Vísir - 20.06.1963, Síða 9

V í SIR . Fimmtudagur 20. júní 1963.
9
Við notum íslenzkuna
sem dulmál í Vesturheimi
Það færist í vöxt með
hverju sumri, að Vest-
ur-íslendingar, jafnvel
stórir hópar þeirra, leggi
leið sína til íslands. Er
allmikið um þessar heim
sóknir frænda okkar frá
Vesturheimi rætt, bæði
í blöðum og útvarpi. —
Mest er þetta fólk, sem
ýmist hefur flutt héðan
út kornungt, eða á ís-
lenzka foreldra og alizt
hefur upp í íslenzku and
rúmslofti á heimilum sín
um vestra. Þetta er eldri
kynslóðin, sem enn man
sinn uppruna. Sú stað-
reynd er hins vegar öll-
um ljós, að íslenzk áhrif
fara þverrandi, íslenzku
mælandi fólki fer fækk-
andi, áhuginn fyrir ís-
landi fer minnkandi.
Sú spurning hefur
jafnvel vaknað hjá mörg
um: Hverfa afkomend-
ur íslenzku landnem-
anna algjörlega innan
skamms í hinum stóra
Vesturheimi?
Meðal þeirra fjölmörgu Vest-
ur-íslendinga, sem nú sækja ís-
land heim, er Valdimar J. Lfn-
dal, dómari frá Winnipeg, og
kona hans, Guðný Sigurbjörg.
Valdimar er af eldri kynslóð-
inni, einn af þeim, sem hafa ást
og áhuga á sínu föðurlandi. En
Valdimar er líka einn af þeim,
sem gera sér grein fyrir þróun-
inni og vill sporna við fótum.
En hvernig?
Valdimar J. Líndal hefur ver-
ið einn af forystumönnunum í
félagssamtökum Vestur-íslend-
inga og sem dómari er hann
þekktur fyrir lagastörf sín og
fræðimennsku. Hélt hann á
fimmtudaginn fyrirlestur í boði
lagadeildar Háskólans í hátfð-
arsal skólans og þar gafst frétta
manni Vísis kostur á að hlýða á
þennan merka mann. Fyrirlest-
urinn fjallaði um „Stjórnarlög
Nýja Islands og aðrar íslenzkar
erfðir“. Fyrirlesarinn hreif á-
heyrendur sína — vegna fræði-
legra athugasemda hans, vegna
þeirrar ágætu og lýtalausu ís-
lenzku, sem hanri notaði, og
vegna þeirrar einlægu og bjarg-
föstu ástar, er hann bar til alls
þess, sem íslenzkt er.
Við höfðum áhuga á að kynn-
ast þessum ágæta landa okkar I
nánar og gengum því á fund
hans strax daginn eftir.
JXann er hár, beinn í baki,
virðulegur í fasi, íslenzkur
í útliti, en amerískur þó. Frúin,
Guðný Sigurbjörg, er hávaxin
og glæsileg. Hvorugt kemur á
óvart með að vera af íslenzkum
ættum.
„Við þúumst“, sagði Valdi-
mar strax og ég gekk inn
og bauð upp á kaffi að ís-
lenzktim sið. „I gærkvöld var
ég í ágætu boði hjá rektor Há-
skólans, kom þar margt mætra
manna, m. a. Sigurður Nordal.
Það þótti mér vænt um. Ég hef
lesið margt eftir Sigurð og þótti
mér varið í að hitta hann“.
Ég kvaðst hafa hlýtt á fyrir-
lestur hans í Háskólanum og
lofaði flutninginn.
„Já, ég hafði ánægju af að
tala þar. Ég fann að fólkið
hlustaði og þá er gott að tala,
ég hefði getað talað mikið leng-
ur um þetta efni — maður get-
ur talað endalaust um það, sem
íslenzkt er.
Annars er ég að semja erindi
eða ávarp, sem ég hef verið
beðinn um að flytja í útvarpið".
