Dagur - 12.09.1998, Qupperneq 9

-iwfcjsíir
LÍFIÐ í LANDINU
í », s *v **'*? . c * w\í;unfl * /i —
LAUGARDAGUR 12. SEPTEMBER 1998 - 25
Inga Bjamason leikstjórí
heldur námskeiðfyrírfólk
með mataróreglu. Þetta er
henni hugsjón því að sjálf
fékk hún anorexíu og húlim-
íu sem ungurleikdansarí í
Bretlandi. Hún telurað ofát
sé sjúkdómurframtíðar-
innar.
„Ég þurfti að grennast mjög hratt um sjö
kíló fyrir leikrit. Ég var að leika mann-
eskju með geðklofa. Svo missti ég tökin.
Mér leið æðislega vel því að þetta var eins
og að vera á amfetamíni en síðan varð
þetta að algjörri martröð. Þó maður sé að
drepast úr hor sér maður sig alltaf feitan.
Það er alltaf markmiðið að grennast
pínulítið meira. Ég var heppin. Eftir þrjú
ár var ég farin að æla blóði fyrir hverja
sýningu og varð að velja hvort ég vildi
vera áfram í leikhúsinu eða þessu. Mér
þótti vænna um Ieikhúsið. Þar að auki
fékk ég mjög góða hjálp hjá íslenskum
geðlækni í Bretlandi en enn þann dag í
dag þá verð ég að passa að borða þegar ég
er undir álagi,“ segir Inga Bjarnason, leik-
stjóri í Hvunndagsleikhúsinu.
Inga fékk krabbamein í brjóst í fyrra og
var frá vinnu allt sumarið en þegar hún
fór að hugsa sér til hreyfings í fyrrahaust
langaði hana til að prófa eitthvað nýtt.
Hún átti litla \4nkonu sem henni sýndist
vera að veikjast og þá datt henni í hug að
útbúa námskeið fyrir konur með mataró-
reglu, sem í daglegu tali eru kallaðar
anorexíur og búlimíur. Konur með þessa
sjúkdóma eru afar tregar til að Ieita sér
hjálpar en vilja hins vegar gjarnan styrk
og stoð frá einhverjum sem hefur lent í
svipuðum sporum. Inga er þegar búin að
vera með nokkra hópa og fylgist enn með
búlimíunum. Þær koma til hennar reglu-
Iega til að spjalla og styðja hver aðra.
Fáar hafa nóg úthald
Mikil Ieynd hvílir yfir mataróreglu enda
er stundum litið á hana sem sjúkdóm ein-
manaleikans og lítið talað um þennan
laumusjúkdóm í þjóðfélaginu því að sjúk-
lingarnir skammast
sfn gífurlega og
eru duglegir að
fela sjúkdóminn.
Oft er líka talað
um mataróreglu
sem systursjúk-
dóm alkóhólism-
ans því að matar-
óreglan lýsir sér að
mörgu leyti svipað.
Inga hefur lært
meðferð við
mataróreglu í
Bandaríkjunum og
kveðst líta á hana sem
fíknarsjúkdóm á borð við
alkóhólisma. Algengt sé
að megrunaræðið, sem
grípur ungar stúlkur,
þróist og verði að fíkn
sem þurfi að með-
höndla á svipaðan hátt
og alkóhólisma. Geysi-
Konur eru skapaðar
eins og tölustafurinn
átta með mjaðmir og
brjóst. / gamia daga
voru fyrirmyndir
kvenna þannig í iag-
inu, til dæmis Mariiyn
Monroe ...
Inga Bjarnason fékk anorexiu og búlimíu þegar hún var í Bretlandi fyrir mörgum árum og þurfti að
grennast hratt fyrir leikrit. Hún hefur einnig þjáðst þrisvar sinnum af ofáti og telur að fólki muni í
auknum mæli þjást afþeim sjúkdómi í framtíðinni. Inga hjálpar fólki með mataróreglu afhugsjón.
mynd: hilmar þór
Iega mikinn viljastyrk þurfi í sveltið og því
hafi kannski fæstar stúlkur nægilegt út-
hald í það. Þær sem verði helteknar séu
yfirleitt ungar stúlkur, sem eru nákvæm-
ar, samviskusamar og leyfa sér ekki að
gera mistök.
„Svo þróast þetta út í búlimíu. Þær fara
að borða af því að líkaminn tekur völdin
og þær láta stjórnast af þessari eðlilegu
hvöt að borða. Þær fara að borða og æla.
Þetta getur farið út í það að borða og æla
allt að sjö sinnum á dag og sjúklingurinn
gerir ekkert annað. Ég hef verið með
stúlkur í erfiðu háskólanámi. Þær sitja
uppi á bókasafni og geta ekki einbeitt sér
því að þær eru allan tímann að hugsa „á
ég að borða eða á ég að æla, á ég að
borða eða á ég að æla?“,“ segir hún.
Æla í kór
Talið er að tískan og fjölmiðlarnir ýti
undir mataróreglu með því að búa til
ímyndir sem henta ekki konum og Inga
telur að þetta megi rekja til Twiggy-æðis-
ins á sjöunda áratugnum. „Konan er
sköpuð eins og átta en tískuhönnuðirnir
vilja að hún sé eins og sleikipinni. Það er
aðeins þrjú til fimm prósent kvenna sem
eru vaxnar þannig. Hinar eru í svelti. Við
erum skapaðar til að hafa brjóst, mjaðmir
og mitti. Við erum skapaðar til að vera
mæður þannig að þetta er mjög óeðli-
legt,“ segir hún og bætir við að það sé
engin tilviljun sem rannsóknir sýna að 90
prósent af topp fyrirsætum séu fárveikar
eða að 20 prósent af stúdínum í Banda-
ríkjunum séu búlimíur. „Þær æla í kór.
