Vísir - 22.03.1966, Blaðsíða 9

V
V í S I R . Þriðjudagur 22. marz 1966.
ísrannsóknir á farvegi Þjórsár voru gerðar á líkani hjá tækniháskólanum í Þrándheimi. Raforkustífl-
an var gerö þar með ýmsum hætti. Hér sést útiit hennar gert eftir lokateikningu.
veldur því að stundum verður
vatnið sem beint verður til raf-
virkjunarinnar minna en nemur
getu túrbínanna í rafstöðinni.
Þessi skortur verður þó ekki al
varlegur meðan hægt er að
mæta notkunarþörfinni með
uppistöðuvatni m.a. í Bjama-
lækjartjörn sem er ætluð til að
mæta daglegum álagssveiflum
Með tímanum mun álagsaukn-
ing og aukning afkastagetu Búr
fellsvirkjunar krefjast aukins
varavatnsmagns í uppistöðum,
sérstaklega á þeim tímum þeg-
ar vatnsrennsli er lítið í Þjórsá
Verður að finna á gmndvelli
þeirrar reynslu sem fæst í
starfrækslunni, hvaða leið er
hagkvæmust í því'efni.
★
Tvær uppistöður fyrir ofan
Búrfellsvirkjun virðast við
fyrstu sýn æskilegastar. Ber
þar fyrst að nefna uppistöðu
við ós Þórisvatns, sem ætti að
gera þegar þörf verður á við-
bótarvatnsmagni við Búrfeil og
það fjárhagslega hagkvæmt.
Önnur uppistaða virðist æskileg
við Fossölduver í Fossá fyrir
ofan Hengifoss. Hafa þó aðeins
farið fram almennar athuganir
á því. Ef úr því yrði yrði vatnið
í Fossá I stað þess að falla
í Háafossi niður f Þjórsárdal lát-
ið fara í jarðgöngum austur í
upptök Rauðár og þaðan ieitt
í skurði út í Þjórsá fyrir ofan
Búrfellsstífluna.
Síðan mætti nota vatn hvort
sem er frá uppistööu f Þóris-
vatni eða Fossölduveri til að
bæta upp vatn sem tapast við
útskolun á ís, sem og til að
bæta upp lítið vatnsmagn í
Þjórsá á öðrum tímum. Rann-
sóknum á þessu þarf að halda
áfram til þess m.a. að ákveða
hvora þessara uppistöðu skuli
gera fyrst og áætia hvaða tfmi
verði hentugastur til þeirra
framkvæmda.
Með frekari virkjunum og
stíflugerðum í Þjórsá fyrir ofan
Búrfellsvirkjun mun með tfman
um draga úr ísmyndunum í
Þjórsá. Til dæmis mun fram-
kvæmd eins og sú að veita
Köidukvfsi i uppistöðu f Þóris-
vatni stöðva allt ísrennsli það-
an og hindra að ísmyndun í
neöri hluta Köldukvíslar fari út
í Þjórsá. Eftir því sem Þjórsá
veröur þannig virkjuð meira
með tímanum eftir því munu
ísvandamál árinnar minnka og
verða smávægileg að lokum.
Þetta kæmi fyrst og fremst að
gagni viö Búrfeilsvirkjun, sem
er staösett neðst.
★
Nokkur ís getur komizt inn í
Bjamalækjartjörn og annað
hvort legið þar eftir eða runnið
í áttina að túrbínunum, þar sem
honum verður fleytt framhjá
þeim. Miðhluti aðrennslisskurð-
arins verður dýpkaður, svo vatn
ið geti komizt áfram eftir þeirri
miðrennu ef ísinn ætlaði að
mynda fsbrú í aðrennslisskurð-
inum. Vatnið, sem rynni undir a
slíka ísbrú gæti borið með sér
nokkurn ís, og það af honum
sem yrði ekki fjarlægt við flóð-
gáttina við Sámsstaðaklif gæti
farið að meinlausu f gegnum
túrbínumar með sama hætti og
nú er gert við Laxá og Sogs-
virkjanir.
Það er mikilvægt atriði, að
jafnvel við mestu ísmyndunar-
skilyrði í Þjórsá frýs megin-
hluti vatnsins í henni ekki,
heldur rennur áfram til sjávar
Og það er verkefnið í sam-
bandi við Búrfellsvirkjun, að
nýta þetta vatnsmagn til fulln-
ust til orkuframleiðslu.
Þetta nettórennsli sem hægt
er að vinna orku úr, jafnvel við
mestu fsmyndun f Þjórsá, mun
samt verða minna en afkasta-
geta rafmagnstúrbínanna tiltolu
lega mjög stutt en mismun-
andi löng tfmabil frá til árs.
Sams konar ástand mun mynd-
ast á öðrum tímum árs, þegar
vatnsrennsli er minnst í fljót-
inu.
Þörfin fyrir varavatnsorku
til að jafna rennslið er algeng
við raforkuver um allan heim.
Það sem er óvenjulegt við Búr
fellsvirkjunina er að þar stafar
þetta af ísmyndun en á flestum
öðrum stöðum stafar það af
þurrkatímabilum.
J^ýlega hefur Landsvirkjunin
birt skýrslur, sem henni
hafa borizt frá verkfræðilegum
ráðunautum hennar, Harza En-
gineering Company Internation-
al, um ísamál Búrfells. Meö
henni fylgja skýrslur frá til-
raunastöðinni í Þrándheimi og
dr. Gunnari Sigurðssyni. í þess-
um skýrslum er gerð grein fyrir
þeim ísvandamálum, sem við
er að glíma við virkjunina,
þeirri leið, sem valin hefur ver-
ið til að mæta þessum vanda-
málum og þeim rannsóknum,
sem gerðar hafa verið til að
sannreyna þá lausn, sem valin
var.
