Vísir - 01.11.1966, Blaðsíða 9

VÍSIR. Þriðjudaaur 1. nó'cmber 1966.

★
t'g er staddur á heimili Gunn-
ars Sveinssonar, sem sið-
ustu 6 mánuði hefur siglt með
Hofsjökli og komið víða við.
Margir íslenzkir farmenn eru
víðförlir og kunna eflaust frá
mörgu að segja, sem ýmsum út-
hafseyjabúa, er heima hefur
setið ævi sína alla, mundi þvkja
forvitnilegt. Því er það, að ég
fer þess á leit við Gunnar, að
hann segi mér eitthvað af sinni
löngu útivist og gefi mér og
öðrum ofurlitla innsýn í þann
fjarlæga og ókunna heim, sem
hann nú hefur kannað.
Hvenær fórstu utan, Gunnar?
Ég fór utan í endaðan marz
á þessu ári. Við fórum með
flugvél frá Flugfélagi Islands til
Skotlands og þaðan áfram flug-
leiðis til London, þar sem skip-
ið Hofsjökull beið okkar. Strax
sama kvöldið var lagt af stað á-
leiðis til Rotterdam í Hollandi.
Ég hef áður ferðazt um Evrópu-
lönd, og í raun og veru finnst
mér, að borgimar þar hafi ekki
upp á margt að bjóöa annað
en okkar Reykjavík í stærri
skuggsjá. Gróður og landshættir
em vitanlega breytilegir eftir
Iegu landanna, en fólkið er svip-
líkt. Múgmennskan stærri f
sniðum en einstaklingurinn auð-
þekktur, aðeins örlyndari og
fljótari í viðbrögðum eftir því
sem sunnar dregur.
Frá Evrópu fórum við frá
Irlandi til New York. Þar vekur
það fyrst athygli manns frá fá-
mennri þjóð, hve allt er stórt
í sniðum. Skýjakljúfamir em að
vissu leyti yfirþyrmandi, þegar
þess er gætt að hér var á ferð
maður, sem séð hafði 12 hæða
hús rlsa í Reykjavík og talið
þau háhýsi. Hofsjökull er að
vfsu ekki stórt skip, en þó
finnst manni, að nokkurs muni
við þurfa að reisa brú, þar sem
hátt er til lofts að líta, þegar
undir hana er siglt, og mörgum
varð að orði, að gott væri aö
geta flutt eina slíka á Hvalfjörð-
inn.
En hvað er að segja um fólk-
ið, sem lifir í landinu?
Sjómaður, sem kemur af hafi
sem framandi einstaklingur og
hefur skamma viðdvöl á þess-
lítinn kost að kynnast lífshátt-
um þjóðarinnar. Hann sér að-
eins lítinn hluta af því hafnar-
hverfi, sem hann er staðsettur
í, og kemst ef til vill á næstu
krá. En að minni hyggju sér
hann þar aðeins stærri mynd af
því sem hann áður hefur séð í
Evrópu. Hér ber að visu meira
á lituðu fólki, en ekki gat ég
séð að neinn hefði þar hom í
síðu þess, enda ekki hægt að sjá
annaö en þar væri á ferð siðað
fólk. Vera má að finna megi
þau hverfi, er sýna því nær
eingöngu ranghverfu Iífsins i
þessari miklu heimsborg, en af
þeim hafði ég engin kynni, og
það sem ég segi hér, er aðeins
frá sjón — sögu ríkari.
Áður en ég fór út, hafði ég
myndað mér þá skoðun, að
hægt væri að kaupa flestar
vörutegundir mun ódýrari en
hér heima. Þetta reyndist mjög á
annan veg. Fiest það sem telst
til lífsnauðsynja má heita á
sarcbærilegu verði. Vín og suð-
ræn aldin eru að vísu mikiu ó-
dýrari, enda hygg ég, að vín-
menning okkar fslendinga sé
nánast ykopleg á heimsmæli-
kvarða. Ég býst við, að það sem
gerir lífskjör vinnandi manna
f Ameríku hagstæðari en hér
á fslandi, sé það, að Ameríku-
menn fá betur borgað sfna
vinnu, ef miðað er við hið
skráða gengi á vinnumarkaði
hér heima. Ódýrasta land, hvaö
vöruverð snertir, af þeim lönd-
um, sem ég fór um, tel ég vera
Holland.
í gegnum Panamaskurðinn
strituðum við niðri í vélarúmi í
40“—50“ Cl. hita. Blóðköldum
íslendingi er þetta næstum of-
raun, því svo virðist, að þó við
göngum á vit suðrænna þjóða,
þá streymi blóðið ekkert örara
um æðarnar. Við skvnjum að-
eins hitann, og verðum að finna
mótvægi hans f salttöflum og
ýmsum öðrum aðgerðum. Þó
var ég þama um vetur þeirrar
álfu.