Hálf bandaríska þjóðin er alltaf í megr-
un,“ segir hún.
Anorexía var fyrst greind fyrir um 300
árum en læknar þekktu ekki búlimíuna
fyrr en um 1970. I gamla daga var talað
um að konur Iegðust í rúmið og sveltu sig
í hel út af ástarsorg. Gamlar fyrirmyndir
á borð við Marilyn Monroe, Sophiu Lor-
en og Elizabeth Taylor leyfðu konum að
vera konur. Marilyn Monroe var til dæm-
is um 1,68 cm á hæð og 75 kíló en með
Twiggy breyttist þetta. Inga segist álíta
átóregluna eina „mestu kvennakúgun 20
aldarinnar. Þetta er sá sjúkdómur sem er
hættulegastur fyrir ungar stúlkur. Þetta
er sá sjúkdómur sem er orsök flestra
sjálfsmorða eða sjálfsmorðstilrauna vegna
þess að vanlíðanin er svo gífurleg," segir
hún.
Ofátið er framtíðin
Inga hefur líka áhyggjur af ofætum og
telur að ofát verði sjúkdómur framtíðar-
innar meðan sjúkdómarnir anorexía og
búlimía séu háðari tískusveiflum. Sjálf
hefur hún þrisvar sinnum lent í ofáti og
segir að það sé engu betra en þó mun
auðlæknanlegra. Ofæturnar séu betur í
stakk búnar að hjálpa sér sjálfar með því
að sækja fundi hjá OA-samtökunum.
„Maður verður ekki eins ruglaður í
höfðinu. Anorexía og búlimía rugla nefni-
lega alla hormónastarfsemi, maður hættir
að hafa tíðir, sem gerist ekki í ofáti. Of-
ætur eru ekki komnar í lífshættu fyrr en
þær eru um 50 kíló yfir kjörþyngd en
auðvitað fer ofátið ekki vel með lík-
amann. Þær geta fengið sykursýki, hjarta-
áfall, heilablóðfall og þetta hefur líka
mjög slæm sálræn áhrif. Þær hætta að
halda sér til. Ein af stúlkunum mínum,
gullfalleg stúlka, var hætt að labba niður
Laugaveginn því að hún var svo „ógeðs-
Ieg“,“ segir hún.
Viss matur eykur fíkn
Inga hefur haldið nokkur námskeið fyrir
einstaklinga með átóreglu undanfarið ár,
sérstaklega einstaldinga með búlimíu, og
upp úr einu þeirra var stofnuð OA-deild,
deild fyrir konur með ofát. Fyrir voru að-
eins tvær deildir í landinu þegar þær ættu
að vera 50 miðað við um 120 AA-deildir á
Reykjavíkursvæðinu, að hennar sögn.
Námskeiðið er einu sinni í viku en þátt-
takendur geta hringt í Ingu hvenær sem
er. Hún segir að einn hópurinn hafi verið
í gangi hjá sér í heilt ár og árangurinn
hafi verið góður. Margar stúlknanna séu
hættar að æla en ekki orðnar nógu sterk-
ar til að stofna sinn eigin hóp.
Inga byrjar með nýtt meðferðarnám-
skeið á fimmtudaginn og tvö pláss eru
laus. „Ég byrja á því að halda 50 mínútna
fyrirlestur um sjúkdóminn og það hvernig
fíknin nær smám saman yfirhöndinni.
Það eru vissar matartegundir sem virðast
auka fíkn, til dæmis sykur, hvítt hveiti,
dýrafita, salt, kaffi og áfengi. Alkinn fær
sér einn bjór og trúir því að hann ætli sér
að drekka bara einn bjór en endar með
því að drekka 30 bjóra. Venjuleg mann-
eskja fær sér einn konfektmola en mann-
eskja með átóreglu borðar heilan konfekt-
kassa eða tvo þó að hún hafi bara ætlað
að fá sér einn mola. Með því að hætta að
borða þessar matartegundir og borða
reglulega litlar máltíðir nær maður ár-
angri en það tekur langan tíma og miklu
lengri tíma hjá búlimíum og anorexíum
en ofætum," segir hún.
Hræddar við lækna
Námskeiðin eru hugsjónastarf hjá Ingu.
Hún reynir að beina konunum til geð-
lækna og sálfræðinga en segir að yfirleitt
séu þær hræddar við sérfræðinga og erfitt
sé að halda þeim í meðferðinni. Þær séu
svo hræddar um að vera lagðar inn á geð-
deild enda hafi margar þeirra slæma
reynslu af því. Þær hafi kannski komið
veikari út aftur.
Hún telur að meðferðarmál sjúklinga
með mataróreglu séu í svipuðum farvegi
og brennivínsmálin fyrir daga SAA og
áður en fíklarnir sjálfir tóku í taumana.
„Fíkill virðist þurfa að hjálpa fíldi. Ffkl-
arnir virðast treysta betur þeim sem hafa
gengið í gegnum sömu reynslu. Þetta er
félagslegur, andlegur, tilfinningalegur og
líkamlegur sjúkdómur með ýmsa fylgi-
kvilla, til dæmis kvíða og þunglyndi. Það
er mjög mikilvægt að konurnar leiti sér
allrar þeirrar aðstoðar sem hægt er,“ segir
hún.
Þeir sem hafa áhuga á að kynna sér
námskeiðið geta haft samband við Ingu
Bjarnason hjá Htoinndagsleikhúsinu. Þar
er einnig hægt að fá upplýsingar um
framsagnarnámskeið.