Lögrétta - 01.01.1933, Side 24

47
LÖGRJETTA
48
gagnrýnendur á einu máli um það, að þð
merkilegar sjeu, þá hefðu þær ekki nægt til
að skipa honum í röð fremstu skálda Breta.
Listgáfa Scotts nýtur sín fyrst til fulls í
skáldsögum hans. Þó er þess jafnframt að
minnast, að ljóðsögur hans marka nýjan á-
fanga í enskum bókmentum. Með þeim
gerðist Scott brautryðjandi í skáldskap
sinnar tíðar, því að þær voru sögukvæði í
nýjum stíl, orkt undir bragarhætti, sem að
vísu var bygður á þjóðkvæðunum skotsku,
en Scott hafði mjög lagað í hendi sjer, gert
hann hæft form fjölbreyttrar og langrar
frásagnar. Liggur í augum uppi, að þetta
eitt, þó ekki væri öðru til að dreifa, var
mikið bókmentaafrek; komandi ljóðskáldum
var þar með vegur greiddur.
Hreinustum og dýpstum tónum nær
Scott í ýmsum smákvæðum sínum, ekki síst
þeim, sem stráð er, eins og fögrum blómum
og fágætum, víðsvegar um skáldsögur hans.
Þessi kvæði hans eru venjulega framúrskar-
andi ljóðræn, þrungin djúpri tilfinningu; og
í sumurc þeirra kafar skáldið djúpt í sann-
leikshafið, glímir við hinar dulræðustu gát-
ur mannsandans — leyndardóma lífs og
dauða. Að jafnaði falla þessi smákvæði vel
inn í umgerð skáldsögunnar, auka áhrifa-
magn hennar, hvíla lesandann og hvessa
honum sálarsýn.
Fáir rithöfundar hafa markað jafn djúp
spor í bókmentasögu þjóðar sinnar eins eg
Walter Scott. Hann var brautrvðjandi í
enskri ljóðagerð; með skáldsögum hans
hófst nýtt tímabil í enskum sagnaskáldskap.
Hann hreif menn og heillaði þúsundum sam-
an með ljóðsögum sínum; þó hlutu skáldsög-
ur hans ennþá meiri lýðhylli. Slíkar sigur-
vinningar á sviði bókmentanna eru harla
sjaldgæfar. Þegar betur er aðgætt, dylst
samt ekki, að náið samband er milli ljóð-
sagna Scotts og skáldsagna hans; formið er
breytt, óbundið mál í stað bundins, en skáld-
ið eys löngum af sömu uppsprettu, skotsku
þjóðlífi í fortíð og samtíð. Skáldsöguformið
gefur honum eðlilega miklu meira olnboga-
rúm en bundna málið; hann fer eldi um ný
lífssvið og lýsingarnar bera meiri svip raun-
veruleikans; á það ekki síst við um persónu-
lýsingarnar í mörgum sögunum. Það er ekki
of mælt, að Scott hafi þá fyrst fundið sjálf-
an sig, þegar hann fór að rita sögulegar
skáldsögur. Var þá eins og leyst væru úr læð-
ing bundin öfl anda hans; og nægur var efn-
isviðui'inn fyrir hendi hjá honum, ótæmandi
auðlegð margvíslegrar þekkingar og sagna-
fróðleiks. Auk þess hafði hann kynst mann-
lífinu í mörgum myndum þess: — lögum og
rjettarfari, viðskiftum og verslun, búskap
og stjórnmálum; einnig hafði hann átt náið
samneyti við menn af öllum stjettum, lærða
og leika, konunga og kotunga. Og hann fann
til skyldleika með þeim öllum; þess vegna
le-it hann á þá gegnum gler samúðar og
skilnings. Mannást hans lýsir sjer í því, að
honum veittist erfiðlega að lýsa verulegum
illmennum. Við hann eiga orð rómverska
skáldsins: „Jeg er maður og tel mjer því
ekkert mannlegt óviðkomandi“. Þar við bætt-
ist hin glögga og djúpa þekking Scotts á
landi sínu og þjóð, sögu hennar og bókment-
um, lífskjörum hennar og siðum; í því efni
var hann fremri öllum samtíðarmanna
sinna. Má þess vegna fullyrða, að fáir skáld-
sagnahöfundar hafa verið betur undir bók-
menntastarf sitt búnir heldur en Scott; hann
var einnig fyrir löngu búinn að slíta barna-
skónum hvað andlegan þroska snerti; var ni
nær hálffimtugur.
Fyrsta skáldsaga hans, W a v e r 1 e y, kom
út 1814; hann hafði byrjað að semja hana
mörgum árum áður, en hætti við það þegar
hann sneri sjer að lj óðsagnagerðinni. Af
tilviljun rakst hann á handritið í gömlu
skrifborði, lauk við söguna og ljet prenta
hana. Viðtökurnar voru miklu betri en hann
hafði gert sjer í hugarlund; tvær útgáfur
seldust upp á tveim mánuðum. Skýringarinn-
ar er ekki langt að leyta. I fyrsta lagi er
Waverley prýðilega sögð saga og skemti-
leg, auk þess var nýjabragð að henni bæði
hvað efni snerti og efnismeðferð. Scott helti
nýju víni á gamla belgi. Skáldsöguformið
átti sjer orðið langan aldur að baki á Eng-
landi, en hann valdi sjer önnur viðfangsefni
heldur en samtíðarskáld hans og tók þau öðr-
um tökum. Hann seildist eftir söguefnum yf-
ir á lönd liðinnar tíðar og varð gott til fanga;
og hann sameinar í frásögn sinni hið raun-
verulega og hið yfirnáttúrlega, hið hvers-