Dagblaðið Vísir - DV - 21.10.1982, Blaðsíða 12

12
DV. FIMMTUDAGUR 21. OKTOBER1982.
DAGBLAÐIÐ-ViSIR
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnariormaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoðarritstjóri: HAUKUR HELGASOM. -
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 86611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI 11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF., SÍDUMÚLA 12. Préntun:
ÁRVAKUR HF„ SKEIFUNNI 1».
Áskriftarverö á mánuði 130 kr. Verð í lausasölu 10 kr. Helgarblaö 12 kr.
Loforðin efnd
Sjónvarpsþátturinn í fyrrakvöld, Á hraðbergi, fór vel af
stað. Þar var borgarstjórinn í Reykjavík, Davíð Oddsson,
tekinn á beinið og spuröur spjörunum úr. Þetta þáttaform
er ekki óalgengt í erlendum sjónvarpsstöövum, þar sem
harðskeyttir fréttamenn spyrja stjórnmálamenn sem
aðra spjörunum úr og umræður fara ekki út í karp milli
tveggja eða fleiri viðmælenda, sem enginn botn fæst í.
Meö þessu fyrirkomulagi gefst einmitt tækifæri til að
fylgja spurningum eftir, þannig að sá sem fyrir svörum
situr getur ekki teygt lopann eöa leitt hjá sér aö svara
áleitnum spurningum.
Ef til vill má segja aö fyrirspyrjendur hafi verið full-
kurteisir við borgarstjórann í fyrrakvöld og ekki nýtt sér
sem skyldi að fylgja spurningum eöa svörum eftir. Það
breytir þó ekki þeirri staðreynd að Davíð Oddsson komst
vel frá þættinum.
Sú meginályktun verður dregin af svörum hans að
gengið hafi verið óvenju rösklega til verks í samræmi við
þau kosningaloforð sem gefin voru í kosningabaráttunni.
Borgarstjórinn kynnti þá ákvörðun að fasteignaskattar
í Reykjavík verða lækkaðir sem svarar 20 milljónum*
króna. Þegar hefur verið hrint í framkvæmd ýmsum
stjómsýslubreytingum í borgarkerfinu meö því að færa
æðstu embættismenn borgarinnar til í störfum. Hætt hef-
ur verið við skipulag Rauðavatnssvæðisins og áformað er
að úthluta 700 lóðum í Grafarvoginum þegar á næsta ári.
Gengið hefur verið af krafti í að skipuleggja það svæöi og
ná fram samkomulagi um íbúöabyggð þar.
Borgarfulltrúum verður fækkað á næsta kjörtímabili
eins og heitið var og áætlanir um byggð í Sogamýrinni við
Gnoðarvog hafa verið lagðar til hliöar. I staö íbúðabyggð-
ar hefur verið skipulagt útivistarsvæði, sem þegar hefur
verið kynnt.
Nú má auðvitað alltaf deila um ágæti þessara aðgerða
og sjálfsagt er um þær pólitískur ágreiningur. Til þess
voru borgarbúar að kjósa yfir sig nýjan meirihluta aö
pólitíkin í Reykjavík tæki aðra stefnu en þá sem réði ferð-
inni á síðasta kjörtímabili. Sá er og tilgangur kosninga.
En það sem skiptir þó meginmáli er hitt að kjörnir full-
trúar og þeir sem völdum ná efni þau kosningaloforð sem
kjósendum eru gefin. Það er aðalatriðiö, en ekki hvort all-
ar ákvarðanir séu blúndum lagöar og öllum að skapi. Það
verður hvort eö er aldrei hægt við stjórn heillar borgar.
Sú lenska hefur viðgengist alltof lengi hér á landi að
stjórnmálamenn segi eitt en framkvæmi annað. Lofi upp í
ermina eða svíki fögur fyrirheit. Ef til vill hefur það
virðingarleysi stjórnmálamanna gagnvart kjósendum og
enn frekar gagnvart eigin loforöum valdið hvað mestum
trúnaöarbresti milli kjósanda og frambjóðanda. Fræg
eru dæmin um það þegar Sjálfstæðisflokkurinn hamaðist
gegn kommisarakerfinu í Framkvæmdastofnuninni fyrir
kosningarnar 1974, en lét það verða sitt fyrsta verk eftir
kosningarnar aö skipa nýjan kommisar úr sínum eigin
röðum að kosningum loknum. Eða þegar Alþýðubanda-
lagið krafðist „samninganna í gildi” fyrir kosningar 1978
en hefur allar götur síðan í valdatíð sinni í ríkisstjórn
staðið að skerðingum á geröum samningum.
