Dagur - 09.12.2000, Blaðsíða 7

Dagur__________________________
- Sumum finnst þií vera ansi
þver og sérvitur og nefna sem
dæmi baráttu þína fyrir þvt aö fá
fellt niðurs úrföðurnafni þínu.
„Sérvitur? segirðu. Það er
vægt til orða tekið. I Sovétinu
var það kallað geðveiki að vilja
ráða því hvernig maður skrifaði
nafnið sitt eða annað. Arið 1987
- tveim árum fyrir lullgildingu
Barnasáttmála Sameinuðu þjóð-
anna - hafði ég raunar fellt eign-
arfallsessið burt úr nafninu
mínu. Og fengið það möglunar-
laust fært svo inn í Þjóðskrá.
Enda var þessi breyting í sam-
ræmi við þann anda Barnasátt-
málans, að eignarhald á börnum
heyrði sögunni til og börn ættu
sig sjálf. Frægt mál sem ég rak
gegn ríkinu í Strasburg á þess-
um tíma hét því „Thorgeirson
against Iceland". Ríkið varð dá-
lítið spælt þegar ég vann þetta
mál árið 1992. Og samkvæmt
tilskipun Hagstofuráðherra
eins og hann væri Lúðvík 14di -
var nafni mínu þá breytt til
eldra horfs í þjóðskrá, þannig að
þegar komu fyrirspurnir um mig
erlendis frá þar sem föðurnafnið
var skrifað með einu essi gat
Hagstofan svarað: Er ekki á
þjóðskrá. Auðvitað var þetta árás
á allt það sem ég stóð fyrir,
nokkurs konar útrýming á mér.
Eg glímdi svo í ein sjö ár við
kerfið um þetta þar til Davíð
Oddsson hagstofuráðherra gaf
(árið 1999) út nýja tilskipun,
skriflega að þessu sinni, - eins
og hann væri Lúövík 16di - til
hagstofustjóra um það að ég
mætti einn manna í landinu
(jarlægja eignarfallsessið úr
nafni mínu. En 36 prósent af
kenninöfnum í þjóðskrá taka nú
samt annað hvort stofnsamsetn-
ingu eða þolfallssamsetningu,
það er semsé ekki nema rúmlega
helmingur sem hlýðir Iögunum
um eignarfallið. En ég hef ekki
litið á þetta ströggl mitt sem
geðveiki. Málið snerist allan
tímann um mannréttindi and-
spænis dálítið barnalegu ríkis-
valdi og var því seinunnið, en
þvílík mál verður að standa við
með þrjósku. Einkanlega á
svæðum þar sem lítið er á al-
mennar mannréttindakröfur
sem trullun eða sérvisku."
Vonlaus blindgata
- Víkjum aftur að rithöfundarferl-
inum. Finnst þér að þú hafir
notið sannmælis sem rithöfundur?
„Margoft, og jafnvel hef ég
verið dauðhræddur um það á
köflum að vera ofmetinn. Eg
þjáist náttúrlega ekki af þessu
núna, en um tíma hafði ég
áhyggjur af því."
- Heldurðu að það sé slæmt
hlutskipli að vera ofmetinn?
„Það er það voðalegasta sem
getur komið fyrir, sérstaklega
unga höfunda, eða finnst þér
það ekki?"
Jú, slæm gagnrýni skaðar ekki
næstum því cins mikið og oflof.
„Neikvæð gagnrýni sem er
hyggð á rökum og utnhyggju er
það besta sem einum manni
hlotnast, sérstaklega ef hann
reiðist (yrst. En svo fara menn
að hugsa og læra jafnvel af
gagnrýninni."
- Var eitthvað sérstakt sem þér
var umhugað um að koma á
framfæri ! skáldskap þínum?
„Það vona ég. Samt hvorki
hugmyndafræði né áróðri. Eg
held að vinnuaðferðin hafi verið
mér höfuðatriði. Einhverrra
hluta vegna skrifaði ég eina
skáklsögu sent cr hrein heim-
ildasaga og aðra skáldsögu þar
sem ég blanda andstæðum
strangra heimilda saman við
hálfgerðan surrealisma, en það
hafa fáir aðrir verið svo vitlausir
rioicí ribnsj tjtiui
'J-LLHB ÍL.U\112U\1L j
var búinn að leggja einhverjar
milljónir í þetta fyrirtæki. En
líkt og margoft hendir í erfiðum
stöðum kemur Iausnin eins og
óviljandi. Það sýnir sig nú að
þessi heimasíða fer að vinna fvr-
ir skuldum. Nú liggur það fyrir
að þessi þrjú þúsund klukkutím-
ar sem ég eyddi í að byggja upp
heimsíðuna hafa borgað sig.
