Vísir - 03.07.1963, Blaðsíða 9

VÍSIR . Mlðvikudagur 3. júlí 1963.
9
Gunnar Thoroddsen fjúrmálaráðherra:
Þjóðaratkvæði
Gunnar Thoroddsen.
Hið sögulega
þjóðaratkvæði í
Danmörku.
25. júní fór fram þjóðarat-
kvæðagreiðsla í Danmörku um
fjögur lagafrumvörp, sem þjóð-
þingið hafði samþykkt. Úrslit
þjóðaratkvæðagreiðslunnar
vöktu athygli víða um lönd.
Þjóðin felldi frumvörpin öll
i með miklum meiri hluta at-
! kvæða. Atkvæðagreiðslan og
' úrslitin leiða hugann að þjóð-
aratkvæðagreiðslum um þjóð-
mál, einkum um löggjafaratriði.
Munur á þingkosningum
og þjóðaratkvæði.
Þingkosningar fara fram
reglulega á fjögurra ára fresti
hér á landi, eða innan þess
tlma, ef þing er rofið. Við þing-
kosningar eru kosnir alþingis-
menn til næsta kjörtímabils.
Þótt kosið sé þar bæði um
menn og málefni, er ekki skor-
ið beinlínis úr því með þing-
kosningum, hvort tiltekið frum-
varp skuli verða að lögum eða
ekki.
Öðru máli gegnir unf þjóðar-
atkvæði. Þá eru ekki þingmenn
kosnir, heldur segir kjósandinn
já eða nei við þvf, hvort hann
vill, að það eða þau lagafrum-
vörp, sem um er spurt, skuli
taka gildi eða ekki.
Þjóðaratkvæði
á íslandi.
Stundum er ákveðið í stjórn-
arskrá, að mál skuli borið und-
ir þjóðaratkvæði, áður en það
öðlist gildi. Svo var til dæmis
um uppsögn sambandslaganna
og stofnun lýðveldis á Islandi
1944. I stjórnarskránni er
ákveðið, að samþykki Al-
þingi breytingu á kirkjuskipan-
inni, skuli það borið undir at-
kvæði allra kosningabæra
manna. Sama gildir, ef forseti
Islands synjar lögum frá Al-
þingi staðfestingar.
Að öðru leyti en þessu mælir
stjórnarskrá íslands ekki fyrir
um þjóðaratkvæðagreiðslur En
stundum hefur Alþingi ákveðið
að leita álits kjósenda um til-
tekin mál, t. d. 1908 um bann-
lögin og 1933 um afnám þeirra.
Þá hefur þjóðaratkvæðið verið
ráðgefandi, en ekki bindandi fyr
ir löggjafann.
Sviss í fararbroddi.
Nokkur lönd nota þjóð-
aratkvæði í sambandi við
lagasetningu.Eru þjóðaratkvæða
greiðslurnar og þýðing þeirra
með margvíslegum hætti. Stund
um eru lagafrumvörp, sem þjóð-
þingið hefur samþykkt, borið
undjr þjóðina til samþ. eða synj
unar, og eru úrslit þeirrar at-
kvæðagreiðslu bindandi. Stund-
um er niðurstaðan aðeins til
leiðbeiningar. Enn er það til, að
með þjóðaratkvæði sé skorað á
þingið að setja Iög um málefni,
og er það þá viss fjöldi kjós-
enda, sem á frumkvæði að at-
kvæðagreiðslunni.
Svissland stendur í farar-
broddi um notkun þjóðarat-
kvæðis og hefur lengi gert,
enda er lýðræði óvíða eldra og
rótfastara en þar. Mörg önnur
lönd hafa einnig tekið upp I
stjórnarlög sín ákvæði um
þjóðaratkvæðagreiðslur.
Danska stjórnar-
skráin 1953.
Þegar Danir settu sér nýja
stjórnarskrá 1953, tóku þeir
upp hugmyndina um þjóðar-
atkvæði um ýmsa mála-
flokka, ef krafa kemur fram
frá tilteknum fjölda þing-
manna. Forsætisráðherra Dana
var þá Erik Eriksen, og hafði
hann forustu um setningu
hinnar nýju stjórnarskrár.
Hann beitti sér nú, ásamt Poul
Sörensen, fyrrum félagsmála-
ráðherra, fyrir þjóðaratkvæða-
greiðslunni um landeignafrum-
vörpin fjögur, og unnu þeir
fé.Iagar frægan sigur. í ávarpi
til danskra kjósenda, er úrslit-
in voru kunn, lagði Eriksen á-
herzlu á tvennt:
1) að felld hafi verið frum-
vörp, sem fólu I sér alvarleg
aukjn ríkisafskipti, og frjáls-
lyndir menn því hlotið að snú-
ast á móti.
