Dagur - 03.11.2000, Page 7

FÖ STUDA G-JJ-R 3 . NÓVEMBER 2000 - 7
Thyptr.
Jólin í myndheimum
röSTVDAGVt 27. OKTÓSÍK 2000 -
Krlstileg Iguulng
a smjörlílfl

.1 Dcgi linist nýlqp frétt um ai
BiskujKStofa, Samltik vcrslunat-
innar, Samtfik islenskra auglýs-
ingjstofa, flúsfclag Kringlunntir
og t>róuiurfélag miðborgarimwr
stardi S8m3n a5 Mmkeppni mci-
al strslunareigcnda um .kristilcga
kynningu á jóljvaniingi* og átaki
scm miði iið |n( að Jjoðsitapur jól-
anna verðl ábcnndi i kynningu og
3Uglysingum f)TÍr jiilin,'' eins og
srgir i fréttinni.
tg þurfti nð lcsa þcssa frótt ofl-
at cn cinti sir.ni lil að ttúa mínum
cigin augum og ekli síst niðurlag
hcrair, jiar scm scgir aö bskup
Islands hafi átt frumkvæði ao
vcrkcfnimi, og cr jió varla farinn
að trúu hcnni enn.
■Soijörlikl draiinia miium
Smjörlfki cr ciu af |ní sem búast
má vid uð notað sc liamrat iueira
hrir jólin m li iiðruni tftnum.
bmjórliki gclur mcð óörum ori-
um talist vcnt .jólavamingur
augifsínganiar eíga i i
fjðlbreytilciLi citt s
Þicr tilhcyra vcröki i
I>a5 cr iílfct gáfukgt a5 efast um
m áu Jr.iumunna og að draga krafi
atómanna i cfa. Ncytamli nfitím-
ans tckur dnmm { fóslur. Hann
kaupir scr að visu viiru til að nuia
hana, cn ekki síður ycj-m töfr-
anna, scm varan þarað auki hefur
upp á sð birfða. Nú ú rlögum tu
mcnn úransri í markmWininjti
mcð þvt' að hölða ti! hvots iveggja
í st-nn til gagnscmi og ímyndun-
urafls. Hion eiginlcga mátt liltck-
innar vöru er að finna í því fmynd-
iiða, ekki (því hagnýla cða mögu-
loibmim á hagsueðum kaupum.
AlmcnninRur kaupir sér ckki leng-
ur lifsnauðsynjar, hcldur ákvcðimi
bcim." (I)
Vönidýrkun
Kinmiti af þessum sökum wrða
augKsingar nátímans sífcllt mcð
triuirlcgrl Use. Smjórlikið í ilnum
efnislcga virkikiko nægir ckki
lcngur holdur þarf uð gefa því aðr-
ar eigimlir. ungja það (jrauma-
hcimi manavins, vonum nans og
jwám. Smjtirllki cr jtvi láiið hafa
trú.iricjyr vftldir og cr kynnt und-
ir síbnatting. Þvrrttacfnið cr ú
vama liátt auglýst racð því að sýna
Av gtíw að blnjctQUí sem cí aá sjilfsðgðu *M skreyll englum cte
engbhári. hekJur einkum og ser I bgi nf/ámum. sleifvrr. og ödtum smú-
hlutum fri mslun fyrimkém, rtyndv l fttogsskap Betlehemssijóimjrm-
ar. sem gnæfír yftr é/rðmni allri * segir gretnarhðfundur.
mannsins í þcssari auglýsingu,
scgjr l’ostman, cr fóljin i algjöru
vilunjarleysi hans um hinn likn-
andi kraft fianiþróunar i fmtn-
k-iðslu jmjttacfna.
NVt álnioadur
S.i scm skoðar uuglýsingar cr ú
vissan hitt að skoða sjálfan sig
og ssmlíð wna. Okkar timar cru
gjarnan ncfnJir upplýslir og
j>vir ciga ckki að ciga iieinar
goðsagnir, telja margir. F.kki
þatf þft að ritskýra auglýsir.gat
lengi (ii að koma auga á að
goðsagnimar lifa þsr góðu LTi
°S gcra siti gagn. ncfnilcga þ»ð
uð hcfj.i vftrur oc jijónustu upp
á vtall trúarlcgrar dyrkun.tr.
