Vísir - 03.07.1963, Blaðsíða 4

4
V í S I R . Miðvikudagur 3. júlí 1963.
Snæbjörn Jónsson:
Stjórnarskráin
og Ríkisútvarpið
Lengi var svo talið að það
vaeri sitt hvað, Hólastaður og
hundaþúfa. En tímarnir breyt-
ast. Hólastaður er nú í þeirri
niðurlægingu að flesta óar við
um að ræða. Má þó vera að um
batni þegar búið er að tildra þar
upp ofurlitlum biskupi. En hvað
um hundaþúfuna? Jú, hún hreyk
ir kambinum ennþá betur en á
dögum Steingríms, og gerir það
út um allar jarðir. Því hún hef-
ir aukizt og margfaldazt, rétt
eins og pestirnar í búfénaðin-
um. Af þeim sæg verður hér að-
eins minnzt á eina, sem sé rikis
útvarpið.
Ég skrifa þetta til áréttingar
grein Þórðar Jónssonar á Látr-
um í Morgunblaðinu 20. apríl,
um „Friðhelgi heimilanna". Það
væri hverjum manni sæmd að á-
rétta hvert hans orð þar, nema
hvað ég skal láta þess getið, að
ef ég færi að vega og meta á-
gæti og ágalla útvarpsins, þá
er ekki því að leyna, að vogar-
skálin með gallana mundi fara
niður, en hin upp. En þessu
sleppi ég núna. Þórður mun
betur kristinn en ég, en hvern-
ig sem þvi er farið, þá er aldrei
um það að villast, hvenær sem
hann tekur til máls, að þar er
manndómsmaður á bak við orð-
in — og ekkert tómahljóð.
Dagsetningar allar á orða-
glamri útvarpsins hafa lesend-
ur f grein Þórðar, og þeim skal
þvi sleppt hér. En það er víst,
að ekki einungis brá þorra hlust
enda er þeir hlýddu á lesturinn,
eða lásu vandlætingarþrumu út-
varpsstjóra, heldur beinlínis
krossbrá þeim. Fyr má rota en
dauðrota, og fyrr mátti nú vera
að hrækt væri framan í lýðfrels ,
ishugmýnd manna í „lýðfrjálsu“
landi (guð hjálpi okkur með
allar okkar einokunarstofnanir)
en að það væri gert svona
hraustlega. Og ef útvarpsstjóri
væri ekki kunnur að kristilegu
litillæti, mundi ég hafa þótzt sjá
að þarna miklaðist hann af að
mega tala svona valdsmanns-
lega.
Á yngri árum mínum kynnt-
ist ég því hjá einni grannþjóð
okkar, hve geysistrangar varn-
ir eru þar settar um friðhelgi
heimilisins, í reyndinni svo
margfalt traustari en hjá okk-
ur, jafnvel þó að ég geri ráð
fyrir að réttlæting sú, er út-
varpið telur sg hafa í lögum
fyrir hótunum sínum (og þá
væntanlega framkvæmdum) séu
lagalega hrein markleysa og
mundu ekki fá staðizt fyrir dóm
stólunum. Sú skoðun mín bygg-
ist að sjálfsögðu ekki á laga-
kunnáttu, því að i lögum er ég
ólærður, heldur blátt áfram á
rökréttri hugsun manns með
heilbrigðri skynsemi. Til þess
að breyta stjórnarskránni eða
nema hana úr gildi, þarf sér-
stakar aðferðir. Hún verður
ekki úr gildi felld eða henni
breytt með einföldum lögum
eða lagaákvæðum, enda ættum
við í henni litla tryggingu fyrir
heilbrigðu réttarfari ef svo væri.
Mér er sagt að í fleiri lögum
en útvarpslögunum séu ákvæði
sem vikja eigi stjórnarskránni
til hliðar. En þau ákvæði geta
ómögulega þjónað nema einum
tilgangi: Að minna okkur á að
stundum hefir það hent okkur
að senda inii á Alþingi þá full-
trúa, er þess voru albúnir að
svíkja af þjóðinni mannréttindi
hennar.
