Dagur - 03.02.2001, Blaðsíða 18

LÍFIÐ í LANDINU
18- LAUGARDAGUR 3. FEBRÚAR 2001

Dauðaþrá skáldkonu
Kolbrún
skrifar
Rithöfundurinn og
gagnrýnandinn
Dorothy Parker
ávann sér frægð
fyrir napurt háð
og leiftrandi
fyndni. Hún var
afar sérstæður persónuleiki
sem naut lítillar hamingju og
gerði nokkrar misheppnaðar
tilraunir til að fyrirfara sér.
Dorothy fæddist árið 1893 í New Jersey.
Móðir hennar lést þegar hún var fimm
ára og hún átti óhamingjusöm bernskuár
á heimili föður síns og stjúpu sem hún
fyrirleit. Um tvítugsaldur kynntist hún
drykkfelldum verðhréfasala, Edwind Pork
Parker, sem gekk í herinn í fyrri heims-
styrjöldinni og sneri heim í stríðsiok orð-
inn háður morfíni eftir að hafa komist í
morfínbyrgðir herdeildar sinnar.
Dorothy fékk vinnu hjá Vanity Fair þar
sem hún gerðist leiklistargagnrýnandi.
Hún vakti lljótlega athygli fyrir miskunn-
arlausa dóma sína. Hún mælti með Ieik-
sýningu nokkurri af því það væri svo af-
skaplega gott að prjóna meðan hún stæði
yfir, „og ef þið prjónið ekki skuluð þið
hafa með ykkur hók,“ sagði hún. I dómi
um aðra sýningu sagðist hún ekki ætla að
nefna nafn höfundar eða leikara, þar sem
hún vildi ekki segja til þeirra. „Stundum
finnst mér að það geti ekki verið satt, það
geti ekki verið til svona vond Ieikrit," sagði
hún í einni gagnrýni sinni. „I fýrsta lagi
mvndi enginn skrifa þau og í öðru lagi
myndi enginn setja þau á svið.“ Hún sagð-
ist lifa hundalífi vegna allra þeirra ömur-
legu leikrita sem hún þyrfti að horfa á.
Mikilvæg vinátta
Meðal samstarfsmanna Dorothy á Vanity
Fair var Robert Benchley sem var virtur
leikhúsgagnrýnandi og rithöfundur. Hann
sagði orðin frægu: „Það tók mig fimmtán
ár að komast að því að ég hefði enga
hæfileika til skrifta en þá gat ég ekki hætt
vegna þess að ég var orðinn of frægur."
Benchley og Dorothy urðu nánir vinir
og vináttusambandið við hann var
kannski mikilvægasta samband í Iífi
hennar, og örugglega það einlægasta, en
þau voru ekki elskendur. Bæði voru eitur-
tungur. Þegar fræg 1 lollywoodleikkona
sem hafði hvað eftir annað komist í frétt-
ir vegna viðburðaríks ástarlífs lést skyndi-
lega sagði Benchley: „Loksins sefur hún
ein." Dorothy gaf vini sínum ekkert eftir í
meinlegum athugasemdum og
þegar Benchley færði henni þær
fréttir að Calvin Coolidge forseti,
sem þótti heldur deyfðarlegur
maður, væri Iátinn sagði hún:
„Hvernig vissu þeir það?“
Dorothy þoldi ekki Gertrude
eiginkonu Benchleys og lýsti
henni sem konu sem líkleg væri til
að borða afkvæmi sín. Þegar
Dorothy var sagt lát Benchleys
árið 1945 svaraði hún með orðun-
um: „Það er alveg frábært." Ger-
trude taldi orðin béra vitni tim
kaldlyndi Dorothy og fyrirgaf
henni aldrei, en orðirí vöru sögð í
biturleika af lífsþreyttri kónu sem
hafði komist að þeirri niðurstöðu
að allt færi á verri veg.
Eftir misheppnað ástarævintýri
með blaðamanninum Charles
MacArthur skildi Dorothy við eig-
inmann sinn og flutti á Alonquin
hótelið. Þar eyddi hún eftirmið-
dögum við hringborð ásamt vinum
sínum úr hópi listamanna. Þeir
sem fylltu þennan hóp voru flestir
dry'kkfelldir einstaklingar sem
bjuggu við óhamingju í einkalífi og
nokkrir úr hópnum áttu eftir að
látast langt um aldur fram. Scott
Dorothy Parker. Hún samdi stórgóðar smásögur og Ijóð og var einnig harðskeyttur gagnrýnandi.
Fitzgerald sem var kominn í afvötnun á
þessum tíma sagði við Robert Benchley:
„Bob, veistu ekki að drykkja jafngildir
hægum dauðdaga." „Er einhver að flýta
sér?“ svaraði Benchley þurrlega.
Skáldskapur og lífsleiði
Dorothy hafði byrjað að yrkja ljóð á ung-
lingsárum og eitt af fyrstu ljóðunum sem
birtist eftir hana á prenti hófst á orðun-
um: „Eg hata konur. Þær fara í taugarnar
á mér." Hún sagðist daglega biðja eftirfar-
andi bæn: „Góði Guð, láttu mig hætta að
skrifa eins og kona. I Jesú nafni. Arnen."
Fyrsta ljóðabók hennar Enough Rope
sem kom út árið 1927 varð metsölubók.
