Tölvumál - 01.07.1992, Blaðsíða 8

Júlí 1992
Helstu lagasjónarmið um viðskipti
með tölvur
Hróbjartur Jónatansson hæstaréttarlögmaður
Byggt á erindi semflutt var á ráðstefnu SI, 22. nóvember 1991.
í þessu erindi mínu er fjallað um
helstu reglur sem lúta að við-
skiptum með tölvur, bæði lög-
festar reglur, þ.e. sem eru til í
lögum og ólögfestar, eða reglur,
sem ekki hafa verið settar af lög-
gjafanum, heldur hafa mótast hjá
dómstólum landsins við túlkun
þeirra á gildandi rétti. Að sjálf-
sögðu eru þessar réttarreglur, að
meira eða minna leyti, gildandi
um öll viðskipti með lausafé,
hvort sem um tölvur er að ræða,
eða tölvuhugbúnað eða annan
varning sem gengur kaupum og
sölum.
Þau réttarsvið sem við blasa eru,
í fyrsta lagi, almennar verslunar-
reglur er varða kaup og sölu á
tölvum og tölvubúnaði, hvort sem
um að ræða vélbúnað eða hug-
búnað. Slík verslun varðar yfir-
leitt fullunna vöru, svo sem til-
búnartölvurogtilbúintölvuforrit.
1 öðru lagi er um að ræða reglur
um verksamninga, viðskipti með
óunna vöru ef svo má að orði
komast, svo sem eins og hönnun
og smíði á vélbúnaði eða hönnun
á hugbúnaði, sem ef til vill er
algengara á Islandi.
Samninga- og
kaupalög
Þau lög sem fjalla um þessi réttar-
svið eru aðallega lög um
samningsgerð, umboð og ógilda
löggerninga, nr. 7 frá 1936,
yfirleitt nefnd samningalögin og
hinsvegar lög um lausafjárkaup,
nr. 29 frá 1922, gjarnan nefnd
kaupalögin. Samningalögin og
kaupalögin eru gömul lagasmíð
og leikmenn kynnu jafnvel að
halda að lögin ættu ekki við í
dag. En það er öðru nær, lögin
eiga vel við enda verið breytt í
fáum en mikilvægum atriðum, í
takt við breytta tíma.
Samningalögin og kaupalögin eru
hvoru tveggja frávíkjanleg lög-
gjöf. Kaupalögin að öllu leyti en
samningalögin að hluta til.
Það að lögin eru frávíkjanleg,
þýðir það að víkja má frá efni
þeirra í samningum manna í milli,
enda ríkir meginreglan um
samningafrelsið í viðskiptum.
Akvæðum þessara laga verður
þess vegnaekki beitt, ef um annað
er samið berum orðum eða í
samningi eða ef annað leiðir af
verslunartísku og venju í við-
skiptum.
Verslunarkaup
I kaupalögunum er gerður
greinarmunur á því sem lögin
kalla "Verslunarkaup" og öðrum
kaupum. Hugtakið "versl-
unarkaup" gildir um kaup sem
eiga sér stað á milli kaupmanna í
verslunarrekstri beggja eða
verslunarrekstri annars og í þágu
verslunarreksturs hins. Kaup
smásala hjá heildsala á vöru til
endursölu, er dæmi um versl-
unarkaup. Annað dæmi er ef
kaupmaður með tölvuvörur
kaupir skrifborð og stóla hjá
húsgagnaverslun. Þá teljast
kaupin vera í þágu verslun-
arreksturs tölvukaupmannsins.
Það eru hinsvegar ekki
verslunarkaup í skilningi
kaupalaganna, ef tölvukaup-
maðurinn fer í fiskbúð og kaupir
sér í soðið.
I skilningi kaupalaganna er kaup-
maður hver sá sem rekur smá-
sölu, umboðsverslun, lyfsölu,
veitingasölu, stundar handiðn,
verksmiðjuiðnað, bankastarf,
flutning fólks, muna eða orð-
sendinga, svo helstu dæmi séu
tekin úr kaupalögum. I fáum
orðum má segja að sá sem hefur
mannahald og stundar viðskipli í
víðasta skilningi orðins, sé kaup-
maður að mati kaupalaganna.
En af hvaða ástæðum er greint á
milli verslunarkaupa og annarra
kaupa? I kaupalögum gilda
sérreglur um þá sem stunda
verslunarkaup og eru þessar regl ur
strangari en þær sem gilda um
önnur kaup, sem stundum eru
nefnd neytendakaup. Dæmi um
þetta er að ef seldur hlutur er ekki
afhentur á réttum tíma í versl-
unarkaupum, telst allur dráttur á
afhendingunni verulegur dráttur.
Afhending degi síðar en upp-
haflega er samið um er því veru-
legur dráttur á afliendingu, þegar
tveir kaupmenn skipta sín á milli,
enda þó að dags seinkun kunni
að teljast óverulegur afhend-
ingardráttur í flestu öðru tillili.
8 - Tölvumál