Dagblaðið Vísir - DV - 09.10.1982, Qupperneq 9

DV. LAUGARDAGUR 9. OKTOBER1982.
9
Gróöhm og metmingin
Eitthvert dýrölegasta dagskrár-
efni sem íslenska sjónvarpið býður
upp á eru þættimir um Tomma og
Jenna. Þeir eru list í sjálfu sér. Hug-
myndaflugið, spaugiö, teikningin,
hraðinn, allt er þetta framúrskar-
andi vel gert Hér er saklaust grín á
ferðinni og verður ekki skilið
öðruvísi. Það er eftir öðru að nú
hefur einhverjum húmorlausum
kattavinum tekist aö finna þaö út aö
verið sé að fara illa með ketti í
þessum þáttum!! Skyldi ekki næst
koma að því að menn vilji banna
Chaplinmyndirnar af því að þar er
oftast farið illa með fátæklinginn?
Allir eru vondir við aumingja
Chaplin.
Mér þótti hún góð, yfirlýsingin frá
músavinafélaginu. Þar er greinilega
hinn merkilegasti félagsskapur á
ferðinni! Hvenær skyldi næsti
aðalfundur verða haldinn? Við
þurfum að standa vörð um Jenna. Og
Tomma líka. Skemmtilegri ketti hef
égekki kynnst.
Máia skrattann á vegginn
Þá hefur útvarpslaganefnd skilaö
áliti og mælt með afnámi einkaréttar
ríkisins í útvarpsrekstri. Tvennt er
fróðlegt í því sambandi. Annars veg-
ar er það sú staðreynd að fulltrúar
allra stjómmálaflokka eru meö-
mæltir stofnun annarra útvarps-
stöðva. Eftir allan gauraganginn og
hræðsluáróðurinn gegn frjálsum
stöðvum, einkum úr röðum vinstri
manna, er það gleðiefni að þeim
hefur nú snúist hugur. Það er
tímanna tákn að forhertar kenningar
um einkarétt og einokun hins
opinbera eru á undanhaldi; kenning-
ar sem rikishyggjumenn treysta sér
ekki lengur til að verja.
Hins vegar eru svo viðbrögð út-
varpsstjóra og nokkurra annarra
einstaklinga sem hjá Ríkisútvarpinu
starfa. Þeir mála skrattann á
vegginn.
Nú ætla ég ekki í neina kappræðu
við útvarpsstjóra. Til þess hef ég of
miklar mætur á þeim öndvegis-
manni. Eg læt einstök mótrök hans
liggja milli hluta en leyfi mér að
álykta að viðbrögð þeirra sem óttast
fleiri útvarpsstöðvar séu sprottin af
misskilinni umhyggju fyrir framtíð
Ríkisútvarpsins. Okkur þykir öilum
vænt um Ríkisútvarpið en það er
hins vegar ekkert lögmál sem segir
aö sú stofnun skuli njóta einkaréttar
um aldur og ævi. Og það er ekkert
sem segir að ríkið og ríkisstarfs-
menn séu einir færir um að halda úti
menningarlegri dagskrá.
Til hvers þurfa menn ætíð að setja
samasemmerki milli leyfisveitinga
til annarra stöðva og meintrar
atlögu gegn Ríkisútvarpinu? Ríkis-
útvarpið stendur ekki á svo miklum
brauðfótum að líf þess sé undir því
komið að það njóti einkaréttar. Ef
svo er þá er eitthvað meira en lítið að
og þá er enn minni ástæða til að
halda hlífiskildi yfir stofnuninni. Þá
á ekki að viðhalda einkaréttinum,
heldur skipta um starfsmenn.
Ljótt aðgræða
Tvennt er það sem menn fetta
einkum fingur út í. I fyrsta lagi er
sífellt verið að halda því fram að út-
varpsstöðvar, sem settar verða á fót,
verði í eigu einstaklinga eða fyrir-
tækja, sem hugsi um það eitt aö
græða. Nú má auðvitað spyrja hvað
sé ljótt við gróðann. Allur rekstur er
háður því að hann standi undir sér og
satt að segja er löngu tímabært að
kveða niður þá hjárænulegu hugsun
að gróði sé af hinu illa. Arðurinn í
þjóðfélaginu, hagnaður at-
vinnurekstrar, er undirstaða
velferðarinnar og lífskjaranna,
grundvöllur þeirrar þjóðfélags-
gerðar sem við höfum valið okkur.
Ef menn vilja hagnast á útvarps-
rekstri er nauðsynlegt að halda úti
þannig dagskrá að á hana sé hlustað.
Það verður sem sagt að taka tillit til
smekks, þarfa og fróðleiksfýsnar
viðskiptavina. Dagskráin þarf að
vera vönduð, fjölbreytileg,
skemmtileg og menningarleg allt í
senn.
Löggiltir hæstráðendur
Að hinu má svo spyrja hvort það
sé reynslan yfirleitt af framtaki
einstaklinga á sviði fjölmiðlunar,
menningar eða á öðrum vettvangi að
beir láti stjómast af gróðafíkn og
lágkúrulegum hvötum, eins og sífellt
er verið að gefa í skyn. Á Islandi eru
gefin út blöð og tímarit sem þola
hvaða samanburð sem er að því er
varðar gæði, velsæmi og menning-
arlegar kröfur. Islensk sinfóníu-
hljómsveit hefur verið stofnuö og
ekki ber vetrardagskrá hennar með
sér að hagnaðarvonin reki hljóm-
sveitina til flutnings á ómerkilegri
tónlist. Þó þarf hljómsveitin vita-
skuld að standa undir sér fjárhags-
lega.