Það væri annars fróðlegt að
dagblöðin vildu útvega og birta
skoðanir lögfróðra manna á
þessu efni. Ef það skyldi þá
verða ofan á að mín ætlun sé
röng, þá erum við sannarlega
illa farnir. Og hvar á þjóðin þá
að leita öryggis um mannrétt-
indi sín? Bersýnilega ekki hjá
Alþingi.
Á meðan þessa er beðið, ætla
ég ekki að ræða stjórnarskrána
frekar, en víkja fáeinum orðum
að útvarpinu.
Ríkisútvarpið er ein af okk-
ar mörgu einokunarstofnunum,
og að minni hyggju skaðlegust
þeirra allra (um þetta verða á-
reiðanlega skiptar skoðanir). Þó
hefi ég ímugust á þeim öllum
og vildi sjá sem flestar þeirra
afnumdar, en geri ráð fyrir að
nefna mætti þær, sem við verð-
um af allri nauðsyn að sætta
okkur við, enda sumar skaðlitl-
ar. Þessi stofnun, sem ég ætla
að varla verði um deilt að illa
sé stjórnað og að illa fiafi verið
stjórnað frá öndverðu, enda þótt
vont hafi versnað, er sífellt að
Ieyfa sér, f skjóli máttar síns,
en vanmáttar viðskiptamanna
sinna sökum þess að þeir bind-
ast engum samtökum til varn-
ar sér, að hrifsa af þeim meira
og meira fé — að þeim alger-
lega forspurðum. Síðasta ráns-
ferðin (ég hygg að ég hafi valið
rétta orðið) var farin á þessu
ári, og sú næsta verður væntan-
lega farin á næsta ári. Virðist
nú mál til þess komið, að við
þessu sé reist rönd. Morgun-
blaðið gerði tillögu um nýtt fyr-
irkomulag skattheimtunnar, og
í fljótu bragði sé ég ekki betur
en að sú tillaga sé a. m. k. um-
bót frá því ástandi, sem nú
ríkir og of lengi er búið að
ríkja.
Það er grundvallarregla lýð-
ræðisins (ég verð víst að nota
þetta þrautþvælda og nokkuð
varhugaverða orð), að allar
stofnanir þjóðarinnar verða sí
og æ að vera undir smásjá
gagnrýninnar. Bregðist hún, er
spillingin vís. Á þetta hefir
sorglega skort í okkar landi.
Það hefir þannig verið hartnær
með öllu vanrækt að gaghrýna
rekstur og starfsemi útvarpsins.
Til þess er nú kominn tími að
þetta verði gert. Og ef rekstri
og starfsemi stofnunarinnar er
í engu áfátt, þá hlýtur stjórn-
endum hennar að vera það kær-
komið, að gagnrýni vefði tekin
upp.
Hvað sem annars kann að
verða gert, þá er það nauðsyn
að stofna verði til almenns fé-
lagsskapar meðal v'''Vi0sktptá-!??;5
manna útvarpsins. Og væntan-
lega mundi ekki stjórn útvarps-
ins hafa neina vanþóknun á
slíkum samtökum. Ef þjónusta
við þjóðina er markmið hennar,
mundi henni efalaust geta orðið
mikill styrkur í félagskapnum.
En ekkert annað en þjónusta
við landsfólkið getur réttlætt
tilveru stofnunarinnar.
Sn. J.
□
□
□
□
□
□
D
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
n
□
u
□
a
u
a
□
□
□
n
a
□
□
□
□
n
D
□
□
□
□
□
Q
□
n
□
□
□
□
□
□
□
□
□
n
n
□
□
ci
E3
□
□
□
U
□
□
a
□
□
□
Heimsmót lögfræð-
inga í AÞENU
□
□
c
ö
□
□
a
□
□
□
□
□
ES
□
□
□
13
□
T^agana 30. júní til 6. júlí f
sumar verður { Aþenu
haldið heimsmót lögfræðinga.
