Dagur - 12.09.1998, Qupperneq 4

20 - LAUGARDAGUR 12.SEPTEMBER 199 8
Ttoptr
MENNINGARLÍFIÐ í LANDINU
bóka l
Elias Snæland
Jonsson
ritstjóri
HILLAN
Hver sveik
Önnu Frank?
Dagbók Önnu Frank er ein vin-
sælasta bók í heimi. Ef litið er á
sölutölur yfir bækur almenns
eðlis, eins og það heitir - en þá er
átt við aðrar bækur en skáldrit -
hefur aðeins eitt verk náð meiri
útbreiðslu. Það er að sjálfsögðu
Biblían. A þeirri hálfu öld sem
liðin er síðan dagbókin var birt
fyrsta sinni hefur hún selst í um
25 milljónum eintaka á 55
tungumálum.
Og áhugi almennings á örlög-
um þessarar ungu stúlku er jafn
mikill og fyrr. Húsið þar sem hún
var í felum fyrir nasistum er einn
vinsælasti viðkomustaður ferða-
manna í Amsterdam. Leikritið
sem byggt var á dagbókinni er
enn sýnt víða um heima. Það
hefur líka verið kvikmyndað. Og
einmitt í þessum mánuði kemur
út í Bandaríkjunum og Bretlandi
ný ævisaga þar sem meðal annars
er reynt að gefa ný svör við
spurningunni: hver sveik Önnu
Frank? Hver vísaði Gestapó-lög-
reglu nasista á felustað hennar?
í felum í 25 mánuði
Rifjum fyrst upp nokkrar stað-
reyndir um stutt Iíf Önnu Frank
og dagbókina hennar.
Hún fæddist í Þýskalandi 12.
júní 1929. Á valdatíma nasista
flutti fjölskyldan til Amsterdam,
sem Þjóðverjar lögðu undir sig
árið 1940. í júní 1942, þegar
Þjóðverjar voru að flytja hol-
lenska gyðinga í útrýmingarbúð-
ir, földu þau sig ásamt fleira fólki
í þakherbergjum í atvinnuhús-
næði í borginni; leiðinni þangað
inn var lokað með stórum bóka-
skáp. Anna hafði byrjað að færa
dagbók skömmu áður og hélt því
áfram allt til síðasta dags í þessu
húsi. Það var 4. ágúst 1944 sem
Gestapó-menn réðust til inn-
göngu. Anna dó í Bergen-Belsen
fangabúðunum rétt áður en
stríðinu Iauk.
Miep Gies, konan sem hjálpaði
Frank-fjölskyldunni að fela sig
þetta lengi, rakst á handskrifaða
dagbók Önnu í ruslinu sem
Gestapómennimir skildu eftir sig
í íbúðinni og afhenti föður henn-
ar bókina að stríðinu loknu, en
hann var sá eini úr íjölskyldunni
sem slapp lifandi úr fangabúðun-
um. Hann valdi helstu kaflana úr
dagbókinni og fékk hana útgefna
árið 1947. Viðbrögðin þekkja allir.
Ný útgáfa af dagbókinni var
gefin út í fyrra; þar var í öllu fylgt
upprunalega textanum eins og
Anna Frank skrifaði hann. Sú
bók er um þriðjungi lengri en
fyrsta prentaða útgáfan, enda er
þar fjallað ítarlegar um ýmis
samskipti innan Qölskyldunnar.
Styttri útgáfan þykir hins vegar
koma öllum meginatriðum dag-
bókarinnar vel til skila.
Hver hrmgdi?
Nýja ævisagan heitir „Anne
Frank: A Biography" og er eftir
þýsku blaðakonuna Melissu
Muller. Hún hefur tekið ítarleg
viðtöl við fjölda fólks, komist yfir
ýmis bréf sem ekki hafa birst
áður og margvísleg opinber skjöl.
Miep Gies, sem áður er nefnd,
ritar eftirmála.
Það hefur lengi verið umdeilt
hver það var sem hringdi í
Gestapó og sagði frá felustað
Frank-fjölskyldunnar. Lengi vel
hefur grunur beinst að nætur-
verði nokkrum, en það hefur ekki
sannast.
