Dagur - 23.12.2000, Blaðsíða 6

%
%
6 - LAUGARDAGUR 23. DESEMBER 2000
„Það er áreiðanlega rétt að ég er fagurkeri og þjáist af því og ég reikna með þvíað það valdi alls kyns ofnæmI hjá mér ísambandi við það sem ég sé og les.“
Skáldskanur
Matthías
Johannes-
sen lætur af
starfi rit-
stjóra
Morgun-
blaðsins um
áramótin. í viðtali ræðir
hann um lifsskoðanir
sínar, skáldskapinn og
hugmyndina um guð.
- Vtkjum fyrst að skdldskap þín-
um, hufa einhver yrkisefnin verið
þér kærari en önnur ú ferlinum?
„Sérstök hugðarefni hafa leit-
að á mig gegnum tíðina, ekki
þau sömu í dag og þegar ég var
ungur. Aður fyrr stóð hugur
minn nær dramatískri spennu
og þá miklu fremur en síðar í
tengslum við þjóðsögur. Þegar
ég lít til baka sé ég að ég hef allt
frá fyrstu tíð verið með hugann
við arfleifðina. Og þegar maður
er ungur hugsar maður mikið
um ástina og hverfulleikann en
þegar maður er eldri sættir mað-
ur sig við hverfulleikann og tek-
ur honum jafnvel af gleði. Ég er
orðinn sáttur við að árstíðirnar
eru bara fjórar - þannig verður
maður að lifa. Maðurinn á að
lifa sem hluti af nátlúrunni,
sætta sig við það hlutskipti og
taka því með fögnuði. Það er
ærin ástæða til að fagna því að
hafa verið til og engin ástæða til
að sýta það með nokkrum hætti.
Ég hef sagt að ég setjist ekki
niður til að yrkja. Ég hef líkt
skáldinu við tré sem fyllist af
fuglum og tréð fer að syngja án
þess að stjórna söngnum. Það er
með manninn eins og skóginn,
hann á sitt blómaskeið en einnig
sinn vetur. Bandaríska skáldkon-
an Emily Dickinson líkti vetrin-
um við ljóshærðan morðingja.
Þetta er dramatísk og svartsýn
líking og ég vil ekki tala á þann
veg heldur lít ég á veturinn sem
eðlilegt fyrirbrigði sem kemur
inn í Iíf okkar og á sínar ævin-
týralegu hliðar.
Ég held mikið upp á heim-
spckinga sem ég skil. Ég skil
Nietzsche, ég skil Kierkegaard
og ég skil Pascal. Pascal sagði
eitt sinn: „Ég hugsa, þess vegna
er ég.“ Maðurinn hefur það
fram yfir tréð að hann hugsar og
þess vegna er hann. Þess vegna
held ég að það sé mildu sárara
að vera maður en tré, þótt mað-
urinn, tréð og fætur fílsins séu
úr sama efni, geimryki sem er
afleiðing af hvellinum mikla.
Þegar ég lít í kringum mig og
hugsa um okkur lífverurnar
íinnst mér ég stundum heyra
þennan hvell í genum okkar.
Það hefur hvarflað að mér að
efnið sé lifandi, það hugsi og
segi: „Ég þarf að þróast með
þessum hætti af því ég ætla að
„Eins og þú getur
ímyndað þér hef ég sem
blaðamaður orðið vitni
að yfirgengilegum hé-
gómaskap listamanna
og stjórnmálamanna og
fengið mig fullsaddan.
Þegar maður hefur lifað
lungann af ævi sinni í
slíku umhverfi þá spyr
maður sig hvort nokkuð
skipti máli í sambandi
við skáldskap annað en
skáldskapurinn sjálfur."
verða fugl af þessari gerð“ eða:
„Ég þarf að þróast með þessum
hætti af því ég ætla að verða
maður.“ Þessi heimspeki mín er
kannski afskaplega vond heim-
speki en hún er ekkert verri en
sú heimspeki sem ég skil ekki.
Ég er ekki að segja að það eitt sé
merkilegt sem maður skilur en
ég vil halda því fram að það
komi ekki að sök.“
Ofnæmi fagurkerans
- Þú talar eins og fagurkeri, ertu
fagurkeri?
„Ég held það Kolbrún. Skáld
eiga aldrei að vera fulltrúar
vonds smekks. Ég hef verulegar
áhyggjur af því innra með sér að
smekk fólks sé farið að hraka og
að skáldskapurinn hafi verið
notaður til að koma á framfæri
alls kyns félagsfræði sem ég tel
ekki koma honum neitt við. Til
dæmis hafa verið gefnar út
skólabækur þar sem aðaláhersl-
an hefur ekki verið Iögð á skáld-
skapinn heldur alls kyns félags-
fræðilegar greiningar á því að
þetta kvæði sé gott af því það
fjallar um sjóinn, annað kvæði
sé gott af því það fjallar um
landbúnaðinn, og svo framvegis.
Ég trúi ekki á svona greiningu á
skáldskap. Kvæði er gott af því
það er gott. Þetta er svona ein-
falt mál fyrir mér og við eigum
ekki að hafa annan boðskap
fram að færa en boðskap listar-
innar. Stundum þegar ég sé
sumt af því sem talið er til mik-
ils skáldskapar þá dettur mér í
hug að við séum aðallega sér-
fræðingar í því sem Eggert
Ólafsson var að kenna okkur.
Hann notaði skáldskapinn eins
og mcnn nota auglýsingar og
fræðsluefni í dag. Þetta var skilj-
anlegt á Ijölmiðlalausum tímum
en nú geta menn leitað sér þess-
ara upplýsinga f gegnurn fjöl-
miðla en þeim á ekki að miðla í
gegnum Ijóð.
I skáldskapnum eiga menn að
komast í snertingu við kviku
mannsins, mystíska leit hans og
þann grun sem ýtir undir hug-
myndaflug og drauma. Skáld-
skapur er ástríða og ástríða er
leiðin að gleði og fögnuði. Ég tel
að kvæði sem fjallar um dauð-
ann veiti alveg jafnmikla gleði
og k\'æði sem Ijallar um ástina,
ef það er glitrandi listaverk. Al-
veg eins og kvæði sem fjallar um
ástina og er ákaflega vont kvæði
er miklu dapurlegra kvæði en
nokkurt kvæði um dauðann.
I Ijóðlist hef ég mesta unun af
hinum frjálsa leik ímyndun-
araflsins og samspili forms og
hugsunar og ekki síst Iíkingum
sem Aristóteles fullyrðir að séu
langmikilvægastar í skáldskapn-
um. Ég er sannfærður um að
þar hefur hann rétt að mæla.
Ástæðan er sú að líkingar eru
það eina sem ekki verður fengið
frá öðrum, og eru oft og tíðum
merki um mikla hæfileika. Ég
hef einnig gaman af óvæntri
notkun orða í skáldskap, mynd-