Tölvumál - 01.03.1996, Blaðsíða 18

Mars 1996
íslendinga: Ð Þ og Ý.
Það er mikilvægt að við höldum
vöku okkar og látum ekkert tæki-
færi ónotað til að kynna íslenska
menningu og tungu. Það er lítt
þekkt í Bandaríkjunum að sér-
hljóðar geti hafit brodd eða staf-
merki og menn vita alls ekki
hvemig það er matað inn í tölvuna.
A 45 ára tímabili hefur tækninni
vitaskuld fleygt ffam. Þar með hafa
komið kröfur um, og möguleikar
á, að sinna fleiri séreinkennum
þjóðlegrar menningar, til dæmis
stafrófsröð, heitum daga og mán-
aða og sniði dagsetninga. Nú á
dögum er það örugglega rétt að
kaupa megi fyrir peninga alla þá
aðlögun að íslensku máli og siðum
sem menn óska efitir. Það er bara
eitt stórt vandamál: Reikningurinn
kann að verða nokkuð hár, jafnvel
mjög hár. Við viljum ekki borga
háa reikninga fyrir íslensku sér-
þarfímar. Við viljum helst ekkert
borga fyrir þær. Tilraunir til að
þýða tölvuforrit og stýrikerfi á
íslensku hafa ekki mætt sérstökum
velvilja kaupenda ef reikningur
hefur fylgt. Og ef til vill er þetta
ástæðan fyrir því að stærstu dag-
blöð landsins hafa enn ekki komið
sér upp búnaði til að skipta orðum
rétt milli lína, svo dæmi sé tekið.
Lausnin er staðlar
Ef við viljum ekki greiða neitt
fyrir sérþarfir okkar, hvemig fáum
við þá erlenda framleiðendur til að
sinna þeim? Fyrir þennan örsmáa
markað er ekki mikið á sig leggj-
andi að mati flestra þeirra. Hvað
er til ráða? Svarið er staðlar.
Alþjóðlegir staðlar. Takist okkur
að koma þörfum okkar inn í al-
þjóðlega staðla er að minnsta kosti
stórri hindrun rutt úr vegi, því
framleiðendur sjá sér venjulega hag
í því að fylgja meginstraumi al-
þjóðastaðlanna þegar á hönnunar-
stigi búnaðar. Kostnaðurinn við að
mæta sérþörfum jafnast þá á alla
framleiðsluna, og er það augljós-
lega hagstætt okkur. Við erum
reyndar ekki ein á báti hvað þetta
varðar. I Evrópu einni eru um 30
þjóðtungur og enn fleiri minni-
hlutamál. A Norðurlöndum einum
má telja níu tungumál að minnsta
kosti. Hverri tungu fylgir að jafn-
aði menningammhverfi með viss
séreinkenni.
Langt er síðan framleiðendur
tölvubúnaðar sáu hagkvæmni þess
að viðhafa skipuleg vinnubrögð
við aðlögun kerfa sinna að þessari
fjölbreytni. Aðgerðir í þá vem voru
auðvitað í fyrstu sértækar þannig
að ÍBM sá um sín kerfi, DEC um
sín og svo framvegis. En ef flytja
þurfti gögn á milli kerfa reyndist
það vera meiriháttar vandamál.
Með vaxandi tölvusamskiptum
urðu kröfur notenda um staðlaðar
lausnir, að minnsta kosti í sam-
skiptum og kerfíssniðum, æ hávær-
ari. Þannig varð sú skoðun smám
saman ofan á að ódýrara gæti verið
fyrir alla að staðla aðferðir við
aðlögun stýrikerfa og annars bún-
aðar. Opin kerfi varð skipan
dagsins.
Eitt af því sem við höfum fengið
út úr þessu er Posix - Portable
operating systems interface en það
er alþjóðastaðall sem m.a. felur í
sér staðlaða aðferð við að breyta
viðmóti og hegðan stýrikerfa efitir
þörfum notenda. Viðauki C í FS
130 sýnir hvemig Posix-aðlagað
stýrikerfí er íslenskað.
En hvað kemur í ljós þegar á
að fara að skilgreina íslensku þarf-
imar? Eða þær dönsku, sænsku,
færeysku? Þá kemur fljótlega í ljós
að söfnun áreiðanlegra upplýsinga
um þessi menningarbundnu atriði
er seinlegt verk og oft umdeilt hvað
gilda skuli. Það er næstum sama
hvar borið er niður. Á ámnum upp
úr 1990 var enn við lýði norrænt
samstarf um stöðlun, ÍNSTA/IT, er
naut fjárstuðnings frá Norrænu
ráðherranefndinni. Eitt verkefni
sem unnið var að frumkvæði og
undir forystu íslendinga var að
safna saman upplýsingum um
þjóðlegar þarfir allra Norðurlanda-
þjóða og gefa út á bók. Hugsunin
var að gera upplýsingar af þessu
tagi aðgengilegar framleiðendum
tölvubúnaðar. Bókin sem til varð
er á ensku og heitir Nordic Cul-
tural Requirements on Informa-
tion Technology, gefin út af
Staðlaráði íslands f992.
Það var UT staðlaráð, forveri
FUT, sem stóð fýrir verkinu hér á
landi. Reynt var efitir fongum að
ná til allra sem eitthvað höfðu um
málið að segja, hvort sem þeir
höfðu ákveðna skoðun eða bám
opinbera ábyrgð. Reyndin varð sú
að tiltölulega fámennur hópur vann
verkið. Mörg vafaatriði komu í
ljós, og em sum óútkljáð enn. En
bókin hefur farið allvíða og reynd-
ist gagnlegt undirstöðuplagg þegar
vinna hófst við gerð FS 130.
Bókin hafði reyndar áhrif um-
fram þetta, því að Staðlasamband
Evrópu, CEN, hafði hana beinlínis
til fyrirmyndar þegar það stofnaði
tækninefndina TC304 árið 1992.
Á íslensku er nefnd þessi kölluð
Evrópunefnd um stafatækni og er
skrifstofa hennar staðsett hjá FUT.
Eitt af fyrstu verkefnum TC304
var einmitt að undirbúa skráningu
þjóðlegra þarfa í Evrópu. Þeim
undirbúningi lauk sl. haust með
staðfestingu Evrópustaðalsins
ENV 12005, sem fjallar um skrán-
ingu á þjóðlegum þörfum eins og í
staðlinum okkar. Næsta skref er að
fylla þessa Evrópuskrá með stað-
festum upplýsingum frá hverri
þjóð. Islendingar vom fyrstir til að
hefja söfnun slíkra upplýsinga í
formi landsstaðals.
Verkefni þjóðlegu
nefndarinnar
Haustið 1994 var ákveðið að
stofna tækninefnd um þjóðlegar
kröfur í upplýsingatækni með það
verkefni að skilgreina og ná sam-
stöðu um þjóðlegar kröfur íslend-
inga til upplýsingatækni og gefa
þær síðan út í íslenskum forstaðli.
Þá skyldi nefndin kynna niður-
18 - Tölvumál