Vísir - 11.07.1966, Blaðsíða 3

3
VlSIR . Mánudagur 11. júlí 1966.
'mammmmmmmmmmmammmmmf^mmmá
Rímur eru um
margt merkileg-
ar bókmenntir
Viðtal við Finn Sigmundsson fyrrv.
landsbókavörð og höfund Rímnaskrár
Finnur Sigmundsson.
Rímnafélagið hefur gefið út
mikiö og merkilegt rímnatal yfir
allar þær rimur sem kunnugt er
að ortar hafi verið hér á landi,
samtals á 2. þúsund talsins.
Höfundur Rímnatalsins er
Finnur Sigmundsson fyrrv.
landsbókavörður og hefur hann
unnið að því um margra ára
skeið. Bókin er í 2 bindum,
samtals á 9. hundrað blaðsiður
að stærð.
Rímur eru um margt merki-
legar bókmenntir, m. a. vegna
þess að þær eru vaxnar upp úr
íslenzkum menningarjarðvegi
og eiga sér ekki hliðstæður
annars staðar, enda þótt yrkis-
efnin séu oft af erlendum toga
spunnin. En gildi rímna er þó
e. t. v. öðru fremur fólgið í
viðhaldi íslenzkunnar meðal al-
þýöu fólks, lengst af samtímis
því sem málið varð æ dönsku-
skotnara meðal fyrirmanna og
embættismanna landsins. Hér
skal þó ekki farið út í að rök-
styðja það nánar, heldur gefa
bókarhöfundi orðið, en hann
var svo vinsamlegur að veita
Vísi viðtal í tilefni útgáfu rits-
ins. Skýrir hann þar frá ýmsu,
sem rímnaunnendum mun
þykja forvitnilegt að heyra.
— Hvenær byrjaðirðu á
þessu mikla ritverki þínu,
Finnur?
— Fyrstu drög að rímnatal-
inu eru raunar 40 ára gömul,
eða frá þvi að ég tók að kanna
rímnahandrit í Landsbókasafn-
inu til undirbúnings prófritgerð
Aðalfundur Bókbindarafélags
íslands var haldinn 26. maí s.l.
Á fundinum flutti formaður fé-
lagsins, Grétar Sigurðsson,
skýrslu um störf félagsins á
liðnu ári.
Á árinu 1965 gerði félagið nýja
kaupsamninga og tóku þeir
gildi 1. okt. og gilda til 1. októ-
ber í ár. Samningar þessir
voru að mestu leyti samhljóða
samningum þeim er önnur
stéttarfélög bókagerðarmanna
gerðu þá. Merkasta ákvæði hins
nýja samnings var, að kaup-
nemenda var hækkað verulega
og hafa nemar nú 45% af kaupi
sveina á 1. násmári, 55% á
öðru ári, 65% á þriðja ári og
75% af kaupi sveina á fjórða
námsári.
Blað félagsins Bókbindarinn
kom út einu sinni á starfsárinu.
Þá kom út fyrsta örk af Bók-
bindaratali og er gert ráð fyrir
að önnur örk komi á þessu ári.
í norrænudeild háskólans. Þeg-
ar að því kom, að ég skyldi
velja mér kjörsvið í bókmennta
sögu, urðu rímumar fyrir val-
inu.
— Hafðirou þá þegar áhuga
: rímum og rímnakveðskap?
— Nei, ég get ekki sagt að
ég hefði sérstaklegan áhuga á
þeirri bókmenntagrein, miklu
fremur valdi ég þær sem verk-
efni af því að þarna var lítt
kannað sviö og löng saga
rímnanna forvitnileg á marga
lund, þó að þeim væri almennt
skipaður fremur lágur sess í
bókmenntasögunni. Prófritgerð
mín fjallaði um „meðferð
skáldskaparmáls í rímum 17.
aldar“, og beindust þvi athug-
anir mínar einkum að því tima-
bili, enda hafði dr. Bjöm K.
Þórólfsson þá i smíðum sina
gagnmerku bók „Rímur fyrir
1600“.
— Með öðrum orðum þetta
varð fyrsti visir þinn að rímna-
talinu?
