Vísir - 09.03.1967, Blaðsíða 3

V1S IR . Fimmtudagur 9. marz 1967.
og enn lifðu orð yfir sum atriði
úr dansinu, svo sem „hringbrot“
Var því lítið, sem unnt var að
fara eftir viö myndun spor-
anna, nema hrynjandi laganna,
sem varðveitzt höfðu — og þá
nokkuð með hliðsjón af færeysk
um danssporum, en þar hafði
kirkjuvaldið ekki verið jafn
skeleggt í baráttu sinni gegn
„Jörvagleðinni“ og hér heima,
ellegar færeyskir hafa gefið
minna tilefni til slíkra geist-
legra afskipta, fyrir sína al-
kunnu rósemi.
En Helgi Valtýsson lét þetta
ekki á sig fá. Hann er mér ein-
hver mlnnisstæðasti maður, sem
ég hef kynnzt, hann var — og
er — ekki einungis gæddur
meiri fjölhæfni en títt er, jafn-
vel um frábæra gáfumenn, og
svo fjölfróður að undrun sætir
— heldur og beim eldmóði og
fjöri, sem minnir meira á suð-
rænt en norrænt skapfar. Hann
hafði orðið virkt vitnl aö þvi
hvemig þjóðdansahreyfingunni
óx svo fiskur um hrygg í Nor-
egi, að hún varö sterkur afl-
Þegar leið að Alþingishátíö-
inni 1930, höfðu ýmis félög —
íþróttafélög, ungmennafélög og
söngfélög m.a. — bæði í höfuð-
borginni og víða um land, nokk
um undírbúning að þátttöku
sinni £ hátíðahöldunum, er allir
viidu gera sem veglegust. Ekki
er mér það fyllilega ljóst, hvort
það var upphaflega af því til-
efni, að nokkrir ungir menn og
stúlkur hófu æfingar á íslenzk-
um vikivökum undir stjóm
Helga Valtýssonar og á vegum
Ungmennafélagsins Velvakanda,
sem starfaði þá af miklum þrótti
hér í borginni. Er mér nær að
halda, að svo hafi ekki verið,
heldur hafi þar eingöngu ráðið
eldlegur áhugi Helga og góðra
manna í „Velvakanda“ á að end
urvekja hina fornu, þjóölegu
dansa, að minnsta Icosti heyrði
ég ekkl þá minnzt á Alþingis-
hátíðina í því sambandi, enda
mun okkur, sem tókum þátt i
þessari fyrstu tilraun i þá átt,
vart hafa komið til hugar þá,
að hún bæri svo skjótan og
glæsilegan árangur. Var og við
mikla erfiðleika að etja, og þó
fyrst og fremst að vikivakar
máttu heita aldauða — lítið
sem ekkert eftir ncma danskvæð
in, sem vorú að vísu vel varð-
veitt í gömlum handritum, og
lög og lagabrot viö nokkur
þeirra, sem sr. Bjami Þorsteins
son tónskáld hafði bjargað frá
glötun á síðustu stundu. Sporin
virtust hins vegar að fullu
gleymd, nema úr einum dansi —
Ólafi Liljurós — er Hulda Gar-
borg fann hér á ferðalagi sínu
um landið árið 1902, árið áð-
ur en hún hófst handa um end-
urvakningu norsku þjóðdans-
anna í sambandi við hina vold-
ugu, þjóðlegu vakningu, er varð
f Noregi upp úr aldamótunum
sfðustu, — en Helgi Valtýsson
var í fyrsta „danshring" hennar
þar. Enn fundust þó hér ritaðar
lýsingar í gömlum skrifum, en
mjög lauslegar og ófullnægjandi
Listir-Bækur-Menningarmál
Gíymur dans i höll. Við þennan dans söng Guðmundur Guðjónsson, t.h. á myndinni, einsöng. Þessi
dans er frá þriðja hluta, efnisskrárínnar, sem nefndist „Þjóölög, dansar og vikivakaleikir.“ I þessum
þætti va. gerö tilraun til að tengja brot danssýn inga ' g gæöa lífi lög, ljóð og leiki horfinna kynslóða
gjafi í norsku þjóðlífi og breidd
ist út þaðan til Svíþjóðar, Þýzka
lands og víðar um meginlandið,
þar sem hinlr fomu dansar
voru ýmist gleymdir eða á und-
anhaldi. Hann var þess fullviss
að svipuð vakning ætti líka að
geta orðið hér. Hann hefur þó ef
til vill orðið þar fyrir nokkrum
vonbrigðum, að minnsta kosti
fyrst í stað. Þaö er þetta gamla
við erum selnvakin til hrifning-
ar. En hvað um það — dans-
flokkur sýndi vikivaka á Alþing
ishátíöinni 1930 og Helga Val-
týssyni hafði með eldmóði síli-
um tekizt að sá þarna frækorn-
um að hreyfingu, sem átti eft-
ir að skjóta rótum og bera á-
vöxt. Og bótt hún yrði ekki sá
aflgjaf! í íslenzku þjóðlífl, sem
hann mun hafa gert sér vonir
um, þá hefur henni alltaf valizt
skelegg og fómfús forysta til ör
uggrar sóknar — og ber þar
tvímælalaust hæst Sigríði Val-
geirsdóttur, sem um árabil hef
ur unnið mikið og merkilegt
starf á þessu sviði, er henni verð
ur aldrei fullþakkaö. Hún er í-
þróttakennari að mennt, en auk
þess gædd gáfum og hæfllcikum
til fræðilegra rannsókna, eins og
hún á kyn til og hefur þetta
orðið þjóðdansahreyfingunni
undir forystú hennar að ómet-
anlegu gagni, þar sem hún hef-
ur grafið upp og athugað forn-
sögulegar heimildir í sambandi
við vikivaka og vikivakaleiki, og
fundið endurvakningunni fræði-
legan grundvöll, eins og for-
máli hennar aö Icikskrá þessar-
ar sýningar í Þjóðlelkhúsinu sl.