Smásaga hennar Big Blonde vann O
Henry verðlaunin sem besta smásaga árs-
skýringu að hún vissi ekki hvernig ætti að
matreiða það. Hún lærði aldrei á bíl og
sagðist að ekkert gæti fengið sig til að
kaupa sér útvarp. Hún var ákaflega
drykkfelld og drakk til að eyða óskaplegri
kvíðatilfinningu sem gagntók hana svo
oft. Hún talaði stöðugt um að lífið væri
ekki þess virði að því væri lifað og gerði
nokkrar misheppnaðar tilraunir til að fyr-
irfara sér.
Seinni eiginmaður hennar var leikarinn
Alan Campbell sem var ellefu árum yngri
en hún. „Enginn í veröldinni hefur fengið
mig til að hlæja jafn mikið og Dorothy,"
sagði hann eitt sinn. Dorothy var mjög
hamingjusöm fyrstu árin í hjónabandinu
og dró mjög drykkju sinni. Hjónin störf-
uðu saman í Hollywood um hríð þar sem
Dorothy skrifaði kvikmvndahandrit.
Hjónin stofnuðu félag í Hollywood sem
barðist gegn fasisma og Dorothy sagði
vinum sínum að hún væri sósíalismi.
Eftir tveggja ára hjónabandi varð hún
barnshafandi 43 ára gömul. Fæstir þeirra
sem þekktu hana töldu hana gott efni í
móður. „Hún var frábær við hunda,“
sagði einn vinur hcnnar, „hundur gat ekki
svarað henni eða sagt betri brandara en
hún. En ég held að hún hefði orðið mjög
leið á móðurhlutverkinu. Hún hafði enga
þolinmæði." Það reyndi aldrei á móður-
hæfileika hennar því hún missti fóstrið.
Hún varð barnshafandi á nýjan leik en
missti það fóstur sömuleiðis. Drykkja
hennar óx mjög. Hún skildi við eigin-
mann sinn en giftist honum aftur eftir
örfá ár en skildi við hann á ný ári síðar.
Róttækar stjórnmálaskoðanir
Á McCarthy tímanum var Dorothy grun-
uð um kommúnisma og þegar FBI út-
sendarar mættu á heimili hennar og
spurðu hana hvort hún hefði einhvern
tíma íhugaö að taka þátt í samsæri um að
steypa stjórn Bandaríkjanna svarði hún:
„Eg get ekki einu sinni fengið hundinn
minn til að halda sig á mottunni. Lít ég
út fyrir að vera manneskja sem gæti
steypt ríkisstjórninni?“
Hún fór þó ekki leynt
með róttækar stjórnmála-
skoðanir sínar og var
vegna þeirra sagt upp
vinnu í Holfywood. Hún
sneri sér þá að bók-
menntagagnrýni og fór
þar ekki mjúku leiðina
meðan önnur leið var fær.
Hún tók á ný upp sam-
band við fyrrum eigin-
mann sinn, Alan Camp-
bell sem var ekki einungis
orðinn forfallinn drykkju-
maður heldur bruddi ró-
andi lyf í gríð og elg. Dag
einn kom Dorothy að
honum látnum í rúminu.
Hann hafði tekið inn of
stóran skammt af róandi
lyfjum. Kona nokkur vott-
aði Dorothy samúð sína
með orðunum: „Hvað get
ég gert fyrir þig?“ „Utveg-
aðu mér nýjan eigin-
mann,“ svaraði Dorothy.
Konan sagði Dorothy að
svar hennar yæri það
ruddalegasta og ósmekk-
legasta sem hún hefði
nokkru sinni heyrt. „Fyrir-
gefðu," sagði Dorothy,
bá -í staðinn út í
Dorothy naut ekki mikilíar hamingju um ævina en hamingjan-’'- ar u . ,
Ijómar afhenni á þessari mynd, sern er tekin afhenni og . ■ '1 'r<-111°8, auFl“
Alan Campbellskömmu eftir hjónaband þeirra árið 1934. la.n, mt;r s.am ° u met
--------<■-------------------------r--------- skinku og osti.
Dorothy með kjölturakka sínum árið 1962. Á þessum tirha sagði hún að
hefði hún einhverja sómatilfinningu ætti hún að vera dauð þar sem
flestir vinir hennar hefðu þegar kvatt lífið.
ins 1929. Hún var ekki afkasta-
mikill höfundur og var allt upp í
sex mánuði að skrifa smásögu.
Sögur hennar lýsa einmanaleika,
grimmd, sambandsleysi kynjanna
og einangrun kvenna, og eru full-
ar af kaldhæðni Ifkt og Ijóð henn-
ar.
Hún var ekki húsleg kona. Ein-
hver sagði að hún hefði frekar
svelt sig en soðið sér egg. Alla ævi
át hún beikon hrátt og gaf þá
Dauði Alans gerði hana
gamla. Hún hríðhoraöist, varð.40 kíló og
að sögn kunningjakonu leit luin út fyrir
að vera hundrað ára. Hún bjó á hótclher-
bergi og eyddi tímanum f drykkju og gláp
á sápuóperur. Flún lést af völdum hjarta-
áfalls árið 1967. Einn vinur hennar skrif-
aði öðrum vini: „Ef það er einhver til-
gangur með lífinu þá er hún núna ein-
hvers staðar að láta sér. Ifða vel, en það
tókst henni svo illa meðan hún var bér,
og ég vona að hún sé í félagsskap Robert
Benchleys."