Bókasafnið - 01.08.1974, Blaðsíða 10

veittu möllerisku lestrarfélögunum for-
stöðu, reyndu að fá í lið með sér ýmsa leik-
menn, auk prestanna, en fæstum alþýðu-
mönnum kom það að gagni, vegna þess að
bækurnar voru flestar á dönsku eða öðrum
erlendum málum.
Félagsmenn í Hinu austfirzka lestrarfé-
lagi, eða orðulimir, eins og það var orðað,
gátu orðið „allir embættismenn andlegvar
og veraldlegrar stéttar, samt allir þeir, er
fróðleik og vísindi stunda, af hvörju standi
sem eru, innan beggja Múlasýslna, er borga
í árseyri sinn til félagsins einn ríkisbankadal
eða meira“.
Hvorri sýslu var skipt í þrjú umburðar-
svæði, og skyldi sérstakur forstjóri vera fyrir
hverju svæði; eru reglurnar um umburðinn
allnákvæmar. Sérstök áherzla er lögð á að
verja bækurnar hnjaski, og var bókaverði
lögð sú skylda á Jierðar að útvega á félagsins
reikning selskinnstöskur eða belgi jafn-
marga umburðarsvæðunum til þess að senda
bækurnar í, og áttu þessar töskur eða belgir
að fylgja bókunum, unz þær kæmu aftur til
bókavarðar, en þeir, sem óskuðu bóka frá
bókaverði eða svæðisforstjóra, skyldu senda
forsvaranlegar umbúðir utan um þær, svo
sem „lítinn skinnklæddan kassa eða belg eð-
ur aðra góða skinnumbúð." Það má mikið
vera, ef við eigum ekki slíkum belgjum að
þakka, að sum handrit og prentaðar bækur
frá þessurn tíma og eldri liafa enzt til okkar
daga.
Ekki er það að varpa rýrð á nokkurn
þann, sem hlut átti að Hinu austfirzka lestr-
arfélagi, þó að sagt sé, að séra Guttormur
Pálsson í Vallanesi hafi verið lielzta stoð
þess og stytta frá upphafi og á meðan lrans
naut við. Hann var fyrsti forstöðumaður fé-
lagsins, en fyrsti bókavörður var assistent
Christian Beck í Eskjufjarðarkaupstað, en
þar var aðsetur lestrarfélagsins. Séra Gutt-
ormur fæddist árið 1775 og dó árið 1861;
hann fékk Vallanes árið 1822, en hafði áður
verið prestur á Hólmum við Reyðarfjörð.
Séra Guttormi er svo lýst m. a., að hann
hafi verið mikill félagsmaður, mannvinur
og föðurlandsvinur. Á þeim árum, sem Hið
austfirzka lestrarfélag starfaði, var séra Gutt-
ormur orðinn svo sjóndapur, að hann varð
að taka sér aðstoðarprest, séra Vigfús son
sinn. „Þá þjónaði hann embættinu nærri
blindur síðasta árið, því liann kunni utan-
bókar mest allt, sem hann þurfti við guðs-
þjónustugjörðina, en prédikaði blaðalaust.
Samt lét liann mann standa lrjá sér við altar-
ishorn, meðan hann tónaði pistla og guð-
spjöll, til að minna sig á í hálfum hljóðum,
ef sér fataðist, en sjaldan þurfti þess og aldr-
ei í guðspjöllum." (Æfiminning séra Gutt-
orms Pálssonar . . . Akureyri 1864, bls. 23—
4). Það var ennfremur einu sinni sagt um
séra Guttorm, að hann hefði mest allra
manna, er þá lifðu þar eystra, menntað
menn á Austurlandi og kennt þeim skyn-
samlega liugsun.
En starfsemi Hins austfirzka lestrarfélags
gekk samt ekki eins vel og skyldi, m. a.
vegna hinna miklu vegalengda í Múlasýsl-
urn. Erfiðlega gekk að hafa reglu á um-
gangi bókanna um félagssvæðin, þær vildu
týna tölunni, og árlegan fund félagsmanna
á Eskjufirði virtust sumir þeirra eiga fullt í
fangi með að sækja. Þar kom, að ákveðið
var að skipta félaginu og eignum þess milli
sýslnanna. Þetta var gert á fundi 13. júlí
1839, og var fyrsti fundur Suður-Múlasýslu-
félagsins haldinn daginn eftir, en fundar-
gerðir þess félags var síðan haldið áfram að
færa í sömu fundargerðabókina og hið sam-
eiginlega félag hafði áður átt eða allt til árs-
ins 1854, 21. júní. En gaman væri að vita,
hve lengi Norður-Múlasýslufélagið starfaði
og hvað hefur orðið af fundargerðabók þess.
Áður en til félagsskiptingarinnar kom, lét
forgöngumaður félagsins umburðarbréf
ganga milli félagsmanna, og var því í raun-
inni ætlað að leita samþykkis og álits félags-
manna á skiptingunni. Segist forstöðumað-
ur félagsins vera fyrir sitt leyti samþykkur
42