Þú komst til Perú, Gunnar?
Já, og þar sá ég nýja mynd
af lífinu. Mynd, sem ég aldrei
áður hafði þekkt. Þar bar fyrir
augu mér ýmislegt þaö, sem ég
trúði að til væri, vegna þess
að ég sá, en heföi talið firru
eða ýkjur einar hefði ég aðeins
heyrt.
Hin yfirþyrmandi fátækt og
ömurleiki, sem þar blasti viö
auga, var mér framandi fyrir-
bæri. Camp-Cnox og Höfðaborg-
arhúsin, sem hér er talið að út-
rýma þyrfti sem heilsuspillandi
íbúðum, mundi þarna hafa ver-
ið talið „Snobb Hill“.
Hvemig var svo fólkiö?
Mér virtist sem fleet af þvi
JL .k *•>.. . “.
Gunnar Sveinsson.
Að vísu virtist mér augljóst,
að honum er haldið niðri og fá
tæktin er yfirþyrmandi og geig
vænleg, en ég gat aldrei séð, að
þeir vrðu fyrir neinum líkam-
legum árásum eða ofbeldi. En
það hygg ég ekki ofmælt að eng
inn íslendingur mundi vilja vera
svartur í því ríki.
Frá Angóla fórum við til Las
Palmas á Kanaríeyjum. Þar
var okkur ljóst, að framandi
ferðamaður var lífsviðurværi
fólksins. Viðdvöl okkar var
stutt, enda heföum við sjálf-
sagt aldrei komizt í kynni við
hvemig feita gæsin er með-
höndluð. Til þess gátum við
varla gefið tilefni.
Frá Las Palmas fórum við til
Spánar. Mér virðist, að Spán-
verjar séu vingjarnlegasta og
heiðarlegasta fólk, sem ég komst
í kynni viö í þessari ferð minni.
Ef til vill reikna ég þetta út
frá leigubflstjórunum, þvi
segja má, að þar hitti ég í fyrsta
skipti, utan íslands, mann, sem
ekki reyndi að snuöa mig. T.d.
í Las Palmas tók bílstjórinn 200
peseta fyrir sama spöl og Spán
verjinn tók 15. Að vísu mun
dýrtíðin í Las Palmas nokkru
meiri. Þá var það ekki óalgengr
að væri maöur á ferð, þar sem
allt var óþekkt, að Spánverj-
inn tók að sér leiösöguna 10-20
mínútna leið að ákvörðunarstað
//
Svo siglir þú um höfin breið og blá"
á bárum hvítra, gulra. svartra manna
mundi vera kynblendingar, og
að vissu leyti miða viöhorf sitt
og framkomu gagnvart útlend-
ingum við það, að geta skapaö
sér ofurlitla möguleika til ó-
dýrra yndisstunda. Reisn eða
glæsibrag var hvergi að finna
hjá þvf fólki, sem ég komst í
snertingu við. Og ef marka má '
af umgengni þess og hreinlætis-
háttum, þá er ekki ósanngjamt
að draga þá ályktun, að nokkuð
skorti á siðmenningu, miðað viö
þær kröfur, sem við gerum hér
heima, a. m. k. á yfirborðinu.
Með þessu er ég ekki að leggja
neinn dóm á þjóðina, aðeins af
því þú spyrð mig, segja frá lff-
inu eins og það kom mér fyrir
sjónir f þessum hafnarbæ, þar
sem ég átti viðdvöl.
í Ekvador virtist mér meiri
menningarbragur en í Perú. Og
mundi ég þó segja, að það væri
eins og lífið væri að vega salt
milli skins og skugga eða göðs
og ills. Ef til vill er það alls
staðar þannig. í Porto Rico gæti
ég vel hugsaö mér aö eiga
nokkra viðdvöl. Þar er veðrátta
mjög hagstæð • íslendingum.
Fólkið er andstæða við fólkið
í Perú og allt ber vott um eðli-
lega og heilbrigða lífshætti.
Skuggahliðamar sá ég ekki,
sjálfsagt eru þær til.
En þá er þaö Afríka. —
Já, Suður-Afríka. Þangað var
20 daga sigling frá Portb Rico.
Hvemig er aö vera svo lengi
í hafi?
Þetta er lokaður hringur
fárra manna. Aðeins opið haf.
Aldrei landsýn. — Spenna.
Suður-Afríka. Þann sama dag
og við komum þar hafði forsæt
isráðherrann verið myrtur.