Vcrslunarmiðstftðvar, mollin,
ciga sér cnnfrcmur á margan
húlt samsvaranir við kirkjur og
mustcri. mcðal annars hvað
hðnnun áhrscrir. Þannig sknðað
cr auglýsíngamcnnska okkar
tíma ctn birtingatmynd nýrrar
hciðni. nýs útrúnaðar, sem á
gngngt-ran hátt cr ðsamnrtnan-
lcgur boðskap krisininnar, ckki
si« jðlmm.i.
Jatan. fjárhiísið og fattcktln
hafa lil skamms tfma þfttt mik-
ilvægir þæltir f sögunni
„Svo sé ég að þetta frumkvæði hefur komið óþægilega við séra Svavar A.
Jónsson á Akureyri, en orðið honum um leið tíiefni til þess að skrifa afar
áhugaverða hugleiðingu í Dag föstudaginn 27. október sl."
EINARKARL
w HARLDSSON
RITSTJÚRI OG
r FORSTÖÐUMAÐUR
ALMANNATENGSLA
HJÁ MEKKANÚ
SKRIFAR
Það kom mér þægilegu á óvart
jvegar ég Ias jrað í blöðum að
Biskupsstofa, Samtök verslunar-
innar, Samtök íslenskra auglýs-
ingastofa og fleiri aðilar hefðu
ákveðið að efna til samkeppni
um skreytingar sem best væru í
samhljómi við inntak jólanna.
Þarna er hitt í mark, hugsaði cg.
Svo sé ég að jretta frumkvæði
hefur komið ójvægilega við séra
Svavar A. Jónsson á Akureyri, en
orðið honum um leið tilefni til
jress að skrifa afar áhugaverða
huglciðingu í Dag föstudaginn
27. október sl. Svavar hittir
naglann á höfuðið jvegar hann
segir í grein sinni: „Sá sem skoð-
ar auglýsingar er á vissan hátt að
skoða sjálfan sig og samtíð sína."
Og þannig skil ég einmitt frum-
kvæði Biskupsstofu. Ætlunin
hlýtur að vera að fá okkur til að
staldra við og skoða okkur sjálf
og samtíðina í spegli auglýsinga
og gluggaskreytinga fyrir jólin.
Hjáguðadýrkim er útbreidd
Svavar hendir okkur á þá Iræði-
legu umræðu sem átt hefur sér
stað um vörudýrkun á okkar tíð.
Vörur og þjónusta eru hafin á
stall trúarlegrar dýrkunar með
meira og minna duldum fyrir-
heitum um syndaaflausn og
himnaríkisvist ef menn kaupa
rétta tegund al’ smjörlíki. En
auglýsingaiðnaðurinn leikur sér
ekki aðeins að trúarlegum tilvís-
unum. Hann vísar í sífellu til
goðsagna af öllu tagi, t.d. eru til-
vísanir í sjálfstæðisbaráttu þjóð-
arinnar ennþá afar algengar og
æsku- og hreystidýrkun er áber-
andi. En það er ekki aðeins í
auglýsingum sem vísað cr ( okkar
Jaekktustu og djúpstæðustu til-
finningar. I fréttamennsku og
pólitík til að mynda eru oft á
ferðinni hæpnar vísanir í marg-
víslegan goðsagnaarf. I einu af
mörgum fróðlegum erindum á
ráðstefnunni „Faith in the fut-
ure“ sem haldin var á íslandi sl.
sumar sýndi 1 hierrv Gaudin, vís-
indaráðgjafi frönsku stjórnarinn-
ar, m.a. fram á að flestir frétta-
tímar eru í raun uppfullir af hjá-
guðadýrkun, þar sem frarn fer
tilheiðsla á stríðsguðum og ör-
laganornum úr eldfornum trúar-
brögðum.
