Alþýðublaðið - 27.04.1963, Blaðsíða 8

\
Kastást í kekki með Rússum og Rúmenum
Rúmenar og Kínverjar gerðu ný-
lega með sér samning um aukna
verzlun sín á milli og samtímis
þessu bendir æ fleira til þess, að
þeir Gheorghiu-Dej, — aðalritari
rúmenska kommúnistaflokksins og
Krústjov, -foisætisráðherra, eigi í
miklum deilum.
Rúmenía er eina kommúnista-
landið í Austur-Evrópu, að Alba-
níu undanskilinni, sem aukið htí-
ur verzlun sína við Kína á þessu
ári. Talið er, að Gheorghiu-Dej
vilji ekki verð^, við kröfum Rússa
um að sameina efnahag Rúmeníu
í sammarkað Austur-Evrópu, Come
con.
Hann telur að full sameining
muni skaða hagsmuni Aúmena. í
fyrra var Rúmenía eina kommún-
istaríki Austur-Evrópu, sem náði
takmörkum sínum í iðnaði á við-
unandi hátt.
Albanir og Rúmenar hata tekiö
upp stjórnmálasamband a ný og
sendiherra Rúmena í Albaniu
sneri aftur til Tirana fyrr í bess-
um mánuði eftir rúmlega eins ais
fjarveru. — Stjórnmálasambandið
var rofið í desember 1961 og cr
rúmenski sendiherrann fyrsti A,-
evrópski sendiherrann, sem snýr
aftur.
Undanfarna mánuði hefur margt
bent til þess að spenna sé í sam-
búð Rúmena og Rússa:
•k Gheorghiu-Dej neitaði að vera
fulltrúi lands síns á þingi austur-
þýzka kommúnistaflokksins í jan-
úar sl.
it Rúmenar hafa verið mun hóg-
værari í árásum sínum á Kin-
verja en önnur austantjalds-riki.
★ Blöð í Rúmeníu voru einu blöð-
in austan járntjalds, sem birtu
ekki allt efni bréfs Krústjovs til
kínverskra kommúnista, þegar
Mao Tse-tung var boðið til Moskvu
★ Rúmensk blöð hafa gagnrýnt
rússneska sagnfræðinga fyrir að
gera líjláð úr starfi rúmenskra
kommúnista, þegar á leið heims-
styrjöldina síðari.
★ HJÁLPARBEEÐNI.
Um páskana skýrði hinn þekkti
sérfræðingur um kommúnistamál-
efni, Edward Crankshaw, frá neyð
arskeyti, sem hefur verið smygl-
að frá ungverska þjóðarbrotinu í
Transylvaníuhéraði í Rúmeniu til
vesturlanda. Crankshaw skýrði frá
þessari áskorun í blaði sínu Obs-
erver.
Þjóðarbrotið, sem telur 2 millj.,
óttast útrýmingu. Áhrifa uppreisn-
arinnar í Ungverjalandi 1956 gætti
þar mjög, en þegar hún hafði ver-
ið bæld niður, notuðu Rúmenar
tækifærið til þess að brjóta ung-
verska þjóðarbrotið í Transylvan-
iu á bak aftur. Fjöldi manna var
handfekinn og voru margir dæmd-
ir í langa fangelsisvist eða teknir
af lífi. Fjölskyldur dæmdu mann-
anna voru oft fluttar til annarra
landshluta.
Eftir lát Grozal forseta, 1959
'*e;g enn me'r á ógæfuhliðina. —
Ungverska hískólanum í Cluj var
lokað og frægt bókasafn var að
miklu leyli ore.int til kaldra kola.
Foringiar bjóðavbrotsins sömdu
greinargerð, scm senda átti S. Þ.,
en rúmenska ■■' jórnin skarst í leik-
inn áður en hún var send og flest-
ir þeirra, sem undirrituðu skjalið,
voru íeknir af lífi.