Munu þar koma saman til fund-
ar fulltrúar frá um 113 þjóðum,
og er boðið til mótsins tveimur
Iögfræðingum frá hverri þjóð.
Auk þess er boðið til mótsins
um 100 vísinda- og fræðimönn-
um og ráðgefandi sérfræðing-
um. Þá er einnig gert ráð
fyrir að nokkur hundruð ann-
arra lögfræðinga komi á eigin
vegum til þessa móts. Á undan
heimsmóti þessu hafa verið
haldnar 4 ráðstefnur lögfræð-
inga, fyrir Ameríkuríkin í San
Jose, Costa Rica, 1961, fyrir
Asíu og Ástralíu í Tokyo, Japan
1961, fyrir Afríku og Litlu-
Asíuríkin f Lagos, Nígeríu,
1961, og fyrir Evrópuríkin I
Rómaborg i apríl 1962. Hafa
ráðstefnur þessar allar verið
haldnar að tilhlutan Lögmanna-
sambands Bandaríkjanna
(American Bar Association) sem
hefir staðið straum af öllum
kostnaði af ráðstefnunum.' En
allan undirbúning ráðstefnanna
og framkvæmd hefir annazt sér-
stök nefnd innan Lögmanna-
sambandsins, er nefist „Special
Committee on Wold Peace
trhough Law“. Formaður nefnd
arinnar er Charles S. Rhyne,
fyrrv. forseti Lögmannasam-
bands Bandaríkjanna, og hefir
hann unnið geysimikið og 6-
pigipgjarnt starf í sambandi við
ráðstefnur þessar.
A f hálfu ísl. lögfræðinga sóttu
fundinn f Róm þeir Ágúst
Fjeldsted, hætaréttarlögmaður,
formaður Lögmannafélags ís-
lands og Egill Sigurgeirsson,
hæstaréttarlögmaður, varafor-
maður félagsins Var öllum boð-
ið persönulega til þessara
funda, en ekki sem fulltrúum
Leiklistarþingið:
Höfundar og áhorfendur
Guðlaugur Rósinkranz, Þjóð-
Icikhússtjóri, er nýkominn heim
úr ferð til PóIIands, Austurrikis
og Ungverjalands. Sat hann,
ásamt Sveini Einarssyni leikhús-
stjóra Alþjóðaþing ieikhúsmðla-
stofnunarinnar, sem haldið var
í Varsjá og stóð yfir 10 daga,
en það sóttu fulltrúar frá 32
þjóðum. Að þessu sinni var að-
alumræðuefni þingsins „Sam-
band milli leikritahöfunda og
áhorfenda" og að hve miklu
Ieyti höfundar ættu að taka tillit
til smekks almennings í leik-
ritagerð sinni.
Fulltrúum á þinginu gafst
kostur á að sjá allmargar leik-
sýningar, og lauk Þjóðleikhús-
stjóri miklu lofsorði á svið-
setningu og Ieiktækni Pólverja.
Tryggði hann Þjóðleikhúsinu
sýningarréttinn á síðasta leik-
riti Brechts, „Arthuro Ui“, er
þarA var sýnt og vakti mikla
athygli.
í Varsjá stendur nú yfir bygg-
ing á einu glæsilegasta óperu-
húsi í allri Evrópu, og mun það
Guðlaugur Rósenkranz
verða tekið til notkunar eftir.
eitt ár. Aðalóperustjóri þar verð
ur Bodan Wodiczko, sem er ís-
lendingum að góðu kunnur eftir
störf sín hér á landi.
í Búdapest athugaði Þjóð-
Ieikhússtjóri möguleika á að fá
ungverskan hljómsveitarstjóra
til að stjóra uppfærslu f Þjóð
leikhúsinu á „Czardas-furstynj
unni“ eftir Kálmán og enn
fremur ungverska aðalsöngkonu.
Sú óperetta nýtur gífurlegra
vinsælda f Ungverjalandi og
hefur verið sýnd þar u.þ.b. tvö
þúsund sinnum á seinustu tíu
árum.