2) að úrslitin hafi verið 6-
tvíræður sigur fyrir hugmyndina
um þjóðaratkvæði.
Fólkið verður virkari
þátttakandi í þjóðmála-
starfinu.
Allt frá því, er umræður hóf-
ust um allsherjarendurskoðun
stjórnarskrár íslands fyrir 20 ár-
um, hef ég verið þeirrar skoð-
unar að Islendingar ættu að taka
upp þjóðaratkvæðagreiðslur sem
lið í löggjöfinni. Þarf að búa
þar vel um hnúta, ákveða skýrt,
hvaða málaflokkar komi til
greina og hve marga þingmenn
eða '.jósendur þurfi til þess að
krefjast þjóðaratkvæðis. Með
þeim hætti fæst oft skorið úr
um afstöðu þjóðarinnar I til-
teknum umdeildum málum. Og
fólkið verður virkari þátttak-
andi f þjóðmálastarfinu.
Kunnur háskóla- j
rektor í heimsókn I
Dr. Watson A. Kirkconnell
háskólarektor, sem er í þann
veginn að koma hingað I stutta
heimsókn, til þess að halda hér
stuttan fyrirlestur í boði Há-
skóla íslands, er mikill aufúsu-
gestur.
I tilkynningu um komu hans
segir, að hann sé vel kunnur
hér á landi fyrir merkar þýð-
ingar sfnar á íslenzkum ljóðum,
nafntogaður fræðimaður og
skólamaður í heimalandi sínu
(Kanada), en því mætti við
bæta, að þessi ágæti fræðimað-
ur, sem nú hefur f 16 ár verið
rektor Arcadia-háskóla í Nova
Scotia (Nýja-Skotlandi), Kan-
ada, ætti að vera miklu betur
kunnur Islendingum en hann
er, fyrir þýðingar sínar og kynn
ingu á íslenzkri menningu.
Fyrir rúmum þremur áratug-
um varð nafn hans kunnugt
þjóðinni, þvf að þá var talsvert
um hann og þýðingar hans skrif
að, en um langt skeið hefur ver
ið hljótt um nafn hans hér, og
virðist því ekki úr vegi að rifja
upp nokkuð af þvf, sem um
hann var sagt kringum 1930.
Ég, sem þessar línur rita, var
einn þeirra, sém átti dálítinn
þátt í að kynna verk þessa
merka og stórgáfaða manns á
þeim tíma, sagði um hann f
þessu blaði:
Kirkconnell prófessor er fædd
ur í Port Hope, Ontario, árið
1895, af írskum ættum. Mennt-
un hlaut hann í Queens Univer-
sity, Kingston (Ontario), og Lin
coln College f Oxford (Eng-
landi). Sýndi hann framúrskar-
andi námshæfileika og var
sæmdur heiðurspeningi úr gulli
fyrir þekkingu sína í klassiskum
greinum. Enskuprófessor við
Wesley College varð Kirkcon-
nell 1925. Hann er heiðursfélagi
í ýmsum vísindafélögum og
bókmenntafélögum. Þótt hann
sé enn ungur maður, liggja þeg-
ar eftir hann merkar bækur:
International Aspects of Unem-
ployment (1923), European EI-
egies (1928), The European
Heritage (1929) og The North
American Book of Scandinavian
Verse (1930).
European Elegies er safn
Ijóða, 100 talsins, og eru þau
þýdd úr fimmtfu málum og
mállýzkum. Hlaut Kirkconnell
maklegt lof fyrir það verk, enda
verður ekki um það deilt, að
auk undraverðrar málaþekking-
ar, hefur hann til að bera mikla
smekkvfsi og frábæra hæfileika
til að þýða ljóð ...
Út af ástvinamissi, sem hanh
tók mjög nærri sér, fór hann
að starfa að þýðingum á kvæð-
um þeim, sem birt voru f
European Elegies. I þessu safni
var þýðing á kvæðinu „Hvar
eru fuglar“ (Stgr. Th.) og tveim
ur erindum eftir Hallgrím Pét-
ursson.
Eftir þetta fór Kirkconnell
prófessor að leggja enn meiri
stund á að kynnast íslenzkri
ljóðagerð og fékk við þau kynni
svo miklar mætur á íslenzkum
□
□
□
ljóðskáldum, að hann tók sér g
fyrir hendur að þýða ljóð þeirra, §
f þeim tilgangi að gefa safnið út °
í bókarformi, til þess að kynna □
enskumælandi þjóðum Ijóðagerð q
íslendinga. Safn þetta er „The □
North American Book of Scand q
inavian Verse". Lagði prófessor- Q
inn mikið að sér til þess að §
koma bókinni út í vor (1930) — Q
fyrir Alþingishátíðina.