Þriðja heimssstríðið
1 prédikun 29. október rifjaði
séra Sigurður Pálsson það upp í
Hallgrímskirkju að Jaað hefði
geisað stríð jaegar Hallgrímssöfn-
uður var stofnaður fyrir sextíu
árum. Síðan sagðí hann orðrétt:
„Það er nýtt stríð hafið í Evrópu
og raunar um allan hinn vest-
ræna heim. Framsækin guðlaus
lífsviðhorf hertaka hugi manna
og ýta til hliðar lífsviðhorfum
sem hafa guð að forsendu og við-
miði. ísland hefur ekki farið var-
hluta af þeirri hersetu. Til önd-
vegis er Ieiddur maðurinn, hinn
tæknivæddi og fjársterki og
vcllukkaði maður með trú á hina
heilögu þrenningu, fjármagn,
tækni og framfarir - og lögmál
lífsins er hinn frjálsi markaður,
„Það hlýtur því ad
vera ómaksins vert að
efna til samtals við
auglýsinga- og mark-
aðsfólk um kærleiks-
boðskap jólanna, og
reyna með þeim hætti
að hafa áhrif á jóla-
thLkunina í inyml
heimum okkar tíma.“
þar sem þeim vegnar best sem
tekist hefur að ydda olnhoga sína
svo að hægt sé að halda öðrum í
hæfilegri fjarlægð. „Ég á allt sem
ég vil, — en þó langar mig í svo
miklu miklu meira, - eru skila-
hoð auglýsinganna." Það er star-
að af einbeitni á hvers konar
skjái og rey'nt að rýna í framtíð-
ina og skrapa saman þekkingu -
og samskipti manna fara t’ram á
skjám, farsímaskjám, tölvu-
skjám. Menn verða óðum ólæsir
á auglit náunga síns og börnin
þekkja betur skjámyndir hinna
ýmsu forrita en andlitsdrætti for-
eldra sinna. Sýndarverulcikinn
er að taka við af raunveruleikan-
um. Ég trúi á manninn, hinn al-
máttuga skapara framfara og
fjárntagns."
Eriadi kirkjiuuiar
Eftir þessa lý'singu snýr séra Sig-
urður sér að því að skilgreina af-
stöðu kirkjunnar til hins „nýja
stríðs":
„Það lá að. Klerkdómurinn cr
santur við sig. Sífellt svartagalls-
raus og harátta gegn framförum í
tækni og vísindum. Eru jrað ekki
kirkjunnar ær og kýr að vilja
hamla gegn framförum og frelsi
og róa þcss í stað fram í gráðið
við kertaljós og kyrja citthvað
sem enginn skilur og enginn
kærir sig um. - Er það ekki spá-
mannlegur sannleikur sem for-
ystumaður einnar stærstu póli-
tísku ungliðahreyfingarinnar
komst að í útvarpsviðtali í haust.
Kirkjan er úrelt stofnun! Það
kæmi mér ekki á óvart að hann
ætti eftir að ná langt í pólitík, sá
ungi maður. -
Erindi kirkjunnar er ekki að
berjast gegn framförum - en er-
indi hennar er að vara við hjá-
guðadýrkun.
Erindi kirkjunnar er ekki að
hefta frelsi einstaklingsins - en
erindi kirkjunnar er að vara við
siöferðilegri upplausn.
Erindi kirkjunnar er ekki að
berjast gegn lögmálum markað-
arins, - en erindi hennar er að
berjast gegn því að þau snúist
upp í lögntál frumskógarins."
Margt fóLk og gott
Þarna eru séra Sigurður og séra
Svavar held ég á sama máli.
Þegar verslunarhallir ganga í
hlutverk kirkjunnar og auglýs-
inga- og fréttamennska fá á sig
mynd hjáguðadýrkunar, þá er
kominn tími til þess að snúast til
varnar. I sjálfu sér er ekki ástæða
til þess að amast við auglýsing-
um og samkeppni á rnarkaði, en
mikilvægt er að gera sér grein
fyrir því að í auglýsingamennsku
og markaðsstarfi er á ferðinni
ýmislegt sem telja má til hins
besta og hins versta í okkar sam-
félagi. Þar er ekki hægt að draga
allt yfir einn kamh. Og ekki má
glevma því að á þessum vettvangi
starfar mikill fjöldi fólks. Ég hef
um margra ára skeið starfað náið
með fólki úr þessum greinum og
ég veit af eigin raun að við aug-
lýsingar tam vinnur Ijöldi vel
menntaðra og hugmyndaríkra
einstaklinga sem þekkja vel það
táknmál og þann menningararf
sem þeir nýta og vísa til í sköp-
unarverki sínu. Mörg dæmi má
einnig rekja um það hvernig
þessari þekkingu og hugmynda-
auðgi hefur verið heitt til góðra
verka og í þágu góðra málefna.
Frjótt og skapandi samtal
Það hlýtur |ni að vera ómaksins
vert að efna til samtals við aug-
lýsinga- og markaösfólk um kær-
leikshoðskap jólanria, og reyna
með þeim hætti að hafa áhrif á
jólatúlkunina í myndheimum
okkar tíma. Listasafn Hallgríms-
kirkju hefur um árabil staðið fyr-
ir myndlistarsýningum í anddyri
kirkjunnar þar sem listamenn
hafa sýnt verk með trúarlegu
inntaki og táknum. Það samtal
hefur að mínurn dómi hæði haft
holl áhrif á listamenn og söfnuð.