I nýju ævisögunni er hins veg-
ar fullyrt að þjónustustúlka að
nafni Lena Hartog hafi að öllum
Iíkindum vísað yfirvöldunum á
felustaðinn. MuIIer segist ekki
halda því fram að hún hafi af-
dráttarlausar sannanir, en líkurn-
ar séu mjög sterkar. Hún byggir
fullyrðingar sínar á gögnum í op-
inberum skjalasöfnum og viðtöl-
um við frænku hinnar grunuðu.
Lena Hartog, sem dó árið 1963,
á að hafa sagt vinkonu sinni frá
því að fólk væri í felum í húsinu
um það bil einu árið áður en
Frank-íjölskyldan var handtekin.
Höfundurinn telur að hún hafi
ekki þorað annað en að hringja í
lögreglunna af ótta við að eigin-
maður hennar og sonur myndu
missa vinnuna og jafnvel verða
handteknir af hún leyndi þessum
upplýsingum lengur.
Ymsir sagnfræðingar eru ekki
sannfærðir um þessa nýju sögu-
skýringu, en segja samt að
ástæða sé til að kanna málið bet-
ur, sé þess nokkur kostur.
„Anne Frank: A Biography" er
gefin út af Metropolitan Books.
Nýja útgáfan af dagbókinni: „The
Diary of a Young Girl: The Def-
initive Edition" kom út í fyrra á
vegum Bantam Books. „Anne
Frank Remembered: The Story
of the Woman Who Helped to
Hide the Frank Family" er líka
eftirminnileg, en hún íjallar um
þessa atburði frá sjónarhóli Miep
Gies. Utgefandi er Simon &
Schuster. Allar bækurnar má
meðal annars fá í netbúðinni
Amazon.com.
JÓHANNESAKSPJALL
Killer-Keikó og hval-ræðis-
nidöur Islands
éa . —~ - —J
si LEIKFELAG $SgL
^REYKJAVÍKURjg
BORGARLEIKHÚSIÐ
KORTASALAN HEFST
MÁNUDAGINN 7. SEPT.
Stóra svið kl. 20:00
GREASE
eftir Jim Jacobs og Warren
Casey
fim. 3/9, nokkur sæti laus
fös. 4/9, nokkur sæti laus
lau. 5/9, uppselt
sun. 6/9, nokkur sæti laus
fim. 10/9, laus sæti
fös. 11/9, nokkur sæti laus
SEX í SVEIT
eftir Marc Camoletti
Lau. 12/9, fös. 18/9, lau. 19/9
Miðasalan er opin daglega
frá kl. 13 -18 og fram að
sýningu sýningadaga.
Símapantanir virka daga frá kl. 10.
Greiðslukortaþjónusta.
Sími 568 8000 fax 568 0383
Nú er drápshval-
JÓHANNESAR- urinn Keikó lent-
ur og syndandi
kátur í kvínni við
Eyjar. Og víst er
að bera í Keikó-
fulla kvína að
skrifa meira um
þessa dýrðar-
skepnu en gert
hefur verið, því
varla er til sá at-
vinnublekberi
sem ekki hefur
tjáð sig á prenti um hvalinn góða
undanfarna mánuði. Og í þeim
hópi er einmitt ég, hvalspjalla-
maðurinn Jóhannes.
Er mál að linni og það sem hér
fer á eftir er síðasta innlegg mitt
til umræðunnar um Keikó og allt
hans slekti, a.m.k. í bili, eða allt
til þess að kemur að minningar-
greinaskrifum um hinn frjáls-
borna son undirdjúpanna ellegar
yfirborðsins.
Hvalur Hvalsson
Nú þegar Keikó er kominn heim
hefur ýmsum spurningum verið
svarað. Hann lifði af Ilugferðina
til Islands. Flugvélin gat lent í
Vestmannaeyjum, (en varð að vísu
fyrir smáhnjaski í lendingu).
Keikó lifði sömuleiðis af bílferðina
frá flugvelli niður á kaja og
prammaferðina há kaja yfir í kví.
Og hann virtist þokkalega happý
þegar hann tók fyrstu sundtökin í
söltum íslenskum sjó í 20 ár eða
svo.