Eins og fyrr hefur verið get-
ið, mun danski ballettinn halda
sýningar f Þjóðleikhúsinu í
haust, og hefjast þær 9. sept-
ember. Síðan mun leikrit Bren-
dan Behans, „Gísl“, verða
frumsýnt og því næst „Flónið“
eftir Marcel Achard. Um jólin
verður væntanlega upppfært
leikrit eftir Shakespeare, en
ekki mun enn fullráðið, hvert
þeirra 1 verður fyrir valinu.

ríkisstjórna eða sérstakra fé-
lagasamtaka. Er þessu hagað á
sama veg með heimsmótið í
Aþenu, og hefur af hálfu fsl.
lögfræðinga þeim Ágústi Fjeld-
sted og Agli Sigurgeirssyni ver-
ið boðið að sækja mótið í
Aþenu.
Höfuðverkefni móta þessara
hefir verið að ræða um heims-
frið tryggðan með Iögum,
„Wold Peace through the rule
of law“, og fjölmörg málefni er
stuðla mættu að samvinnu og
alheimsfriði með lögum hafa
verið rædd f því sambandi.
Fundum þessum hafa borizt
kveðjur frá nálega öllum for-
'sætisráðherrum viðkomandi
landa, m. a. frá forsætisráð-
herra íslands, Ólafi Thórs.
Ráðstefnan f Aþenu verður
sett mánudaginn 1. júlí af Páli
konungi Grikklands, en aðrir
ræðumenn við setningu mótsins,
verða forsætisráðherra Grikk-
lands, Earl Warren, dómstjóri
Hæstaréttar Bandaríkjanna og
Sylvester C. Smith, forseti
American Bar Association.
Fundarhöldin fara fram í
hinu nýja Hilton Hóteli í
Aþenu.
T Tm ein milljón lögfræðinga
^ eru nú taldir í heiminum,
og miða ráðstefnur þessar að
því, að þeir takj meira höndum
saman, en verið hefir og efli
1 samtök sín til þess að nota
lærdóm sinn og reynslu í þágu
alheimsfriðar og bættrar sam-
búðar' og samvinnu þjóðanna.
Bent er á, að yfir 500 alþjóð-
legar raunvísindalegar ráðstefn-
ur séu fyrir hendi um hin al-
varlegustu málefni eins og t. d.
geimrannsókinr og geimferðir
o. fl. Þá er vakin athygli á,
hve nauðsynlegt sé að efla dóm-'
stólinn í Haag, en á sfðastliðn-
um 18 árum hefir hann aðeins
fengið 13 mál til meðferðar,
þrátt fyrir það, að hann hafi
notað mikillar viðurkenningar,
sem hæfur og óhlutdrægur
dómstóll. Ráða þurfi bót á því,
ef rökstudd gagnrýni gegn
Haagdómstólnum sé fyrir hendi,
svo og jafnvel að flytja dóm-
stólinn, a. m. k. um tíma á
hverju ári til aðsetursstaðar
Sameinuðu þjóðanna, ef það, á-
samt nauðsynlegum breyting-
um á dómstólnum, mætti verða
til þess, að hann væri notaður
meira til lausnar á alþjóðlegum
deilumálum en verið hefir til
þessa.
Drýn nauðsyn sé á því, að lög
og réttur komi f stað vald-
beitingar f samskiptum þjóð-
anna á öllum sviðum, enda sé
reynslan sú, að styrjaldir leysi
engin vandamál, en skapi ótal
ný, auk þess sé nú svo komið,
að styrjöld megi undir engum
kringumstæðum eiga sér stað,
ef mannkynið eigi að lifa áfram
á jörðinni. Enginn lögfræðingur
muni mæla með því, að raun-
vísindalegar tilraunir og fram-
farir verði stöðvaðar, en ef
mannkynið hafi ekki stjórn á
raunvfsindunum, geti raunvís-
indin útrýmt mannkyninu.
Þátttakedur í ráðstefnum
þessum eru allar þjóðir heims,
án undantekningar, hvaða
stjórnarform sem þær búa við
Framh. á.bls 10
E