TKetta var aðeins inngangur-
inn og viðtalið var ekki
margra mínútna gamalt, þegar
það spannst um það atriði, sem
okkur var báðum efst í huga,
hvernig á að varðveita íslenzk
áhrif í Kanada?
Valdimar hafði orðið:
Áður fyrr voru það heimilin
sem varðveittu íslenzku tung-
una, siðina og áhrifin. Þau
gegndu því hlutverki, meðan for
eldrarnir töluðu málið, meðan
þar réði húsum það fólk sem
sjálft hafði flutt frá Islandi. Af-
komendur þeirra hafa hins veg-
ar blandazt hinum þjóðarbrot-
unum í Kanada og hafa tekið
upp enska tungu. Á heimilunum
er ekki lengur töluð íslenzka,
þar gætir ekki sömu áhrifa og
fyrr. Það er þess vegna, sem við
íslendingarnir beittum okkur fyr
ir því, að við háskólann I Mani-
toba var stofnuð deild I íslenzk-
um fræðum árið 1951. Sú deild
á í framtíðinni að vera merkis-
beri alls þess sem íslenzkt er,
laða að sér fólk af íslenzkum
ættum og koma því í skilning
um, hversu mikils virði ætterni
þess er.
Það sem styður þá trú mína,
að áhugi verði fyrir íslenzku
deildinni, er einkum íslenzka
tungan, þetta lifandi fornmál,
8W
sagt það áður og ég segi það
enn. Þið eigið bókmenntirnar,
þið eigið Reykjavík, þessa fal-
legu borg, og þið eigið eyjuna,
en það, sem er þó mest um
vert, er þessi lifandi forntunga.
Fólk úti i hinum stóra heimi
mun Iæra að skilja gildi íslenzk-
... ; -y.\^ :
— segir Valdimar J. Lindal
dómari frá Winnipeg í
viðtali við Vísi
Valdimar J. Líndal, dómari.
sem þið eigið og varðveitið hér
uppi á íslandi. Norrænan, þetta
forna tungumál, er eitt af rót-
tungum, uppistöðum enskunnar,
þess máls, sem talað er vestan
hafs. Enskan byggist upp eink-
um á fjórum málum, saxnesku,
engelsku, józku og norrænu.
Þessi mál eru nú öll dauð
nema íslenzkan, sem enn er töl-
uð af 180 þúsund manns hér á
þessari eyju. Þegar augu manna
opnast betur fyrir þvi, að islenzk
an er sú norræna, sem er ein af
uppistöðum enskunnar, þá mun
áhuginn aukast að mun fyrir
máli ykkar. Þið getið bent á
frásagnir í Islendingasögunum.
Hvenær þurftu forfeður okkar,
þegar þeir heimsóttu hina er-
Iendu konunga, hvenær þurftu
þeir túlka? Aldrei hef ég séð á
það minnzt. Ekki þurfti Egill
túlk þegar hann flutti Höfuð-
lausn og barg höfði sínu. Sýna
ekki einmitt slík dæmi að eitt
og sama málið hefur verið talað
og skilið I þessum löndum fyrr
á öldum? Nú er það hins vegar
útdautt — allsstaðar nema hér
á íslandi. Því er tungan það dýr-
mætasta sem þið eigið. Ég hef
unnar og þá ekki sízt það fólk
sem er af íslenzku bergi brotíð.
Og það er á þann hátt sem ég
hef trú á að íslenzkan gleymist
ekki frændum ykkar í Vestur-
heimi“.
Valdimar talaði hægt en skýrt.
Honum fajaðist sjaldan, í mál-
fræðinni skeikaði honum ekki,
en einstaka sinnum vantaði
hann orð.
„Það er ekki nema von“, sagði
ég, „kominn hingað i fyrsta
skipti eftir að hafa talað og
hugsað á ensku alla ævi“.
