Bókasafnið - 01.08.1974, Blaðsíða 18

STEFÁN JÚLÍUSSON
Almenningsbókasöfn
Yfirlitserindi bókafulltrúa ríkisins á þriðja landsfundi Bókavarðafélags íslands.
Erindið er allmjög stytt.
Á lyrsta landsfundi Bókavarðafélags íslands
fyrir fjórum árum gerði ég bæjar- og hér-
aðsbókasöfnin einkum og aðallega að um-
ræðuefni, þegar ég gaf yfirlit um íslensk ai-
menningsbókasöfn.
Á öðrum landsfundinum fyrir tveimur
árum ræddi ég mest um bókasöfn í kauptún-
um og byggðarkjcirnum, þar sem héraðs-
bókasöfn eru ekki staðsett, og hafa 400 íbúa
eða fleiri.
í máli mínu hér í dag mun ég leitast við
að gera nokkra grein fyrir tveimur viðfangs-
efnum í starfsemi og þróun almennings-
bókasafna; i fyrsta lagi stöðu og framtíðar-
skipan gömlu lestrarfélaganna og litlu
hreppsbókasafnanna og i öðrn lagi sam-
vinnu skólabókasafna og almenningsbóka-
safna.
En áður en ég sný mér að þessum tveim-
ur aðalþáttum í erindi mínu, vif ég með
örfáum orðum drepa á þau tvö viðfangsefni,
sem ég ræddi á fyrri landsfundum.
Fyrst er þá rétt að spyrja: Efvers vegna
talaði ég mest um bæjar- og héraðsbóka-
söfn, þegar mér gafst fyrst tækifæri til að
ræða við bókaverði á landsfundi? Svarið
felst í þeirri niðurstöðu, sem ég komst að
þá: Það hefur úrslitaþýðingu fyrir vöxt og
viðgang almenningsbókasafna í landinu, að
í hverjum bæ og bæjarhveríi séu vel virk og
öflug bókasöfn og í hverju héraði sé svo vel
búið og vel starfandi bókasafn, að það sé
fært um að rækja forustuhlutverk í bóka-
safnsmálum byggðarlagsins. Ég hef á engan
hátt skipt um skoðun í þessum efnum. Hver
sýsla eða byggðarumdæmi verður að hafa
a. m. k. eitt vel virkt bókasafn innan sinna
vébanda, ef bókasafnsmálum á að reiða
sómasamlega af í liéraðinu.
Mér er ánægja að geta sagt frá því hér, að
tvö eða þrjú héraðsbókasöfn hafa á síðustu
tveimur til þremur árum tekið upp virka
þjónustu við minni bókasöfn og einstaka
lesendur vítt um byggðir umdæmisins með
bókalánum og annarri fyrirgreiðslu. Vísa
þau leiðina í þjónustu og þróun í bókasafns-
málum í þessum héruðum og er það fagn-
aðarefni. Er vonandi, að fleiri söfnum í
svipaðri aðstöðu reynist unnt að taka upp
slíka starfsemi á næstunni.
Þá kem ég að kauptúna- og byggðar-
kjarnabókasöfnunum. Þetta eru þau söfn,
sem næst eiga að koma bæjar- og héraðs-
bókasöfnum í starfsemi og þjónustu. En
því miður verður að játa það hér, eins og ég
gerði raunar á síðasta landsfundi, að þar er
víðast pottur brotinn. Á síðustu tímurn
dýrtíðar og grundvallarleysis í bókasafna-
rekstri vegna úreltra lagaákvæða hafa þessi
söfn orðið verst úti. En þau máttu síst við
því, því að með þeim verður riðið það bóka-
safnsnet umhverfis landið, sem nauðsynlegt
er, ef að gagni má verða. Um þetta fór ég
svofelldum orðum á síðasta landsfundi:
„Nú kynni einhver að velta fyrir sér
þeirri spurningu, livers vegna ég geri bóka-
söfnin í þessum 30 sveitarfélögum að sér-
stöku umræðuefni. Svarið er einfalt. Það er í
þessum bókasöfnum, sem vaxtarbroddurinn
er, næst bæjar- og héraðsbókasöfnum. Væru
50