Þetta var fyrsta frétt, sem við
fengum, er við höfðum lagzt að
landi. Okkur fannst þessi tíð-
indi óheillavænleg og bjugg-
umst við af loftið væri lævi
blandið.
Hvernig var svo þama um
að litast?
Við höfðum ekki dvalið þar
langa stund, þegar mér var
ljóst, að það var litarhátturinn,
sem hér réði rfkjum. Hvíti mað-
urinn var kóngur, svarti mað-
urinn þjónn, að ég ekki segi
þræll.
Að kvöldlagi rölti ég inn á
veitingastofu ásamt nokkrum
félögum mfnum, þar ræddum
1VIÐTAL
DAGSINS
við saman á okkar móðurmáli.
Allt f einu kemur maður til
okkar, vindur sér að mér með
úbreiddan faðminn og ávarpar
mig á færeysku. Þama er þá
kominn Færeyingur, sem 25—
30 ár hefur ’dvalizt í Afríku,
kvænzt þar hvítri konu og efn-
azt vel á útgerð. Sennilega safn
að auði á okkar mælikvarða.
Hann tók okkur sem gamla
vini og nú var fslenzka og fær-
eyska ríkjandi talmálið um
hríð. Hann bauð mér heim til
sin og veitti af mikilli rausn.
Sem ungur maður hafði hann
verið á norsku hvalveiðiskipi og
fiskað á íslandsmiðum.
Okkur finnst heimurinn
stór. Hann var stór meðan
möguleikar manna til samskipta
vom því nær lokaðir. En er
hann stór f dag? Ég held ekki.
Er ekki Ieit manna að ævintýra
landinu út í geimnum sprottin
af þvf, að þeim finnst heimur-
inn of lítill.
Ég sagði áðan, að það væri
ljóst, aö litarháttur hvfta
mannsins réði hér. Þetta er
rétt, að vissu marki. Þó er vald
gullsins meira. Rikur svertingi
er betur settur í þjóðfélaginu
en hvftur fátæklingur.
Hvemig getur svertingi orðið
ríkur?
Það em alltaf einhverjir sem
brjótast út úr hringnum, fara til
Bandarikjanna eða Evrópu og
stunda þar háskólanám. 1
Suður-Afríku er skortur á
menntuðum mönnum. Hvíti
maðurinn þarf að nota þekk-
inguna, og eigi að velja milli
hins svarta litar mannsins
og rauða litar gullsins, sem hún
kann að geta skapað, hygg ég,
að litur gullsins gefi svörtum
manni tilvemrétt í hvítum
heimi.
Frá Suður-Afríku siglum við
norður meö vesturströndinni og
höfum ‘ viðkomu í portúgölsku
nýlendunni Angóla. Hér má
einnig fljótt sjá, að hvítur mað
ur ræður ríkjum. En af skrif-
um og blaðaljósmvndum hefði
ég haldið að ástandið fyrir hinn
svarta mann væri miklu verra.
benti hvert skyldi halda, brosti
vingjarnlega og skildi við mann
með þá tilfinningu, að honum
hefði verið stór greiði gerður.
í þessu ljósi vildi ég láta
skoða fólkið á Spáni miðað viö
aðrar þjóðir og tel ég þó á eng
an hallaö.
1 San Sebastian skammt frá
landamærum Frakklands og
Spánar vomm við skráðir af
skipinu og nýir menn tóku við.
Við flugum suður til Madrid,
svo París — Luxemborg — ís-
land, heim.
Já, þar sem maður á sitt
heimili verður alltaf bezt. En
kynnist maður lífinu úti í veröld
inni hlýtur maður vissan skiln-
ing á því að þjóð okkar þjáist af
ýmsum þeim bamasjúkdómum
er f dag eru sálarmein suðrænna
fmmstæðra þjóða. 1 Suður-Afr-
íku, þar sem hvfti litur manns-
ins er ríkjandi afl f þjóöfélag-
inu, er þaö aðeins hinn rauði
litur gullsins, sem getur unnið
sér sama rétt. Við skyldum
gæta þess, íslendingar, ,að sá
litur skyggði ekki á manninn
sjálfan hér heima á Islandi.
Nú geng ég til minna gömlu
starfa í Gufunesi. Feröin með
Hofsjökli var mér reynslutími
og nokkur skóli. Ég mundi segja
að það væri engum íslendingi
óhollt að fara slíka ferð, og fá
þannig innsýn í það lff, sem
lifað er i löndum hinna hvítu,
rauðu, gulu og svörtu manna. Á
þann hátt öðlast menn þekkingu
og meiri skilning á því lffi, sem
lifað er i okkar so.meiginlega
heimi. — Þ.M.