Nú er svo komið, að hlutskipti
ungverska minnihlutans eru a'ð
verða óbærileg. Rúmenum af ung
verskum uppruna er nánast ó-
kleift að fá sér vinnu í byggmgar-
iðaaðinum, sem er mikill í Trans-
ylvaníu. Rúmenskir verkam.ern
eru fluttir til landshlutans *og
Ungverjar eru fluttir burtu frá
heimijum sínum til þess að vi.oa
fyrir þeim.
Ungverjum er bannað að iðka
trú sína opinberlega að viðlagðri
strangri refsingu. Margir prestar
hafa verið dæmdir til þess að lifa
það sem eftir er ævinnar við að
fella reyr á mýrlendinu við Dóna.
Hið svonefnda Ungverska sjálfs-
stjórnarsvæði var leyst upp 1961.
Upphaflega voru í því þau þrjú
héruð, þar sem flestir Ungverjarr
voru búsettir. 79% íbúanna voru
Ungverjar. Nú hefur þriðjungur
landssvæðisins. verið samein'aður
öðrum héruðum og Ungverjar hafa
verið hreinsaðir úr flokksstjórn-
inni.
Ungverska er bönnuð i öllum
stjórnarskrifstofum og ungvevsk-
ir foreldrar mega aðeins senda
elzta barn sitt í ungverska skóla,
sem enn eru til.
Almennt er talið, að Rússar :éu
á bandi Rúmena í deilum þeirra
við Ungverja vegna ungverska
þjóðarbrotsins, einkum vegna ung-
verska minnihlutans í Karpató-
Úkraníu, sem telur 200 þús. manns
Nýléga sendu fulltrúar kaþólsku
kirlcjunnar og kirkju mótmælenda
í Transylvaníu (báðar eru bann-
aðar) áskorun til Moskvu, þar sem
þess var farið á leit, að Transyl-
vanía yrði sameinuð Sovétríkjun-
um. Þeir, sem undirrituðu skjalið,
en þeir töldu, að ungverska þjóðar
brotinu mundi vegna betur undir
sovézkri stjórn en rúmenskri, voru
fange’saðir og verða að sitja inni
í 25 ár.
SAMDRÁTTUR i EFNAHAGS-
ÞRÓUN AUSTUR-EVRÚPU
EFNAHAGSÞRÓUNIN í Sovétríkj
unum og A.-Evrópu hefur síðustu
þrjú árin ekki orðið eins ör og
gert var ráð fyrir, segir í „Eco-
nomie Survey of Europe in 1962“,
tímariti, sem gefið er út af Efna-
hagsnefnd S. Þ. fyrir Evrópu (EC
E). í Sovétríkjunum hafði verið
gert ráð fyrir. aukningu á þjóðar-
framleiðslunni, sem næmi átta og
hálfum af hundraði árið 1962, en
aukningin nam hins vegar aðeins
sex af hundraði það ár, en nam
átta_ af hundraði árið 1960.
í löndum A.-Evrópu varð aukn-
ingin mest í Albaníu eða 8 af
hundraði, en þar var gért ráð fyrir
að aukningin næmi 15 af hundr-
aði. í Rúmeníu varð aukningin 7
af -hundraði (átti að verða 13
af hundraði), í Búlgaríu varð hún
6 af hundraði (átti að verða 14 af 1
hundraði) og í Ungverjalandi nam
hún 5 af hundraði (átti að verða
9 af hundraði). Framleiðsluaukn-
ingin í A.-Þýzkalandi og Póllandi
nam um 3 af hundraði (átti* að
nema 6 af hundraði í Póllandi).
Séu. lönd A.-Evrópu tekin saman,
nam aukningin um 3 af hundraði
árið- 1962, en árið 1960 og 1961
nam hún 6 af hundraði.
Frh. á 14. síðu.
Partí: Kristín Magnúsdótiir, Valdimar Helgason, Erna Guðmundsdótt
Láru sson.
GRÍMA:
„Guernika" í Tj<
Oddur Björnsson:
Við lestur framhaldssögunnar
Partí.