— Það má segja það að
könnun min á rfmum 17. aldar
í handritadeild LandsbókasafhS
ins hafi ofðið það. Eh ég jók
smám saman þesSa Skfá ög
fyllti út eftir því Sém tifrti
vannst til. Ahnars vofú kfepþu-
árin á fjórða tug aldarihrtáf
ekki vel til þess fallin að léggja
vinnu í jafn óarðbæft fyriftæki
og rímnaskrá, og miðaði verk-
inu því lítið áléiðis áfum sam-
Ritstjóri Bókbindaratalsins er
Svanur Jóhannesson, varafor-
maður félagsins.
Haldið hefur verið áfram við-
ræðum við önnur samtök bóka-
gerðarmanna til undirbúnings
að stofnun sambands bóka-
gerðarmanna.
Á árinu var hafinn visir að
fræðslustarfsemi Og haldið
námskeið um fundárstjóm og
mælskulist fyrir félagsmehn.
Orlofsheimili félagsins í
Ölfusborgum tók til starfa á
s.l. sumri.
Félagið keypti á s.l. ári hús-
næði fyrir starfsemi félagsihs,
að Óðinsgötu 7, ásamt 7 öðrum
stéttarfélögum. Þar er skrif-
stofa félagsins og önnur starf-
semi og er þegar hafinn vísir að
rekstri sameiginlegrar skrif-
stofu ásamt 4 öðrum stéttarfé-
lögum.
Á árinu var þess minnzt að
liðin eru 60 ár síðan fyrstu
alvöru að vinna að þessu verk-
efni?
— Eftir stofnun Rímnafélags-
ins 1947 opnuðust möguleikar
til útgáfu rímnatalsins, ef hægt
væri að stilla stærð þess I hóf,
og var því þá sniðinn stakkur,
sem það nú birtist I. En þá
höfðu annir aukizt, og enn líða
mörg ár án þess að prentun
gæti hafizt, enda seinfyllt ýms
skörð i skránni, þó að grindin
væri reist. Þá varð einnig vegna
samræmis að kippa til hliðar
miklu efni, sem ég hafði safnað
fyrr á árum í sambandi við
einstaka rímnaflokka og höf-
unda, enda rúmið takmarkað.
— Hvað eru rímumar marg-
ar, sem þú hefur fundið í þess-
ari leit þinni?
— I rímnatalinu eru skráðar
rúmlega 1050 rimnafiokkár og
stakar rímur, sem enn eru til,
þar af eru aðeíns um 240
prentaðar. Fjöldi rimna hefur
glatazt eða erU ekki enn komn-
ar i opinber söfn, óg getur
skráin Um 300 flokka af því
tagi, áð sjálfsögðu éftir mis-
jáfrtlégá góðum heimilduirt. Enn
mun einhvér slæðingur áf rím-
uirt Véra í éigu eihstaklínga, og
getá nú eigenduf þeirra með
aðstoð rímnatalsihS gehgið úr
Skugga urm hvOft þæf muni
állar vefá til i öpirtbérum söfn-
Ufflj
—• H Vefnig skiptast rimUr
éftif öldUm?
— FléStar rimur érU Várð-
véittar frá 19. öldj eða rúmlégá
samtök bókbindara voru stofn-
uð hér á landi, þ. e. árið 1906.
Bauð félagið þá öllum meðlim-
um sínum og mörgum gestum
til hófs í félagsheimilinu.
Stjóm félagsins skipa nú:
Formaður: Grétar Sigurðsson.
Varaformaður: Svanur Jóhann-
esson. Ritari: Eggert Sigurðs-
soh. Gjaldkeri: Olfefd NaSpý og
formaður úr Kvennadeild fé-
lagsins: Guðrún Haraldsdóttir,
Helgi H. Helgason, sem um
mörg ár hefur setið í stjórn
félagsins, gekk nú úr stjórn
félagsins vegna breytinga á at-
vinnu sinni, voru honum færð-
ar þakkir fyrir margháttuð
störf hans í þágu félagsins.
Fjárhagur félagsins er góður,
skuldlaus eign rúmlega 1 millj.
króna. Árgjald félagsmanna:
Sveinar greiða kr. 60.00 á viku
og aðstoðarstúikur kr.-50.00 á
viku.
