Tölvumál - 01.03.1996, Qupperneq 17

Mars 1996
Islenskar kröfur í upplýsingatækni
íslenskur staðall FS 130
Eftir Þorvarð Kára Ólafsson
Hádegisfundur SÍ og
FUT
Tækninefnd um þjóðlegar kröf-
ur á vegum Fagráðs í upplýsinga-
tækni (FUT) skilaði í lok sl. árs af
sér frumvarpi að staðli FS 130,
íslenskar kröfur í upplýsingatækni.
Af því tilefni boðuðu SÍ og
FUT til fundar í janúar þar sem
tilurð og efni staðalfrumvarpsins
var kynnt. A fúndinum var leitast
við að svara eftirtöldum spuming-
um: Til hvers þjóðlegan staðal?
Hverjar eru hinar raunverulegu
íslensku hefðir? Hver em deilumál-
in? Hvað leysir staðallinn? Hvað
er enn óleyst? Erindi fluttu Jóhann
Gunnarsson, formaður tækni-
nefndar um þjóðlegar kröfur, Öm
Kaldalóns fráNýherja og undirrit-
aður. Grein þessi byggir að mestu
leyti á erindum fundarins.
í lok íúndarins bar Baldur Jóns-
son forstöðumaður íslenskrar
málstöðvar fram sérstakar þakkir
til þjóðlegu nefndarinnar. Hann
sagði þetta starf vera afar mikil-
vægt og nauðsynlegt að Islendingar
standi saman í baráttunni um stöðu
tungunnar í upplýsingaþjóðfél-
aginu.
Fundurinn var vel sóttur og er
óhætt að segja að öll sjónarmið hafi
komið fram, enda barst mikill fjöldi
athugasemda við staðalfrumvarpið
eftir þennan fund. Tækninefndin
vinnur nú að því að leysa úr þeim.
Þjóðlegar þarfir
í vissum skilningi má segja að
upplýsingatæknin hafí löngum
verið fjandsamleg íslenskri tungu
og menningu. Þessi fjandskapur
stafaði í fyrstu af takmörkunum
vélbúnaðarins sem á boðstólum
var. í fyrstu töflugerðarvélunum,
sem teknar voru í notkun upp úr
1950, var unnt að prenta 39 mis-
munandi stafi. Með lagni tókst að
troða Ð, Þ, Æ og Ö þama inn, en
engum broddstafanna. Lausnin var
að vísu mjög snjöll, sú besta sem
hugsanleg var miðað við fáanlega
tækni á því herrans ári. En ein-
hverri hefur þótt súrt í broti að
heita BARA JONSDOTTIR.
Síðar urðu stærri stafatöflur
mögulegar, en við höfum samt
ævinlega þurft að berjast fyrir
stöðu íslensku bókstafanna. Með
stuðningi góðra manna í öðrum
löndum hefúr tekist að halda þeim
inni í helstu alþjóðlegum stöðlum,
að minnsta kosti enn sem komið
er.
Til að þjóna íslenskum tölvu-
markaði í dagþurfa framleiðendur
hnappaborða að vita hvar við
viljum hafa íslensku stafina, fram-
leiðendur prentara þurfa að vita
hvernig íslensku stafírnir eru í
laginu, og tölvuframleiðendur
hvaða stafatöflu á að nota, hvaða
stafi og hver stafrófsröðin er. Þá
er aðeins búið að telja upp lítið brot
af því sem þeir þurfa að vita.
En af hverju þurfa framleið-
endur að vita þetta? Geta þeir ekki
bara gert „eins og venjulega“? Nei
því miður, við höfum ákveðnar
skoðanir á því hvemig íslensk tölva
á að hegða sér, hvers við ætlumst
til af henni. Tölvur eru, eða eiga
að vera, til þess að flýta fyrir
okkur. Því setjum við fram kröf-
umar, en ekki þær eða framleið-
endur þeirra. IBM, Apple og
Microsoft, svo að nefndir séu ör-
fáir, framleiða og selja tölvubúnað
í milljónavís. Þetta eru stórfyrir-
tæki og heimamarkaður þeirra,
Bandaríkin, em líka stór. Notendur
á stórum markaðssvæðum utan
heimamarkaðar eru oftast spurðir
um tungumálaþarfir, og jafnvel
stundum notendur á meðalstórum
og litlum svæðum. Island er örríki
í augum þessara fyrirtækja og
sjaldan spurt um okkar þarfir, en
þegar það gerist þurfum við að
vera tilbúin með svör og eins gott
að þau séu ekki loðin.
Það hefur staðið áralöng bar-
átta fyrir því að ná svo langt sem
raun ber vitni og almenningur telur
sjálfsagt. Við erum þó með skil-
greindar, staðlaðar og alþjóðlega
viðurkenndar stafatöflur, og ísl-
ensku stafimir eru í s.k. röð núll í
ISO 10646, margtöflustaðli sem á
að duga langt fram á næstu öld.
íslensk hnappaborð eru sæmilega
stöðluð og prentarar geta flestir
prentað íslenskuna skammlaust,
þótt 9 nála prentarar skrifi ekki
alltaf falleg lítil eð og stór Þom.
Ameríkumenn eru leiðandi í
tölvuþróun og tölvan ber þess
merki. Þess vegna hafa stafimir A-
Z fylgt henni „frá fæðingu“, eins
og sést í hverri einustu stafatöflu.
Fyrir A-Z duga 7 bitar en 8. bitinn
er ævinlega notaður til að sýna
„erlenda“ bókstafi. Þjóðverjar
þurfa B Á Ú og Ö, Frakkar og ítalir
bæta við Q É og í og stöfúm með
broddi, bakbroddi og hatti, og loks
bæta Skandinavar svo við Æ Á og
0. Þá vantar enn 3 stafí fyrir
Tölvumál - 17