Dagur - 12.09.1998, Síða 7

LAUGARDAGUR 12. SEPTEMBER 1998 - 23
Thypr
„Ég held ég þekki mín tak-
mörk og gæti mín.“
Ertu metnaðargjarn?
„Areiðanlega hef ég verið það
en það er fyrir löngu búið að
fullnægja allri minni metnaðar-
þörf.“
Eg heyrði eftir þér haft að erfið-
asti tími þinn í stjómmálum
hefði verið fyrstu ár þín sem þing-
flokksformaður Sjálfstæðisflokks-
ins.
„Hefði ég vitað hvað yrði á
fyrstu mánuðum eftir að ég tók
við formennsku í þingflokknum
hefði ég sennilega ekki tekið
starfið að mér. Orfáum mánuð-
um eftir að ég tók við starfi var
Gunnar Thoroddsen, forveri
minn í starfi þingflokksfor-
manns, orðinn forsætisráðherra í
ríkisstjórn sem allar stofnanir
flokksins voru á móti. A þessum
tíma voru uppi háværar kröfur
um að reka Gunnar og félaga
hans úr flokknum og það kom í
minn hlut að reyna að halda
þingflokknum saman með leið-
sögn formannsins sem þá var
Geir Hallgrímsson. Það reyndi á
og sumir gengu út af þingflokks-
fundum með hurðarskellum þeg-
ar verið var að ræða þessi mál.
Þeir félagarnir sem sátu í ríkis-
stjórninni, Gunnar, Friðjón og
Pálmi, áttu aðgang að þing-
flokksfundum en þegar verið var
að ræða málefni stjórnarand-
stöðunnar urðu þeir að víkja af
fundi."
Hvemig var andrúmsloftið þeg-
ar þeir sátu?
„Það var ósköp óþægilegt. Þeir
gerðu reyndar mjög Iítið af því,
Gunnar kom eiginlega aldrei,
Pálmi sjaldan en Friðjón oftar.“
Þetta hefur verið ótrúleg staða
hjá stjómmálaflokki.
Já, en það skipti miklu að
halda flokknum saman og ýta
engum út. Obreyttir kjósendur
flokksins sættu sig ekki við þessi
áflog í flokknum og þótt okkur í
flokksforystunni þætti það skrýt-
ið þá var það samt svo að í próf-
kjörum eftir þessi ósköp rúlluð-
um við flestir, sem höfðum verið
í andstöðu við Gunnar, niður
framboðslistana. Ég sem hafði
verið í öðru sæti féll niður í það
fjórða sem var ekki einu sinni
þingsæti og Geir Hallgrimsson
lenti í sjöunda sæti og féll út af
þingi. Ég hélst inni á þingi vegna
þess að það var eina þingsætið
sem vannst hjá Sjálfstæðis-
flokknum í kosningunum 1983.“
Hvað heldurðu að hafi heillað
fólk svona mikið við Gunnar?
„Hann var mikill hæfileika-
maður, vel gefínn með glæstan
feril og fjölskrúðugan. Hann var
góður ræðumaður og hafði mjög
sérstaka sjarmerandi framkomu.
Hann var listamaður, spilaði á
píanó og samdi lög. Hann hafði
svo margt til að bera sem heill-
aði fólk.“
Voru þeir Geir ólíkir menn?
„Mjög. Hvor um sig hafði sína
kosti. Geir var heill maður og
heiðarlegur, tók ekki þátt í bak-
tjaldamakki sem kannski er
alltof algengt í stjórnmálum.
Hann var mjög rökfastur maður
og fljótur að átta sig. En hann
hafði ekki þá aðsópsmiklu fram-
komu sem menn vilja sjá hjá
stjórnmálaleiðtoga. En hann var
einstaklega vandaður maður og
góður drengur."
Davíð sterkur leiðtogi
Enginn efast um að of mikið sé
um haktjaldamakk í pólitik en
varla hefur þú nokkra hæfileika í
þá átt?
„Nei, ég er alveg ómögulegur í
svoleiðis og mér þykir það ekkert
verra.“
Þér hlýtur að hafa fallið illa
þegar Davíð Odsson ýtti þér úr
starfi menntamálaráðherra?
„Mér þótti það vont vegna
þess að flokksmenn mínir í
Reykjaneskjördæmi ætluðust til
þess að kjördæmið ætti ráðherra.
Ég held að það hafi ekki verið
klókt gagnvart flokksmönnum í
þessu sterka vígi Sjálfstæðis-
flokksins að svipta þá ráðherra í
ríkisstjórninni. Hins vegar viður-
kenndi ég það sjónarmið flokks-
formannsins að ekkert kjördæmi
ætti lögvarinn rétt á ráðherra.
Eftir á get ég vel skilið að Davíð
vildi breyta til í ríkisstjórninni og
það var kannski auðveldast fyrir
hann að skipta mér út.“
Það hefur verið minnst vesen.
