka verið rétt, að
vernda þyrfti minnihluta
Kenyatta, ef svo ólíidega færi,
að hann yrði undir í kosning-
um.
Hver er orsök þess, að lýð-
ræðið í Afríkuríkjunum hefur
orðið að „eirjs flokks lýðræði?"
Orsakirnar eru vafalaust
margar en ein er sennilega
veigamest. Rikin eru öll fyrr-
verandi nýiendur. Takmörk.
þeirra ákvarðast af því hve
mikiu landssvæði hinar fyrr-.
verandi nýienduþjóðir réðu
Íyrir í hverjum hluta áifunnar
fyrir sig. og hvaða heildum
þær töldu þægilegast að
stjórna. Takmorkin íúru svo
til aidrei eftir útbreiðslu ætt-
bálka.
Niðurstaðan er sú, að innan
hvers ríkis eru margir ætt-
bálkar, hver öðrum óiíkir,
eins og að líkum lætur, bæði
að venjum og máli. Ættbálk-
arnir eru sumir hverjir stórir.
aðrir minni. Og þegar litið er
á hið litla landssvæði Evrópu
með öllum sínum rílcjum, mál-
um og deilum,þá er augljóst,
að þarna er um mikið vandamál
að ræða. Deilur Evrópuþjóð-
anna, svo menntaðar sem þær
eru, hafa á örfáum árum leitt
til tveggja heimsstyrjalda.
Helzta vandamál Afríkuþjóð-
anna er því að reyna að samlaga
hina margvíslegu íbúa landa
sinna hvern öðrum, og það er
ekki lítið verk, því að iðulega
er hatrið milli ættbálkanna
sízt minna, en hatur Frakka
og Þjóðverja allt fram á síð-
ustu ííma. Þær þurfa að mynda
eina þjóð úr sínum Frökkum,
Þjóðverjum, Pólverjum o.s.írv.
Vandamálið er sem sagt stórt
og sú lausn, sem Afríkumenn
hafa fundið, er að sá sterki
skuli ráða. Kosningar eru í
fyrstu látnar skera úr um hver
sá sterki sé og síðan bannar
hann andstöðu. Þetta er í raun
og veru eins og sameiginlegar
kosningar færu fram í Frakk-
landi og Þýzkalandi. Vegna
mannfjölda síns mundu Frakk-
ar sigra og síðan tækju þeir til
við að .kveða niður hina þýzku
andstöðu.
Með þessu móti verður
vandamálið ef til vill of einfalt
Það eru til stjórnmálaflokkar
í Afríku, sem ná út fyrir ætt-
bólkana, en þeir hegða sér al-
veg eins og hinir, sem fyrst og
fremst byggja á mannfjölda
ákyeðins ættbálks. En stjórn-
málin miða fyrst og fremst að
því að halda niðri átökum milli
ættbálkanna.
Kenning „eins flokks lýðræð-
issinna" er sú, • að deilu
málin skuli útkljáð innan
flokksins, í stað þess að leyfa
annan flokk, er geti deilt á
stjórnmálaflokkinn á þingi.
Gallinn á þessari kenningu er
sá, að minnihlutinn hefur enga
möguleika á að koma fram sín-,
um sjónarmiðum. Hann hefur
raunverulega engan annan
möguleika en gera uppreisn
eða kljúfa sig út úr ríkinu,
Framhald á 14. síðu.
J|* 3. ágúst 1962 - ALMðUBLABID
ÞESSA DAGANA standa yfir samningafundir . milli opinberra
starfsmanna og ríkisins. Eru þetta sögulegir fundir, þar eð þeir eru
hinir fyrstu, sem fram fara eftir að samtök opinberra starfsmanna
fengu samningsrétt. Þessi réttur var veittur þeim með lögum, sem
samþykkt voru á síðasta þingi, og voru þau gerð í samvinnu við sam
tökin sjálf. Er hér um að ræða mikla réttindabót fyrir eina fjöl-
mennustu stétt launþega í landinu. Þetta er ein af mörgum félags-
legum umbótum, sem núverandi ríkisstjórn hefur beitt sér fyrir.
★ ★ ★
Þessir samningar verða vafalaust langir og erfiðir. Verður
raunar að gera ráð fyrir, að það taki nokkur ár að koma hinu
nýja kerfi vel í gang, svo umfangsmikil breyting hefur hér ver
ið gerð. En það er tilvinnandi til að skapa opinberum starfs-
mönnum þau réttindi, sem þeir eiga að hafa, og gefa þeim
sem beztan kost á að bæta lífskjör sín.
';"-★★★ ^
Því miður hafa laun .verið lág hjá íslenzka ríkinu. Að vísu er á-
stand launamála þannig, að flestar stéttir hafa allt að þriðjung tekna.
sinna fyrir aukastörf eða á ánnan hátt framhjá aðalstarfi. Sumir op
inberir starfsmenn hafa slíka aðstöðu til að auka tekjur sínar, en
margir hafa það ekki.
Og hváS sem öllu þessu líður, verður ríkið að vera samkeppniS
fært við aðra atvinnurekendur í landinu til að tryggja sér ekki lak-
ari starfskrafta en atvinnuvegirnir njóta. Til þess verður ríkið, hvað
sem það kostar, að vera samkeppnisfært um laun og annað, sem
þeim kemur við.
★ ★ ★
í sumum stéttum er mikill skortur á starfsfólki. Nægir að benda
á kennarastéttina, þar sem geigvænlegur mannaskortur hefur verið
ár eftir ár, og má þjóðin þó sízt við að slá slöku við menntun æsk-
unnar, sem hefur lengi verið aðalsmerki íslendinga. Verður að gera
kjör kennara sl'ík, að góðir kraftar sækist eftir að komast í þá stétt,
bæði í skyldunámi og ekki síður í framhaldsskólunum.