brlöjudagskvöld, ber Ijóst vitni.
Það er henni þvf mjög að þakka
og um lelð einnig tónskáldinu,
Jóni Gunnari Ásgeirssyni, sem
innt hefur af höndum hliðstætt
starf hvað fyllingu og endur-
vakningu vikivakalaganna snert
ir i samvinnu við hana, að þessi
hreyfing hefur komizt af til-
raunastlginu í fastmótað form
með þjóðlegum sérkennum og yf
irbragði. enda þótt margt sé
þar týnt og glatað og verði al-
drei aftur fundið svo öruggt sé.
Þessi þjóðdansasýning var hin
merkilegasta og glæsilegasta og
Þjóðdansafélagi Reykjavikur og
tveim áðumefndum aöilum til
hins mesta sóma. Hófst hún á
sýningu níu vlkivakadansa við
íslenzk þjóðlög, og endaði á
fimmtán vikivakadönsum og
vikivakaleikjum, en á milli fór
fram sýning á íslenzkum bún-
ingum, sem Elsa Guðjónsson
M.A. kynnti og sýning á ýmsum
yngri dönsum, sem hér voru
í tfzku um og upp úr aldamót
um, en eínsöngvarar, kór og
hljómsveit aðstoðuðu. Að minu
áliti var síðasti báttur sýningar
innar hvað merkilegastur. Gegn-
ir furðu hve miklu Sigríður Val
geirsdóttir hefur áorkað þama
á grundvelli athuganna sinna á
fornum heimildum um islenzka
vikivakaleiki og skemmtanir, og
hve vel endurvakning bessara
atriða hefur tekizt f stílfæringu
við nútima skilning og kröfur
svo' að þau yröu sýningarhæf,
einnig sem glæsileg skemmtiat-
riði. Dansarnir í öðrum hluta
sýningarinnar báru vitni mik-
iHi æfingu og þjálfun dansenda
og, vom hinir skemmtilegustu
og hefur ýmsu verið biargað þar
frá gleymskú, varðandi bau sér-
kenni, sem dansar af erlendum
uppruna tóku smám saman á sig
hér á landi og þá .eihkum utan
* Reykjavíkur. Kynning íslenzku
búninganpa var og hin fróðleg-
asta, enda mun frú Elsa Guð-
iónsson vera manna sérfróðust
í þeirri grein.
Annars er ekki unnt að lýsa
danssýningu svo vel sé. Þar.
verður sjón alltaf sögu ríkari.
Fólki skal einungis á baö bent,
að bað verður enginn fvrir von-
brigðum, sem áhuga hefur að
sjá þessa glæsilegu sýningu,
enda fögnuðu vlðstaddir áhorf-
endur á frumsýningunni ósnart.
Og Ioks skulu meðHmum Þjóð-
dansafélagsins og þó einkum
bó Sigríði Valgeirsdóttur og
Jóni G. Ásgeirssyni færðar þakk
ir fvrir sitt mikla og merkilega
starf f þágu endurvakningar
hinna fornu vikivakadansa og
danslcikja.
I.oftur G'-iðmundsson.
Dansfólkið i Sveifluræl, ættuö-im frá Eyrarbakka. Sveifiurællinn var dansaður í öðrum hluta efnisskrár þjóðdansasýningarinnar, sem sam
anstóð af gömlum samkvæmisdönsum og hringdönsum. Þessir dans ar voru skráöir eftir eldra fólki, sem dansaöi og lýsti dönsunum.
Þjoðdansafélag Reykjav'ikur
Isienzkir dansar og víkivakaleikir
Stjórnandi: Sigriður Valgeirsdóttir — Tónlist Jón Gunnar Ásgeirsson
...-öESnHE*1
WQ