Þvf að bókin er hátfðargjöf, g
og er sú trúa mín, að fá muni p
hátíðargjöfin gagnlegri, virðu- g
legri, betri og af einlægarl hug □
gefin en þessi gjöf hins einlæga g
Islandsvinar og lotningarfulla a
aðdáanda íslenzkra bókmennta. Q
Segir prófessorinn svo um þessa □
bók sína f bréfi til vinar sfns g
hér: My first concem is that □
my little tribute of admiration g
to Iceland may not be lacking □
at the fitting time.
Kirkconnell prófessor hefur, □
auk þess starfs, sem að framan °
£etur, samið fjölda ritgerða □
Éögulegs efnis og bókmennta- §
legs efnis (aðallega comparative □
literature), um hagfræðileg efni, §
jarðfræði, grasafræði o. fl. og □
má af því marka hve fjölhæfur q
hann er ...
Bók sína, The North Ameri- □
can Book of Scandinavian Verse □
tileinkaði hann íslandi og íslend □
ingum með nokkrum ljóðlfnum, □
sem birtar eru fremst f bókinni. □
Höfundurinn færðist mikið í °
fang með þessari útgáfu sinni: □
Að kynna enskumælandi þjóð- g
Framh. á bls. 13 □
Áfíræð í dag:
Sigríður Benedikts-
dóttir frá ísafirði
Afmælisbarnið sem nú býr á
Elliheimilinu Grund — þessi ein-
staka heiðursmanneskja og trúaða
kona — er Dalamaður að uppruna,
fædd að Hvoli í Saurbæ, 3. júlí
1883.
Ung og fögur stúlka hélt Sigríður
til ísafjarðar þar sem húnbjólengst
af og mun þar hafa lifað bæði sín-
ar sælustu og sárustu stundir. Á
lsafirði giftist Sigríður fyrri manni
sfnum, Guðjóni Guðbrandssyni
verkamanni og ól upp kæra fóstur
dóttur, Guðnýju Knudsen, sem hún
helgaði að miklu leyti líf og starf
um lengri tfma. Þar vestra missti
hún mann sinn. Seinna missti hún
einnig fósturdótturina uppkomna,
gifta konu. Á Isafirði hlaut Sigríður
þá raunabót að kynnast og gefast
sfðari manni sínum, Gunnlaugi
Torfasyni, hinum ágætasta manni,
sem hún unni hugástum, og þau
hvort öðru. En hamingjusamt hjóna
band þeirra stóð ekki lengi. Eftir
aðeins fárra ára búskap missti hún
Gunnlaug sviplega og óvænt.
Hann varð bráðkvaddur á jóladags-
morgunn 1937. Má geta nærri um
Ifðan Sigríðar um það bil, sem aðr
ir héldu glaðir til tíða. Hún mun
þó einnig hafa haldið til sinna, í
öruggu guðstrausti og óbifanlegri
vissu um endurfundi og sárabætur.
Okkur hjónum fæddist sonur nokkr
um árum síðar, og ber hann nefn
Gunnlaugs heitins. Honum hefir
Sigríður jafnan sýnt ást, umhyggju
og órofa tryggð, sem við öll erum
þakklát fyrir og metum mikils.
Jæja, Sigríður mín! Ég vendi nú
kvæði mínu í kross og ávarpa þig
nokkrum orðum í tilefni af merkis
afmælinu þfnu. Mér er kunnugt um
margar sorgarstundir f lífi þfnu,
sem þú barst ein með þeirri festu
og virðuleik, sem þeim einum er
gefin, en treysta Drottni sínum.
Þótt lengst af væri það svo, að
f húsakynnum þfnum væri hvorki
hátt til lofts eða ýkja vftt til
veggja, og þú byggir oft við fátækt,
var það löngum hlutskipti þitt og
aðall að vera heldur veitandi en
þiggjandi, hugga aðra f hörmum
og veita þeim styrk af þínum styrk.
Þannig hefir þú jafnan vegið björg
annarra „á þinn veika arm“ —
og staðið sjálf styrkari eftir. Og
„þú vissir ei hik né efa“. Um þetta
má ég vel bera vitni, þvf sjálfur
hefi ég oftar en einu sinni notið
þess trúar- og lífsviðhorfs þíns, sem
Framh. á bls. 5