Dagur - 09.12.2000, Side 6

LÍfJÐ í LAjJÐJjJU
J-
LAUGARDAGUR 9. DESEMBER 2000
Hef lítið qaman
Þorgeir Þor-
geirson fékk
á dögunum
Eddu heið-
ursverðlaun
fyrir framfag
sitt til ís-
lenskrar kvikmynda-
gerðar. í viðtali ræðir
hann meðal annars um
kvikmyndagerð, ritstörf
og lífshugmyndir sínar.
- Snúum okkur fyrst að kvik-
myndagerð þinni. Var ekki djarft
fyrirtæki að fara út í kvikmynda-
gerð á þeim tt'ma setn þií byrjað-
ir?
„Það hefur verið búin til saga
íslenskrar kvikmyndagerðar sem
mér finnst koma veruleikanum
afskaplega Iítið við. I þeirri sögu
er talað um svokallaða frum-
herja, píónera, sem störfuðu um
miðja 20. öld. Sannleikurinn er
sá að frumhcrjaskeiðinu í kvik-
myndasögu heimsins lauk rétt
um aldamótin og þá urðu kvik-
myndirnar að iðngrein. Þeir sem
við hér köllum frumherja voru í
rauninni amatörar. Um miðja
öldina voru kvikmyndaamatörar
hcimsins taldir í milljónum og
flestir háþróaðri en þeir sem ís-
lcnsk kvikmyndasaga er að kalla
„frumherja". Mér fannst þessir
amatörar aldrei koma mér neitt
við.
Eg lærði kvikmyndaleikstjórn í
París og Prag og kom síðan heim
og vann að kvikmyndum hér,
sem var að mörgu leyti mjög
þægilegt. Ég held að ég hafi á
þeim tíma verið eini maðurinn,
sem stundaði kvikmyndagerð f'rá
morgni til kvölds á eigin vegum.
Aðrir réðu sig til sjónvarpsins
þegar það byrjaði. Á þessum
tíma var stofnað hér á Félag
kvikmyndagerðarmanna. Ég var,
einhverra hluta vegna, meðal
stofnenda, var meir að segja eini
óbreytti meðlimurinn í félaginu,
hinir voru allir stjórnarmenn.
Þetta endurspeglar annað hvort
áhugaleysi mitt á amatörum eða
þá staðreynd, að ég hef aldrei
sóst eftir valdi yfir fólki, mín
valdafýkn hefur beinst að orðum
eða myndum. Ég vann bara eins
og mér hafði verið kennt, gerði
mínar myndir og síðan ekki sög-
una meir. Skuldaði mig fljótlega
út úr amatörafélaginu þar sem
ég svo var gerður að heiðursfé-
laga löngu seinna."
- I lvaða kvikmynd þinni ert þii
stoltastur af?
,/Etli ég hafi ekki gert röskan
tug kvikmynda og ég Ieyfi enn
sýningar á einni af þeim. Hún
heitir „Maður og verksmiðja", er
„Ég held að auglýsinga-
mennskan sé afskap-
lega óholl. Og ég veit
ekki betur en undanfar-
inn aldarfjórðung hafi
hver króna sem græðist
á bókaútgáfu runnið til
auglýsingastofanna og
fjölmiðlanna og ekkert
orðið eftir hjá útgefend-
um. Svo ágætir sem út-
gefendur eru og svo vel
sem þeir vinna þá eru
þeir búnir að keyra sig
inn í vonlausa blind-
götu.“
tíu mínútur að lengd og gerð á
svart/hvíta filmu. Ég starfaði tíu
ár að kvikmyndum, þannig að
afraksturinn er mínúta á ári og
það þykir mér ágætt."
- Hvar eru hinar myndimar?
„Þær eru varðveittar, en ég
Ieyfi ekki opinberar sýningar á
þeim af því þær eru ekki nógu
góðar, allar bæklaðar af frekju
sponsoranna eða nísku þeirra.
„Maður og verksmiðja" var eina
myndin, sem ég vann fullkom-
Iega sjálfstætt og borgaði kostn-
aðinn sjálfur. Þetta þótti nú ekki
fínt verk, var sagt óhróður um
landið, sjávarútveginn og síldar-
iðnaðinn. Því var haldið fram að
myndin væri að gjöreyðileggja
markaði landsins og ég hugsa að
hún hafi verið komin Iangt með
það, því hún fór á milli kvik-
myndahátíða og fékk góðar við-
tökur. Svo kom litvæðingin og
þá gleymdist „Maður og verk-
smiðja" góðu heilli.
Með bersögglisáráttu
- Aðalstarf þitt hefur verið sem
rithöfundur, finnst þér að rithöf-
undar eigi að vera þjóðfélags-
gagnrýnendur?
„Ekki nema þeir finni hjá sér
þörf til þess. Eins og ég sagði,
hef ég haft lítið gaman af valdi,
nema þá valdi yfír tjáningartækj-
um en ég hef alltaf haft nokkuð
sterka tilhneigingu til að ráða
því sjálfur hvað ég hugsa og
segi. Ég ber Iotningu f>'rír hug-
takinu „skoðun", í þcirri gömlu
góðu merkingu að skoðun sé
niðurstaða af því sem maður
hafi verið að skoða, athuga,
ránnsaka. Ég hef alltaf Iagt
áherslu á að fólk fái að segja frá
skoðunum sínum og þeir erfið-
leikar sem ég hlessunarlcga hef
lent í um dagana hafa oft stafað
af þessari afstöðu minni.
Kvikmyndagerð mín strandaði
á bersöglisáráttu minni. Á rit-
vellinum átti líka að refsa mér
fyrir bersögli. Ég var dæmdur
fyrir að skrifa sannleikann um
lögregluna. Vegna þess að sam-
kvæmt 108. grein þágildandi
hegningarlaga var refsivert að
segja sannleikann um opinbera
starlsmenn. Ég hafði, um tfma,
húið fyrir austan tjald og þar
voru sams konar ákvæði í lög-
um. Ég fór að skoða þessi mál
og vann að því í tíu ár f að fá
þessa grein fellda niður. Og hún
var felld niður 1994. Ég sé ekk-
ert eftir þeim líma, sem í þetta
fór. Ef ekki er pláss fyrir skoðan-
ir manna verða þeir að ryðja
land undir þær.“