En hvað svo? Hvað tekur nú við
í lífi þessa Marlons Brandós út-
hafanna? Hvuiju svarar sá ljúfi og
notalegi hvalræðismaður Islands,
Hallur Hallsson, eða heitir hann
kannski Hvalur Hvalsson?
Fjölskyldumál
I upphafi var mikið um það rætt
að markmiðið með flutningi
Keikós til Islands væri að reyna
að sameina hann fjölskyldu
sinni, en úr hennar náðarfaðmi
var hann burtnuminn af gróða-
fíknum íslenskum háhyrninga-
sölumönnum fyrir margt löngu.
Hvað hafa Hallur og Frelsum-
Villa samtökin gert til þess að
hafa upp á herra og frú Keikó,
foreldrum Villa litla og systkin-
um hans og frændsystkinum? Ef
vel hefði átt að vera hefðu þurft
að fara fram yfirgripsmiklar
genarannsóknir á háhyrningum
við ísland, sömuleiðis tónfræði-
leg úttekt á gauli þeirra og væli,
svo bera mætti saman við genin
Keikós og gaul og átta sig þannig
á hugsanlegum venslum og ætt-
armóti. Nauðsynlegt hefði og
verið að kalla til sérfróða úthafs-
ektóplasmagreinendur, hvala-
miðla, undirdjúpamúsíkólóga,
orkuflæðisprófessora, hátíðni-
bylgjudoktora, hvalafjöl-
skylduterapista og fleiri slíka til
að aðstoða við leitina að týndu
íjölskyldunni.
Þetta hefur ekki verið gert. Og
því borin von að foreldrar Keikós
fái nokkum tíma tækifæri til að
slátra kálfi þegar glataði sonurinn
kemur heim eftir ólifnaðarstúss í
erlendum hringleikakvíum.
Og þó þetta hefði verið gert er
með öllu óvíst að familían hefði
tekið við pilti, sem nú skartar
ugglaust amerískum hreim og er
orðinn ósjálfbjarga kók- og ham-
borgarahálfviti eftir langdvöl
með vesturheimskum.
Þarna hefur þú, Hallur Halls-
son og þínir meðreiðarsveinar,
brugðist Keikó gjörsamlega og
mun aldrei fyrirgefið.
Frec Willy 3
Annað sem Hallur og hans fólk
hafa látið undir höfuð leggjast að
gera er að ganga úr skugga um sál-
arástand og hugsanalega andfé-
lagslega tendensa Keikós eftir svo
langa dvöl í villta vestrinu. ITafa
sjávardýrasálfræðingar lagt mat á
geðheilsu Keikós? Er hann hugs-
anlega haldinn úthafsfælni ellegar
grunnsjávarfóbíu? Er möguleiki á
að hann sé farinn að halda að
hann sé maður en ekki hvalur og
forðist því samneyti við eigið kyn?
Og ef svo fer að háhyrningar koma
að kvínni, er þá hætta á að þeir
fari að stríða Keikó og leggja í ein-
elti með því t.d. að gera hróp að
honum og góla: (lauslega snarað
úr háhyrnsku): „Keikó feitaholla,
Keikó sleikjó!" eða annað í þeim
dúr. Er hann kannski orðinn ófor-
betranlegur ónanisti eftir einver-
una löngu, eins og DV greindi frá
á dögunum? Trúir Keikó á guð? Er
Keikó frá Venus eða Mars?
Og svo mætti lengi spyrja og
Hallur gæti a.m.k. örugglega
svarað síðustu spurningunni.
Rs. Að síðustu legg ég svo til
að Friðrik Þór hefji hið snarasta
undirbúning að gerð myndarinn-
ar Free Willy 3. Þar gæti Hallur
leikið góða gæjann (enda lítur
hann út eins og góður gæji), sem
stendur uppstyttulaust vörð við
kvína í Klettsvík. Og Kristján
Loftsson (sem líka hefur útlitið
með sér í sína rullu) leikið sál-
sjúkan hvalafjöldamorðinga sem
situr um líf Keikós.
Það yrði örugglega metaðsókn-
armynd.
SPJALL
Jóhannes
Sigurjónsson
skrifar