Bókasafnið - 01.04.1993, Blaðsíða 27

Kristín Indriðadóttir
Gegnir í bókasafni
Kennaraháskóla Islands
Við val á tölvukerfi fyrir bókasafn Kennaraháskóla
Islands réðu fyrst og fremst tvö meginsjónarmið.
Annars vegar reynir safnið að styðja sem best markmið
móðurstofnunarinnar og stuðla að framgangi kennara-
menntunar. Hins vegar er einnig lögð áhersla á að þau
gögn sem keypt eru í safnið nýtist öðrum sem kunna að
þurfa á þeim að halda.
Á síðustu árum hefur færst í vöxt að vissar námsbraut-
ir Kennaraháskólans, eins og t.d. sérkennslufræði, hafi
verið kenndar víðs vegar um landið. Nú um áramótin
1992/1993 fór af stað Farskóli KHÍ. Þar er um að ræða
almennt kennaranám með fjarkennslusniði sem menn
geta stundað, hver í sinni heimabyggð. Mjög
fáir úr þessum nemendahópi eiga auðvelt
með að koma reglulega í Kennaraháskóla-
bygginguna við Stakkahlíð. Við þessar kring-
umstæður er því lykilatriði að skráin yfir
okkar ritaeign sé aðgengileg gegnum Islenska
menntanetið, en allir farskólanemendur eiga
að hafa aðgang að því í einhverri stofnun og
sama gildir um marga sérkennaranema.
Með því að kaupa sérkerfi eins og mörg
smærri söfn hafa nú gert, hefði Kennarahá-
skólinn auðvitað getað haldið vel utan um
sinn ritakost hvað varðar skráningu, útlán og
upplýsingar, sem nýst hefðu þeim sem koma í safnið og í
stjórnunarlegum tilgangi. Þá hefðu menn hins vegar ekki
átt jafn greiðan aðgang að skránni án þess að koma í
bygginguna. Sá valkostur var því ekki viðunandi miðað
við meginsjónarmið okkar.
Stjórnendur Þjóðarbókhlöðusafnanna gáfu strax til
kynna að minni söfn gætu tengst Gegni og buðu okkur
gott boð sem samrýmdist stefnu okkar. Kennaraháskól-
inn fékk fulla aðild að kerfinu og notar Gegni því sem
sitt bókasafnskerfi og mun í framtíðinni taka upp alla þá
þætti sem það býður upp á. Enn sem komið er höfum
við þó aðeins tekið upp skráningarþáttinn, en vonumst
til þess að geta tekið upp tölvuskráð útlán haustið 1993.
Með því að velja Gegni teljum við að ritakostur þátt-
tökusafnanna nýtist betur og efnisval verði markvissara
auk þess sem vinna við skráningu dreifist. Þá má geta
þess að mikið öryggi hvað snertir viðhald og þróun kerf-
isins fylgir því að verða samferða stærstu söfnunum.
I bókasafni KHI eru u.þ.b. 55.000 gögn (eintök). Rita-
kosturinn er einkum á sviði uppeldis- og kennslumála,
en þó einnig einhver í öllum þeim greinum sem kenndar
eru sem valgreinar í kennaranáminu. Hluti efnisins er
fræðilegur og fellur að venjulegum safnkosti háskóla-
bókasafna, en að öðrum hluta er efnið miðað við börn og
unglinga. Hér er t.d. átt við allt grunnskólanámsefni og
fræðibækur fyrir börn og unglinga auk barnabóka.
Árleg útlán hafa verið u.þ.b. 32.000 tvö síðustu ár. Þar
af hafa rúmlega 20% farið til lánþega sem ekki stunda
nám eða störf við KHÍ í Reykjavík. Fjölmennustu hóp-
arnir meðal utanaðkomandi lánþega eru kennarar á öll-
um skólastigum og nemendur Háskóla Islands. Það hlýt-
ur því að vera hagsmunamál þessara hópa að fá ritakost
KHI inn í Gegni. Um leið og skólar tengjast Islenska
menntanetinu eiga þeir greiða leið að Gegnisskránni.
Fyrir þá sem daglega koma til náms eða starfa í skóla-
byggingunni við Stakkahlíð hefði mátt einu gilda hvort
Gegnir eða sérkerfi varð fyrir valinu. Háskólakennarar
stunda hins vegar rannsóknir sínar oft á tíðum annars
staðar og fá til að mynda reglulega rannsóknarorlof sem
þeir verja erlendis. Hvar sem þeir komast inn á norrænu
háskólanetin eða á Internet er ekkert auð-
veldara en að fullvissa sig um ritakost heima-
safnsins með því að fletta upp í Gegni. Innan
skólans er staðarnet og geta þeir flett þar upp
frá eigin skrifborði. Fyrir kennaranema er
það mikill kostur að geta séð í sömu skránni
ritakost þeirra safna sem þeir nota mest.
Forgangsröð í skráningu ræðst af við-
fangsefnum innan Kennaraháskólans og þá
einkum þeim sem nemendur í fjarnámi eru
að fást við. Spjaldskránni var lokað vorið
1992 og allar bækur sem komu í safnið eftir
þann tíma voru skráðar inn í Gegni. Um
80% af skráningarfærslum á erlendar bækur er unnt að
veiða í OCLC.
Þegar um svo viðamikið tölvukerfi er að ræða er ekki
að búast við öðru en að það hafi mikla kosti, en um leið
einhverja annmarka. Það er kannski ekki jafn auðvelt að
þjóna þröngum hagsmunum einstakra stofnana og þegar
um minni kerfi er að ræða, en samnýtingarsjónarmiðið
vegur þungt á móti. I bókasafni KHI, eins og sjálfsagt
öllum söfnum, hefur ákveðið vinnulag orðið til á löngum
tíma. Þetta vinnulag hefur rniðað við að gera sem best
við tiltölulega frumstæð skilyrði samanborið við þau sem
nú blasa við. Bæði þeir sem starfa í söfnunum og þeir
sem njóta þjónustu þeirra, þurfa vissan tíma til þess að
aðlagast þeirri byltingarkenndu breytingu sem bætt
skráning og tölvuvæðing ýmissa verkþátta býður upp á.
Þegar nokkur söfn nota sama kerfið sem alhliða bóka-
safnskerfi verður nauðsynlegt að koma á samstarfi
þeirra. Þetta er kostur og mun örugglega koma notend-
um allra safnanna til góða. Viss samræming verður óhjá-
kvæmileg, en kerfið leyfir samt nokkurn sveigjanleika og
sjálfstæði, t.d. í sambandi við flokkun og röðun. Ég tel
þó æskilegt að haft verði formlegt samráð á milli aðildar-
safnanna um skráningu, flokkun, efnisorðagjöf og grisj-
un til þess að gera skrána betri. Þegar á heildina er litið,
trúi ég að þessi sameiginlega skrá muni eiga stóran þátt í
því að koma upp markvissum fræðilegum ritakosti við
hæfi íslenskra námsmanna, fræðimanna og fróðleiksfúsr-
ar alþýðu.
27