I>egar ég hætti sjálfur að geta
unnið fer heimasíðan með
handritunum mínum að vinna
fyrir skuldum sínum, þannig að
ekki hefur enn þurft að gera mig
upp. Hún færir mér enn engan
tekjuafgang en forðar mér frá
gjaldþroti. Það er góðs viti. Og
það eru einmitt þær ýtrustu
kröfur sem höfundur á að gera.
Að hafa næði til að skoða og
hugsa án þess að setja sig á
hausinn með því.
Eg gef semsé ekki út á netinu
en ég skrifa á netinu. Þar geymi
ég handritin mín. Vonandi opn-
ast möguleiki, ekki bara handa
mér heldur öðrum rithöfundum
líka. Ef rithöfundur skrifar hand-
rit sín á netinu eru þau ekki
Iengur bara einkamál höfundar
síns heldur líka til í mörgum
milljónum eintaka. Hann getur
fengið ráð frá öilum heiminum í
sköpunarferlinu sjálfu. Hann
getur sent hvaða útgefanda sem
er, hvar í veröldinni sem er text-
ann sinn og spurt hvort honum
lítist á þetta, og jafnvel samið við
hann um útgáfu á stundinni, ef
hinum líst á textana. Á sama
tíma er hann í raun veru á bak
við heiminn. Það er þetta scm ég
er að vona að sé skref í áttina að
lausninni, að höfundurinn geti
fengið sinn gamla frið og sitt
gantla næði án þess að ofurselja
sig gleymskunni."
- Vtkjum aðeins að hfsskoðun-
um þtnum, ertu guðleysingi?
„Stundum hef ég haldið að ég
væri það en málið er ekki svo
einfalt. Eg var afskaplega trúað
barn. Eg ólst upp hjá afa mínum
og ömmu og amma mín sá um
trúaruppeldi mitt. Hún var ein-
læglega trúuð alþýðukona, kom-
in af prestaættum og afskaplega
stolt af þ\a. Hún sagði alltaf við
mig: „Geiri minn, þegar þú verð-
ur orðinn prestur...". Hún fór
með mig í kirkju á hverjum
sunnudegi og lét mig biðja bæn-
ir á kvöldin og hausinn á mér er
ennþá fullur af alls konar mið-
aldasálmum og margt af þeim er
merkilegur skáldskapur.
Þegar ég var líu ára dó hún.
Þá kyssti ég á kalt ennið á henni
þar sem hún lá á líkbörunum og
trúin gufaði upp úr hausnum á
mér. Eins og áþreifanlegur
strókur. Eg fann þetta þarna á
staðnum. Eg hef aldrei getað
trúað eftir það. En ég hef síðan
verið að öfunda fólk sem trúir.
Með sama hætti og ég öfunda
fólk sem hefur músíkgáfu. Þetta
er tilfinning sem mig skortir, en
ég þóttist þekkja hana þegar ég
var barn."
- En hvaða hugmyndafræði
hefur komið þér t gegnum lífið?
„Eg veit ekki hvort hugmynda-
fræði kemur manni í gegnum
lífið. Ég veit að trúarþörfin er til
og ég veit að hugmyndafræöi
fullnægir henni ekki."
- Þú hefur kannski hara reynt
að gera þitt besta sem einstak-
lingur?
„Það eina sem kemur manni í
gegnum lífið er að nenna á fæt-
ur á morgnana og amla svo eitt-
hvað og dunda. Vinnan er það
sem öllu bjargar. Eg veit ekki al-
veg ennþá hvernig ég fer f gegn-
um dagana, nú þegar vinnuþrek-
ið er búið. Vonandi kemur sljó-
ieikinn þá og bjargar manni.