Skyldi ekki hið sama geta orðið
upp á teningnum hjá jólamark-
aðsfóki og kirkj ufólki; að við gæt-
um öll lært af ærlegu samtali uni
|rað hvort táknmál kristinnar trú-
ar eða hjáguðadýrkun eigi að
vera ráðandi í jólauglýsingunum
í ár? Kirkjunni veitir ekki af
óvæntum sjónarhornum og nýrri
túlkun og auglýsingafólki veitti
ekki al símenntun í kristnum
fræðum.
Opið hréf til þriggja presta
„Það hryggir mig, að móttaka bréf kirkjuþingsmanna með þessum hætti,
þar sem umræðu um veigamikið mál er fram haldið með fullyrðingum
sem standast ekki, “ segir greinarhöfundur.
SR.
1 HALLDÓR
GUNNARS-
W SON
|| v . SKRIFAR
Sr. Halldór Giumars-
son, Holti skrifar opið
hréf tH sr. Magnúsar
Erlingssonar, sr. Jak-
ohs Ágústs Hjálmars-
sonar og sr. Péturs
Þórarinssonar.
Að gefnu tilefni sendi ég ykkur
starfsbræður mínir opið svarbréf
við hréfi sem birtist í Degi 1. nóv-
ember sl. og þið senduð jafn-
framt öllum starfandi prestum,
en var dagsett á ísafirði og mót-
tekið í faxi til mín frá Isaíjarðar-
kirkju, óundirritað.
Það hry'ggir mig, að móttaka
bréf kirkjuþingsmanna með þess-
um hætti, |iar sem umræðu um
veigamikið mál er fram haldið
með fullyrðingum sem standast
ekki, og hefði þá fremur átt að
halda umræðu áfram á kirkju-
þingi, með yfirvegun, þar sem
hefði átt að ræða um embætti
sóknarprests og hvernig með ætti
að fara, þegar ágreiningsmál
kæmu upp.
Aðkoma presta á Vestfjörðum
að máli sr. Gunnars Björnssonar
gcfur ekki tilefni til að ætla að sr.
Magnús Erlingsson skrifi bréf til
allra starfandi presta aftur og aft-
ur með tilliti til j)ess, að hægt sé
að fjalla um málið nteð yfirveg-
un.
Engin hliöstæða
Fully'rðingar í bréfi ykkar er að
mínu mati ekki ykkar að setja
fram: „Oviðunandi ástand var í
Holtsprestakalli....Öll prests-
jajónusta var í uppnámi.."Það er
sitt hvað að vísa til heimilda í lög-
u m og starfsreglna eða greina frá
niðurstöðu, sem gefi heimild til
brottvikningar. Sú niðurstaða lá
ekki fyrir, þegar sr. Gunnari
Björnssyni var vikið úr sóknar-
prestsstarfi í sérþjónustuprests-
starf, að ekki sé vikið að kröfu
unt afsökunarbréf síðar, sem á
sér ekki hliðstæðu í íslenskri
kirkjusögu og þarfnast sky'ringa,
sem ekki hafa komið fram.
Fullyrðing unt hærri laun, kem-
ur þessu máli ekki við og er auk
þess röng, með tilliti til sumar-
afleysinga sóknarpresta, að ekki sé
vikið að tilfærslu úr embætti ævi-
ráðningar í embætti, sem var ekki
og er ekki lil og ef það hefði verið
til, |rá hefði verið um að ræða
fimm ára ráðningu í |iað embætti.
Hvad hafid þió gert?
Þegar rætt var af tilfinningahita
um málefni starfsbróður, sem sr.
Geir Waage taldi að hcfði verið
beittur rangindum, er lurðulcgt
að lesa í bréfi ykkar setningu eins
og jiessa: „Það er með öllu ólíð-
andi að prestar noti mállrelsi sitt
til að níða skóinn af meðbræðr-
um sínum og - systrum..." Hvað
hafið þið gert með hréfi ykkar?
Að fengnu bréfi ykkar, þar sem
umræðu er fram haldið frá
kirkjuþingi, sé ég eftir að hafa
samþykkt tillögu unt að Ijúka
umræðunni á kirkjuþingi, þar
sem svo augljóslega margt er
órætt, t.d. hvaða prestur eða
prestar dreifðu persónulegu bréfi
sr. Gunnars Björnssonar til tjöl-
miðla?
(Fyrirsögn og millifyrirsagnir
eru blaðsins)