,/Etli það ekki.“
Fannst þér þú vera góður
menntmálaráðherra?
„Ég er sannfærður um að ég
vann vel í menntamálaráðuneyt-
„Ég er ekki í neinum vafa um
það að Davíð Oddsson er með
sterkustu leiðtogum sem Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur átt, og er
ég þá ekki að gera lítið úr Ólafi
Thors og Bjarna Benediktssyni
eða öðrum forverum hans.“
Manni finnst alltaf að maður
hafi misst af miklum sjarmör með
því að hafa ekki þekkt Ólaf
Thors.
„Hann var einstaklega sjar-
merandi maður. Hann hafði sitt
sérstaka útlit með sér og það var
gaman að tala við hann því hann
var léttur og skemmtilegur.
Bjarni var einnig mikill leiðtogi.
En ég held að Davíð sé jafnvel
öflugri Ieiðtogi en þeir. Davíð er
afar fljótur að átta sig en hann
er ráðríkur og vill að menn fari
að hans ráðum og það er vont að
„Það er stundum eins og fjölmiðlamenn telji að hér á árum áður hafi þing-
menn verið svipmeiri persónuleikar og meiri ræðuskörungar en nú er. Ég
hef efasemdir um það. Ég efast til dæmis um að eldri þingmenn hefðu
klárað sig í hörðum fjölmiðlaheimi eins og þingmenn gera núna flestir
hverjir." - mynd: e.ól.
Iíkist Ólafi að því leyti að hann
hefur þennan sama skemmtilega
húmor, sem er afskaplega mikil-
vægur eiginleiki hjá stjórnmála-
leiðtoga. Og þegar Davíð verður
orðinn gráhærður mun hann
líkjast Ólafi Thors enn meira.
Hann er með sjálfstætt hár eins
og Ólafur sagði um sitt hár;
hann sagði að það væri sjálf-
stæðasta hár á Islandi."
Mngmenn eru ekki hópsálir
Af öllum þeim störfum sem þú
hefur unnið á ferlinum, hvað hef-
ur þá verið skemmtilegast?
„Þótt ár mín í menntamála-
ráðuneytinu hafi verið erfið og
kallað á ótrúlega mikla vinnu þá
voru þau kannski um leið
ánægjulegust því þar finnst mér
mest liggja eftir mig.
Ég hef einnig notið þess að
gegna starfi þingforseta. Ég hef
alla tíð haft áhuga á þinginu sem
stofnun og hef viljað veg þess
sem mestan."
Þurftirðu ekki í byrjun t starfi
þt'nu sem þingforseti að sýna
myndugleik og þolinmæði góðs
„Ég sagðist ætla að
fara í læknisfræði. Þá
þagðiÞórarinn lengi
og sagði loks: „Læknis-
fræði? Já,þú hefur
ágætaframkomu í
það. “ Ég hélt að þetta
væri hrós og áttaði mig
ekki áþvífyrr en
tveimurárum seinna
að hann hefur séðfyrir
að ég mundi ekki end-
astínáminu. “
Ólafi er margt til lista lagt og hann hafði um tíma þann sið að teikna sjálfur
sín jólakort og afraksturinn var einkar laglegur eins og þetta kort hans ber
með sér.
„Davíð erafarfljótur
að átta sig en hann er
ráðríkurog vill að
mennfarí að hans ráð-
umogþað ervontað
vera á annarrí skoðun
en hann. En Davíðget-
urmetið menn þrátt
fyrirað þeirséu ekki
sammála honum. “
inu. Á árum mínum þar kom ég í
gegn nýrri löggjöf í einum tutt-
ugu málaflokkum. Ég lenti hins
vegar í nokkrum erfiðleikum.
Sjálfstæðismaður er ekki óska-
ráðherra ýmissa stofnana og
samtaka sem heyra undir
menntamálaráðuneytið, og þá
skiptir ekki máli hvað ráðherr-
ann heitir. Ég átti hins vegar gott
samstarf við aðra, eins og ýmsa
hópa Iistamanna.
Þú spurðir hvort ég hefði verið
góður menntamálaráðherra og ef
sanngjarnir menn vilja gera út-
tekt á því sem ég gerði í mennta-
málaráðuneytinu tel ég mig ekki
þurfa að hengja haus yfir niður-
stöðunni."
Við verðum aðeins að ræða um
Davíð Oddsson, þann merkilega
stjómmdlamann.
vera á annarri skoðun en hann.
En Davíð getur metið menn
þrátt fyrir að þeir séu ekki sam-
mála honum.“
Stundum finnst manni hann
mjög djarfur og yfirlýsingaglaður,
jafnvel glannalegur, en hann
virðist alltaf komast upp með
það.
„Þegar hann hefur tekið
ákvarðanir efast hann ekki um
að þær séu réttar og hann er
maður til að fylgja þeim eftir og
Iætur ekki hrekjast af brautinni.