Kóngulóin.
ÍSLENZK leikritun tók opinber-
lega síðastliðinn miðvikudag all-
verulegt stökk til frpmþróunar,
með sýningu Grímu á einþáttung-
um Odds Björnssonar. Jafnvæn-
legar þeirri þróun þóttu mér við-
tökur leikhúsgesta. Þei.r gáfu
vissulega til kynna, að óhætt er
að tefla nokkuð djarft í tilrauna-
leikritun ó íslandi, ef kunnátta
er fyrir hendi hjá höfundum.
Vínardvölin hefur reynzt Oddi
Björnssyni góður skóli, en þar
dvaldi hann tvo vetur við nám í
leikhúsfræðum. Það, sem fyrst og
fremst sker úr um möguleika Odds
til að ná iangt í leikritun, er kunn-
átta hans. í raun og veru er hann
á okkar mælikvarða nokkur
galdrakarl. Hann veit fullkom-
lega hvað hann má.bjóða sviðinu
og túlkendum orða og athafna
leiksins. Hvað ekki er minna
virði, hann veit líka, hvað hann
vill, og er óragur við að tefla því
fram á hvem þann hátt, sem hann
telur sterkastan.
Allt til þessa hefur það verið á-
berandi agnúi á íslenzkri leikrit-
un, hve illa höfundar hafa kunnað
til verka. Að skrifa fyrir leiksvið
er sérgrein listar, sem ekki verð-
ur að gagni lærð nema með mjög
einbeittu námi, sem aðeins stefn-
ir að því einu. Hjá Oddi Björns-
syni hefur þetta sjónarmið náð
að festa styrkari rætur, en hjá öðr
um leikhöfundum íslenzkum, og
kemur glöggt fram í einþáttung-
um hans. Meðal annars í því, að
þeir eru alls ekki sérlega vel falln-
ir til lestrar. Þeir eru leikhúsverk
— sviðsverk. Ekkert annað.
í útgáfu ísafoldar á þáttum hans
er fjérði þátturinn með; tragedían
Amalía. Sá þáttur er kannski skýr-
ast dæmi þeirra allra um gmnd-
vallarvinnubrögð Odds, sem leik-
húsmanns.
Nú kynni einhver að spyrja eftir
þessa lofræðu: Er maðurinn þá
algjört ofurmenni á þessu sviði?
Fjarri sé mér að halda því fram að
Oddur Björnsson eigi ekki ýmis-
legt ólært. En það, sem sker úr
um gæfu og ógæfu hans, er sú
mikla kunnátta, sem hann hefur
tileinkað sér nú þegar, og hversu
vel honum tekst að notfæra sér
hana. Með kunnáttu á ég þá fyrst
og fremst við leikhústækni. Annað
mál er svo það, að miklum deilum
geta valdið aðferðir hans við að
koma fram siónarmiðum sinum i
ieikformi, Oddur segist ekki hafa
neinn boðskap að flytja. (Orðið
boðskapur minnir líka svp óþægi-
lega mikið á prédikun, Oddur
minn, að þér er vorkunn. Og þré-
dikanir eru nú einu sinni ekki í
tízku). en vissulega bendir hann á
ýmislegt, sem er ofarlega á baugi
í mannheimi — og þá heídur það,
sem er til vanza.
Niðurstaðan af athugunum leik-
húsgesta á niðurstöðum Odds (ég
vona að þetta sé ekki of flókin
setning), getur vart orðið á marga
lund. Oddur er ekki hrifinn— og
þakka skyldi honum! Má þá deila
um það, hvort það sé ekki boð-
skapur í sjálfu sér er leikrit eru
skrifuð til einnar áttar og niður-
staðan byggð á visvitandi af-
skræmingu og öfgum, sem aðeins
geta bent til ákveðinna loka. Þetta
á að þessu sinni auðvitað fyrst og
fremst við um leikþáttinn PARTÍ.
g 27. apríl 1963 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