Laugardags-
pistill
Ellert B. Schram
ritstjóri skrifar
Enginn kvartar undan því að kvik-
myndahúsin sniðgangi listrænar eða
sígildar kvikmyndir þótt þau þurf i að
hafa hagnað af rekstrinum.
Hvaöa ástæða er til að halda að
útvarpsstöðvar verði á lægra plani
en gengur og gerist? Og hver er það
sem ákveður hvað sé menning og
hvað sé ekki menning? Em þeir hjá
Ríkisútvarpinu einhverjir löggiltir
hæstráðendur í þeim efnum?
Kippur tii hins betra
I öðm lagi kveinka útvarpsmenn
sér undan því að Ríkisútvarpið tapi
tekjum vegna auglýsinga sem fluttar
verði í öðmm stöðvum. Þeir gefa sér
það sem sagt fyrirfram að útvarpið
verði undir í samkeppninni um
auglýsingarnar! Ekki lýsir þetta
mikilli trú á eigin getu. Á sama tíma
er sífellt verið að kvarta undan því af
sömu mönnum að auglýsingar séu of
margar og Ríkisútvarpið of háð
auglýsingatekjumlEg hef enga
minnstu trú á aö Ríkisútvarpiö tapi
auglýsingum svo nokkm nemi, sér-
staklega þegar það er haft í huga að
sjónvarpi gegnum þráö, kapal-
stöðvum, verður óheimilt að birta
auglýsingar. Auglýsingamark-
aðurinn á eftir að stækka. Stað-
bundnar stöðvar ná eflaust til sín
auglýsingum sem bundnar em
atburðum, þjónustu eða
upplýsingum þess svæðis sem stöðin
nær til. Rikisútvarpið nær eitt allra
stöðva til allra landsmanna og mun
áfram fá obbann af auglýsinga-
magninu. Þetta á eftir aö sýna sig.
Þar að auki gerir útvarps-
laganefnd ráð fyrir að Ríkisútvarpið
fái í sinn hiut tek jur af tollum á öllum
hljóðvarps- og sjónvarpstækjum og
útvarpsstjóri ákveði sjálfur upphæð
afnotagjaidsins. Hér er því ekki
verið að taka neitt frá Rikis-
útvarpinu. Hér er verið að tryggja
RUV auknar tekjur frá því sem nú
er.
Góðir og greindir menn eiga að
láta af afturhaldi sínu og fordómum
gagnvart nýjungum og frjálsræði.
Hvort tveggja, nýbreytnin og frelsið,
hefur ávalli verið til góðs enda er það
trúa mín að dagskrá Ríkisútvarpsins
muni taka kipp til hins betra, og til
þess er leikurinn gerður.
Nektarsenur
Tvær frumsýningar fóm fram í
leikhúsum borgarinnar í vikunni.
Annars vegar fmmsýndi Þjóöleik-
húsið Garöveisluna, hins vegar
hófust sýningar á Skiinaði hjá Leik-
félagi Reykjavíkur. Bæði eru þessi
leikrit eftir islenska höfunda og er
það vel. Undirtektir em misjafnar,
ef dæma má leikdóma biaöanna, og á
það einkum við um Garðveisluna.
Virðist það vefjast mjög fyrir
krítíkerum hvemig skilja beri
syndafallið og fyrir vikið beinist
athyglin helst að nektarsenum
sýningarinnar. Raunar sýnist það
„best að vera nakinn í leikhúsinu,”
eins og Olafur Jónsson leikhúsgagn-
rýnandi orðaöi það, því ekki er nóg
að afklæöa Adam og Evu; það
verður einnig að striplast með
fráskilin hjónin í Iðnó.
En því er þetta nefnt að hér erum
við stödd í háborg listarinnar, menn-
ingarmiðstöð Thalíu, og lúmskan
grun hefur maður um að nektar-
sýningamar séu hafðar til bragð-
bætis vegna þess aö leikhúsin og
höfundar hafa annað augað á
aðsókninni. Þeir vilja græða á
stykkjunum. Það þarf sem sé ekki að
forðast einhver illræmd gróðaöfl úti í
bæ til að bægja frá þeim voöalega
glæp að slægjast eftir hagnaði, nema
þaö sé menning að stripiast, og þá er
aftur komiö að þeirri spurningu hvar
draga eigi mörkin milli siðleysis og
kúltúrs.
Er það kannski meiri menning að
flagga tippum á leiksenum heldur en
að spila dægurlög í frjálsum útvarps-
stöðvum?
Nú er ekki verið aö segja aö leik-
verkin séu verri fyrir þá sök að leik-
aramir gangi um kviknaktir, enda
lítil hneykslunarhella og sárasak-
laust. Það sem menn verða hins
vegar að skilja, og þá heist
menningarvitar og málsvarar ríkis-
rekinnar útvarpsstöðvar, er að
menning er ekki fólgin í einokun. Og
menning er ekki eitthvað sem kemur
ofan frá. Hún er fólgin í hugmyndum
og athöfnun fólksins sjálfs og það
þarf engan lögverndaðan einkarétt
til að hafa vit fyrir því. Frjálsar og
óháðar útvarpsstöðvar miðla og
skapa menningu, hver með sinum
hætti, jafnvel þótt það verði gert í
krafti gróðavonarinnar, rétt eins og
leikhúsin þurfa aðsókn og Ríkisút-
varpið auglýsingatekjur.
Allir þurfa jú að lifa.
Síðast en ekki síst er rétt að benda
á að skripamyndin um Tomma og
Jenna er snilldarleg list í öllum
sínum einfaldleik. Þær myndir eru
sko sannarlega menning, og er þó
ekki að efa að höfundar og fram-
leiðendur græða á tá og f ingri og eiga
þaðskilið.
Ellert B. Schram.