Þetta er hans styrkleiki.11
Finnst þér hann h'kjast ein-
hverjum öðrum fommnni flokks-
ins?
„Nei, ekki nema hvað hann
skólastjóra? Þegar þú tókst við
virtust þingmenn satt hest oð
segja vera fremur óagaður hópur
þótt þeir hafi fljótlega farið að
taka góðum framförum.
„Menn eru hér á þingi vegna
þess að þeir eru sterkir einstak-
lingar sem hafa skoðanir. Þetta
eru engar hópsálir. Þess vegna er
nokkuð annað fyrir þingforseta
að aga þá en bekk í skóla. En ég
get ekki sagt annað en að ég hef
notið góðs samstarfs við þing-
menn og þeir hafa viljað taka
þátt í því sem ég hef viljað breyta
hér í þinginu."
Þú hefur oft skammað þá fyrir
lélega mætingu.
„Ég hef fundið að því þegar
þingmenn mæta ekki þegar þeir
eiga að mæta eins og við at-
kvæðagreiðslur eða þegar komið
er að þeim á mælendaskrá. Ég
geri ekki kröfu til þess að menn
sitji öllum stundum undir mjög
svo misjafnlega skemmtilegum
eða skynsamlegum ræðum en
þegar mikilvæg mál eru á dag-
skrá hefur mér stundum þótt
skorta á að þingmenn mæti.
Ráðherrar sitja hérna ef þeir
mögulega geta þegar þingmenn
eru að gera grein fyrir sínum
frumvörpum og tillögum sem
varða málaflokka viðkomandi
ráðherra. Þegar ég var ráðherra
reyndi ég að gera það, þótt það
væri fjarri því að mér þætti það
allt skynsamlegt sem verið var að
flytja.“
En verður ekki að takmarka
ræðutíma þingmanna meir en
gert hefur verið?
„Það er bjargföst skoðun mín
og hefur verið lengi. Þetta er við-
kvæmt mál en ég hef sagt að ef
menn eru ekki tilbúnir að gera
það með Iögum þá eiga menn að
semja um það. Mér finnst það
líka vera mikil ranghverfa á þing-
ræði og Iýðræði þegar ekkert til-
lit er tekið til stærðar þingflokka
og minnstu þingflokkarnir hafi
jafnlangan ræðutíma og þeir
stærstu. Það er ekki réttlátt."
Á þingi hefur þú ekki tekið
þátt t hitaumræðum um stórpóli-
tísk mál sem forseti, þetta hlýtur
að hafa verið meðvituð ákvörðun
þt'n?
„Ég tók þá ákvörðun þegar ég
settist í stól þingforseta að taka
ekki þátt í pólitískum rökræðum
í ræðustól. Ég gerði mér grein
fyrir að ég var að setja mig í
nokkra hættu í mínu kjördæmi
því þar vilja menn að maður
skipti sér af öllu. Það vildi ég
ekki gera en tek hins vegar þátt í
umræðum um þverpólitísk mál
og mál sem sérstaklega varða
þingið. Ég efast um að yngri
menn sækist eftir þingforseta-
sæti, ég held að það starf myndi
setja þá í mikla hættu í þeirra
kjördæmi. Sjálfur tel ég að til
þess að gegna starfi þingforseta
þurfi menn að hafa öðlast
nokkra reynslu af þingstörfum;
séu búnir að vera það Iengi að
þeir rati um þinghúsið og fleiri
völundarhús. Síðan þarf þingfor-
seti að geta sest niður með
mönnum sem hafa stríðar mein-
ingar og er mikið niðri fyrir og
hafa þolinmæði og hæfileika til
að semja við þá um framgang
mála. Hann þarf að nenna að
fylgjast með og vita nokkuð ná-
kvæmlega hvernig hvert mál
stendur í þinginu."
Sérðu einhvem sem arftaka
þinn t sæti þingforseta?
„Já, en ég ætla ekki að segja
þér hver það er.“
Hvað ætlarðu að gera eftir að
þú lætur af störfum?
„Ég er að hægja á mér. Ég
neita því ekki að ég kvíði því dá-
lítið að hafa ekkert að gera. Það
yrðu skelfileg viðbrigði."
Ég er með hugmynd.
„Gott.“
Eg hef heyrt að þú haftr safnað
gamansögum og vísum úr þing-
inu og mér finnst að þú ættir að
koma þessu efni i eina hók.
„Ég er ráðinn í að taka það
saman. Ég á fulla tösku, aðallega
af vísum, og hef mikinn hug á að
koma skipulagi á það. Sumir
hafa boðist til að skrifa þetta
upp en það getur enginn gert
það nema ég, því í mörgum til-
vikum fylgir saga á bakvið sem
einungis ég kann. Svo vona ég
að einhver viðfangsefni falli til,
að reynsla mín á Iöngum starfs-
ferli nýtist í einhverju áfram.
Iðjuleysi get ég ekki hugsað
mér.“