Þannig að sjónvarpsdagskráin
fullnægi öllum þörfum. Ha?“
LAUGARDAGUR 9. DESEMBER 2000 - 7
að revna þá blöndu. Það sem ég
gerði í kvikmyndum var heimild
og hali ég einhvern tíma haft
einhverja teoríu eða hugmynda-
fræði í sambandi við bókmenntir
þá er það sannfæring mi'n um að
skáldskapurinn liggi í raunveru-
leikanum og sé hvergi annars
staðar til."
- Ertu ánægður með íslenskar
bókmenntir samtímans?
„Eg les orðið voða lítið og ef-
ast þó um að aðrir lesi mikið
meira. Það sem mér finnst
skuggalegast í sambandi við
bókmenntir seinustu árin er að
allir þykjast vera að lesa. Mér
\dtanlega helur klukkutímunum
í sólarhringnum ekki verið fjölg-
að. Þeir eru enn bara 24. Við
höfum orðið svo mikið af tíma-
frekri afþreyingu að ég sé enga
ástæða fyrir fólk að þykjast lesa
jafn mikið og það gerði þegar
bókin var eina afþreyingin.
Staðreyndin er sú að fólk
kaupir bækur í þrjár til fjórar
vikur á ári, bækurnar fara upp í
hillur og eru ágætis veggskraut
og líklega eins konar stöðutákn.
Bókin hér og nú er svona í álíka
stöðu og Bretaveldi, hún er fyrr-
verandi heimsveldi. Eg held að
það sé sjálfsblekking að bókin sé
enn stórveldi á Islandi. Mig
dreymir um að höfundurinn leiti
sér að öðrum hæverskari og lítil-
látari stað til að vinna á heldur
en í þessu fyrrverandi heims-
„Ég ber lotningu fyrir
hugtakinu „skoöun“, í
þeirri gömlu góðu
merkingu að skoðun sé
niðurstaða af því sem
maður hafi verið að
skoða, athuga, rann-
saka. Ég hef alltaf lagt
áherslu á að fólk fái að
segja frá skoðunum sín-
um og þeir erfiðleikar
sem ég blessunarlega
hef lent í um dagana
hafa oft stafað af þess-
ari afstöðu minni“
veldi. Skilurðu hvað ég meina?“
- Skýrðu það aðeitts betur lít
fyrir mér?
„Eg vil að höfundurinn bara
skrifi og sé helst hvergi til nema
í sínu ljóði.“
- Og taki ekki þátt t auglýs-
ingamennsku?
„Eg held að auglýsinga-
mennskan sé afskaplega óholl.
Og ég veit ekki betur en undan-
farinn aldarfjórðung hafi hver
króna sem græðist á bókaútgáfu
runnið til auglýsingastofanna og
fjölmiðlanna og ekkert orðið eft-
ir hjá útgefendum. Svo ágætir
sem útgefendur eru og svo vel
sem þeir vinna þá eru þeir búnir
að keyra sig inn í vonlausa
blindgötu."
- Þetta hefur verið nokkuð
slæml um þessijól.
„Þetta jólabókaæði er eins og
að horfa upp á sína nánustu
deyja á hverju einasta ári, aftur
og aftur.“
- Konan þtn sagði t sjónvarps-
viðtali um daginn að hún væri
enn kommúnisti, á það sama við
um þig?
„Eg hef aldrei verið kommún-
isti. Ég hef lesið um kommún-
isma og var talinn nærri honum
um tíma en ég hef aldrei rekist
vel í flokki. Síst þó árin mín
austantjalds. Eg hafði samt
aldrei persónustyrk til að vera
anarkisti. Eg var og verð alltaf
áhorfandi sem segir frá því sem
hann sér.“
Handrit á netinu
- Ntí heldur þú úti netsíðu.
Flvert er markmið þitt tneð þvt'?
„Strax og internetið kom fór
ég að vinna að könnun á netút-
gáfu. Upphaflega var ég semsé
með hugmyndir um að stofna
útgáfu á netinu en það var óðs
manns æði - ég sá það ekki alveg
skýrt fyrr en ég var búinn að
missa heilsuna og starfsgetan
komin niður í ekki neitt. Það
blasti við mér gjaldþrot því ég
„Það eirta sem kemur manni i gegnum iifið er að nenna á fætur á morgnana og amla svo eitthvað og dunda. Vinnan er það
sem öllu bjargar."