500, frá 18. öld um 250, frá 17.
öld um 150 og fyrir 1600 um
80. Af rímum frá 20. öld telur
skráin aðeins 75, en sitthvað
frá síðustu áratugum mun ó-
talið.
— Hvað hafa fundizt margir
höfundar að þessum rímum?
— í rímnatalinu eru skráðir
um 480 höfundar, sem talið er
að hafi ort rímur. Þeir eru úr
öllum stéttum þjóðfélagsins,
lærðir menn, bændur, sjómenn
og vinnumenn. í þessum hóp
eru 60 prestlærðir menn, nokkur
þjóðkunn skáld og fáeinar
konur.
— Er svo að sjá að rímur
hafi verið ortar í einum lands-
hluta fremur en öðrum t. d. í
einhverri ákveðinni sýslu?
— Rímnaskáldin eru úr öllum
landshlutum, en þó mun láta
nærri að fjórar sýslur, þ. e.
Húnavatnssýsla, Skagjafjarðar-
sýsla, Eyjafjarðarsýsla og
Þingeyjarsýsla, geti eignað sér
helming þeirra, og skipast
þau nokkum veginn jafnt milli
þessara sýslna. Næst koma
Múlasýslur, þá Borgarfjarðar-
sýsla, Dalasýsia og Snæfells-
nessýsla.
— Hvert er álit þitt, Finnur,
á gildi rímna?
— Rímunum hefur ekki verið
hátt hossað í bókmenntasög-
unni, og fáa lesendur munu
þær eiga f dag. Þó skemmta
rrten sér enn við að yrkja
gamanrímur.
t.
j En hvað sem líður skáld-
5 skapargildi rímnanna má vera
: að við eigum þeim meir að
Iþakka en í fljótu bragði mætti
ætla. Skemmtigildi þeirra var
auðvitað mikils viröi á sínum
tíma. En líklega skiptir mestu
Iþáttur þeirra í varðveizlu tung-
unnar. Dýrt rím þarfnast mik-
iis orðaforða, og með rímunum
hélzt þekking á skáldamálinu
og ást á braglist í vitund al-
mennings. Og það er víst, að
þau góðskáld okkar á 19. öld,
sem vildu gera lítið úr rímna-
skáldunum, áttu rímunum
meira að þakka, en þau gerðu
sér ljóst.
— En svo við sleppum gildi
rímna fyrir tungu og menningu,
eru þær ekki líka skemmtilest-
ur?
— Ég býst við að reiknimeist
arar þeirrar heimsmenningar,
sem á sér þann draum stærstan
að leggja undir sig tunglið, lesi
ekki rímur sér til skemmtunar.
Hinir, sem fremur kjósa að
halda sig f nánd við jörðina,
munu geta fundið í rímum,
ekki síður en í öðrum ritminj-
um liðinna alda, margvíslegt
efni til fróðleiks og skemmtun-
ar. Mansöngvamir geyma oft
glöggar þjóðlífsmyndir og per-
sónusögur ýmiss konar gam-
ansemi og stundum nokkra
vitn,eskju um þekking skáld-
anna á sögu og bókmenntum.
Bragarhættir rímnanna og saga
þeirra væri skemmtilegt rann-
sóknarefni. Fólgin nöfn i rím-
um sýna oft hugkvæmni, ekki
sízt'í einföldum orðaleikjum.
Ægir felldi af augum tár
er það hénnar heiti —
segir eitt skáldið um stúlkuna
sína, og vefst fyrir ýmsum að
finna nafnið, þó að ekki sé
dýrtkveðið.
Ef til vill — sagði Finnur að
lokum — kalla einhverjir
raunvísindagarpar samtíðarinn-
ar það músarholusjónarmið að
vilja halda í orðlist og þraglist
íslenzkra tungu, sem geymzt
hefur i rímum og sögum. Verk-
efni framtíðarinnar verða vænt-
anlega stórbrotnari en .svo, að
dútl við rím og stuðla og aðra
prýði málsins þykir mikils
virði, enda líklegt að önnur
mál en islenzk tunga verði töl-
uð og rituð á tunglinu.
Hvenær hófstu þá fyrir
KOMIN UT FYRSTA ORK
AF BÓKBINDARATALI