„Þar skeikar þér“, sagði Valdi
mar, „ég hef verið hér áður,
meira að segja í þrjá mánuði.
Ég er nefnilega fæddur á Islandi
í apríl 1886 og fluttist ekki héð-
an fyrr en i júní 1887, eða fyrir
réttum 87 árum. — Ég er
fæddur í Húnavatnssýslunni, að
Vatnsdal".
XXg það er ekki hræsni, að
^ Valdimar hefði með góðu
móti getað hafa alið allan sinn
aldur í Húnavatnssýslunni máls
ins vegna, og er það vissulega
aðdáunarvert, ef tekið er tillit
til áttatiu og sjö áranna.
„Já, Islenzkuna kann ég. Ást
mín og áhugi á málinu hefur
ætíð verið mikill. Á heimili
mínu, meðan foreldrar mínir
lifðu, var Islenzkan að sjálf-
sögðu allmikið notuð og þar
lærði ég hana. Síðan hef ég
haldið henni við, m. a. með þvf
að lesa allar málfræðibækur ís-
lenzkar, sem út hafa verið gefn-
ar. Ég held að erigin hafi farið
fram hjá mér. Auk þess hef ég
að sjálfsögðu lesið allmikið af
íslenzkum bókum og tímaritum,
íslendin'nsögurnar og Islands-
söguna, bækur um íslenzka
þjóðhætti, svo eitthvað sé
nefnt.
Konan mín talar einnig ís-
lenzku, enda þótt við tölum yf-
irleitt ensku okkar á milli. Við
beitum hins vegar Islenzkunni,
þegar við viljum tala um eitt-
hvað sem ekki er nauðsynlegt
að nærstatt fólk skilji. Kemur
þetta sér mjög vel, eins og
skiljanlegt er.
frú Líndal tekur undir
þessi orð manns síns og
kvað verst að geta ekki beitt
þessari ágætu dulu hér á Is-
landi, „i lr skilja allir dulmálið,
því er nú ver“.
Ég vildi ekki dvelja lengi hjá
þeim hjónum, vissi sem var að
dómarinn hafði lítinn tíma af-
iögu, og enn átti hann eftir að
semja erindið. Ég sötraði kaffið
og sagðist í guðanna bænum
ekki vilja tefja lengur.
„Tefja, hvaða vitleysa, ég tef
mig sjálfur hvort sem er. Gall-
inn er sá, að ég get talað enda-
Iaust um íslendinga og við ís-
lendinga, og mér þykir vænt um
ef einhver hefur tfma til að
tala við mig“.
„En hvað nú, Líndal, eftir að
þú kemur hingað til landsins,
Iítur það augum og sérð þetta
eyland, sem þig hefur dreymt
um alla ævi, hvaða áhrif hefur
það, uppfyllir það vonirnar, hug
myndirnar?
„J|ér er allt betra og fallegra
A en mig hafði nokkurn tíma
dreymt um. Og það að koma
hingað styrkir einmitt tengslin,
það að fá að halda fyrirlestur
í Háskólanum, ávarpa þjóðina í
útvarpinu og hitta menn og
spjalla við þá, háa sem lága —
allt eykur það og styrkir þau
bönd, sem á milli okkar Vestur-
og Austur-Islendinga eru“.
Og ég fann að hann meinti
hvert orð, slík var sannfæring-
in. Ég fann og heyrði, að hér
sat fyrir framan mig maður,
sem ekki hafði litið Is-
land augum í áttatíu og sjö
ár, maður, sem var ekki ein-
asta stoltur af því að vera af
fslenzkum ættum heldur meiri
Islendingur í hjarta sínu en
flestir þeirra, sem hér ala allan
aldur sinn. Slíka menn er gott
að eiga að í fjarlægum löndum.
X^aldimar J Líndal hefur sann-
* arlega látið að sér kveða
sem íslendingur í heimalandi
sínu, Kanada. Hann hefur verið
einn af forystumönnunum í sam
Framh. á bls 10