Þær ráöstafanir, sem gerðar ■
verða til að mæta ísvandamál-
Á unum eru valdar með fullri vit-
und um þau vandamál, sem við
er að giíma og gefa athuganir
norsku ísafræðinganna ekki til-
efni til að víkja frá þeim þar
sem ekkert óvænt kemur fram
í skýrslu þeirra. Það hefur ekki
munu draga úr ísmagninu, sem
berst að virkjuninni. Eftir því,
sem virkjanir og miðlunarmann-
virki í sambandi við þær veröa
byggðar ofar í ánni, mun ís-
magnið minnka jafnframt því að
vetrarxennslið eykst.
2. Miðað við þær aðstæður,
sem eru í ánni í dag þ. e. a. s.
án miðlunar eða aögeröa til að
draga úr ísmagninu, þá sýna
rannsóknirnar í Þrándheimi að
hægt er að fleyta öllum ís, sem
berst niður ána yfir stíflur og
áfram niður í Þjórsá.
3. Lítið rennsli í Þjórsá sam-
fara miklu ismagni og þörf á
vatni til útskoiunar á ísnum
leiðir óhjákvæmilega af sér að
draga veröur stöku sinnum úr
afköstum Búrfellsvirkjunar.
Úreikningar byggðir á nýjustu
líkingum dr. Deviks um ísmynd-
anir í íslenzkum ám sýna, að
orkuskortur 105 MW Búrfells-
virkjunar með orkusölu til ál-
bræðslu og án miðlunar eða aö-
Aðrennsliskróin vlð vesturbakka Þjórsár. Hér safnast ísinn saman.
Sé ísinn tiltölulega iftill verður hann látinn fljóta til hBðar niður
Bjamaiækjarskurð, sé ísmyndunln mikil verður flóðgátt innst I
krónni opnuð og ísnum hleypt niður fyrir stífluna. Myndin tekin
af likani tækniháskólans í Þrándhelmi.
útrýma allri ísmyndun ofan Búr
fells enda slíkt ógerlegt vegna
kostnaðar heldur að tryggja not
endum sínum örugga raforku
eftir þeim leiðum sem hagkvæm
astar eru. Að því er stefnt með
Búrfellsvirkjun og þeim ráð-
stöfunum, sem ráöunautar
Landsvirkjunar leggja til að gerö
ar verði til að mæta ísvanda-
málunum.
Niðurstöður ráðunautanna í
höfuðdráttum þessar:
1. Framkvæmdir þær, sem fyr
irhugaðar eru þegar á fyrsta
virkjunarstigi til að minnka kæli
flöt Þjórsár ofan við Búrfeil,
ísmagnið yrði frá 9 til 15 GWh
á ári fyrstu þrjú starfsár virkj-
unarinnar eða rúmlega 1% af
áætlaöri heildarorkusölu Lands-
virkjunar. Ástæða er til að ætla
að þessir reikningar séu um of
varkárir og orkuskorturinn
verði mun minni. Eftir að virkj-
unin hefur verið stækkuð og
mið'lun fengin úr Þórisvatni
mun orkuskortur við virkjun-
ina einnig verða lítill.
4. Hægt er aö tryggja öllum
notendum ótruflaða orku þeg-
ar á fyrsta virkjunarstigi þ. e.
a. s. frá 105 MW virkjun án
miðlunar og með orkusölu til
Um ísvandamál Þjórsár og
þá lausn sem nú er fundin seg
ir m.a. svo í skýrslu Harza Eng
ineering Co.
Það er álit okkar, að fyrir-
komulag það sem nú er gert
ráð fyrir á mannvirkinu verði
mjög vel til þess fallið að leysa
ís og sandframburðar-vandamál
in í sambandi við Búrfellsvirkj-
unina. Við búumst við, að hægt
verði að gera enn frekari úr-
bætur þegar reynsla fæst á
starfsrækslu stöðvarinnar, þar
sem tilraunir þær sem gerðar
hafa verið með líkönum sýna að
eins heildardrætti, en hafa þó
verið mikilvægar til að vísa á
réttu fyrirkomulagsleiðina til
lausnar vandanum. En það er
enn erfitt að fá þá reynslu í
starfrækslunni, sem mun gera
kleift að fá fyllstu nýtingu allra
tækja og aðferða við að skilja
ísinn frá vatninu og með því
að tapa sem minnstu vatns-
magni við þær aðgerðir.
Það vatn sem tapast við það
að fleyta ís yfir stíflu eða
þegar opna verður flóðgátt til
að hleypa ís niður fyrir stfflu
álbræðslu, þó ekki sé reiknað
meö neinum aðgerðum ofar í
ánni til að minnka kæliflötinn
og þó ekki sé reiknað meö
meira varaafli en gert hefur
verið hingað til þ. e. a. s. þeim
35 MW, sem fyrir hendi verða
í haust að -viðbættum 20 MW
í gastúrbínustöð, Þetta á við
jafnvel þó engu vatni væri veitt
úr Þjórsá til virkjunarinnar í
þrjá daga samfleytt. Þegar virkj
unin verður stækkuð og miðlun
gerö í Þórisvatni, er að sjálf-
sögðu hægt að tryggja nægilegt
rennsli í Þjórsá bæði til orku-
framleiðslu og útskolunar á ís,
jafnvel þó virkjunin sé stækk-
uð-upp í 210 MW. Til öryggis
er þó engu að sfður reiknað
með einni 20 MW gastúrbínu-
stöð til viðbótar, en þessar stöðv
ar gegna einnig því hlutverki
að vera til vara við bilanir á
límun, vélum og tækjum.
n