Orðheldni stjórnmálamannsins er mikilsverð enda
ávinnur hann sér traust, sem er enn mikilvægara en vin-
sældirnar þegar til lengdar lætur.
Nýi meirihlutinn í borgarstjórn hefur farið vel af stað í
þessum efnum. Davíð Oddsson hefur látið hendur standa
fram úr ermum. Hann verður í það minnsta ekki sakaður
um að svíkja gefin kosningaloforð.
Svo hratt gerast nú atburðir í ís-
lenskum stjórnmálum að kunnugir
mega hafa sig alla við til þess. að
fylgjast meö, hvað þá að spá í næstu
leiki. Baktjaldamakk hvers konar
blómstrar nú í þingsölum, svo að helst
minnir kunnuga á ástandið 1974, og það
liggur í loftinu aö viöræður þær sem
fram fara í stjómarráöinu séu aðeins
nauösynlegur ytri búnaður til þess að
þjóðin sjái að stjómmálamenn sitji
ekki aögerðalausir, en hinar raun-
verulegu ákvarðanir séu teknar í
gluggakistum við Austurvöll eins og
svo oft áður.
Nauðsynlegar
viðræður
Enguaðsíðureruviðræðurþær sem
fram fara í stjórnarráðinu nauðsynleg-
ar, þó ekki væri nema til þess að gefa
opinberlega tóninn um aö menn megi
tala saman. Það er langt síöan mönn-
um mátti vera það ljóst aö málin leyst-
ust ekki ööru vísi, því þingstyrkur
ríkisstjómarinnar var þrotinn. Klaufa-
lega oröaðar og heiftúöugar yfirlýsing-
ar forsvarsmanna stjómarandstöö-
unnar í garð bráðabirgðalaga ríkis-
stjórnarinnar hafa ásamt þráhyggju
sumra forystumanna stjómarliðsins
gert alla lausn miklu erfiðari, því að
það er nú einu sinni svo að allir þurfa
aö „halda andlitinu”, þegar svona
stjómarkreppur em leystar.
Það var að mínu viti klókt og
skynsamlegt útspil h já Steingrími Her-
mannssyni, þegar hann hjó á hnútinn
og kvað upp úr með að leita yrði sam-
starfs viö stjómarandstöðuna um
efnahagsaögerðir og kosningar. Ljóst
er að forsætisráðherra tók þessari
lausn með hangandi hendi, því aö hann
virðist enn trúa á aö kraftaverk gerist,
svo að honum takist aö sigla stjórnar-
fleyi sínu í gegnum þingstörfin í vetur.
Tilboðiö kom stjórnarandstööunni að
sumu leyti í bobba, en þó er enginn vafi
á því aö menn tóku því samt fegins
hendi í þeim herbúðum. Það er alveg
ljóst að í raun eiga bráðabirgöalögin
mikið fylgi meðal stjómarandstæð-
inga, enda þótt pólitísk illindi og sært
stolt komi í veg fyrir að þeir geti fylgt
Nýlega var sýnd í íslenska sjónvarp-
inu amerísk sápuópera með Milton
Friedmaní aðalhlutverki.
Þessi J.R. hagfræðinnar flutti langa
og leiöinlega harmtölu um óréttlæti
lífsins („Life just is not fair”). Sumir
væru ríkir og aðrir músíkalskir,
„saadan er livet, det er ej annet,” eins
og Anita Lindblom söng forðum daga.
Spekingurinn (N.B. ekki Anita
Lindblom) segir, aö enginn meginmun-
ur sé á því að erfa tónlistargáfur eða
fjármuni. Því væri jafn sjálfsagt að
sumir lifðu í vellystingum pragtug-
lega, án þess að lyfta fingri til öflunar
eigna sinna, eins og að sumir væru
músíkalskir frá náttúrunnar hendi.
Friedman gerir sér ekki grein fyrir
því að hægt er að gera fólk arflaust
með einu pennastriki, það er snöggtum
erfiöara aö eyðileggja tónlistargáfur
þess.
Hann virðist ekki skilja mun náttúru
og samfélags, en það er einmitt ein-
kenni frumstæöra manna að sjá ekki
þann mun.
Þess má geta að frelsisunnandinn
Friedman er nóbelshafi, aö vísu ekki í
hundalógik.
Hinn illijöfnuður
Hann virðist ekki þekkja staðalrök
frjálshyggjunnar gegn jafnaðarstefnu,
þau rök, aö jöfnuöur verði ekki fram-
kvæmdur nema með stórfelldu ríkis-
eftirliti meö einstaklingum. Ennfrem-
ur sé ekki til allsherjar jafnaöarstaöall
og því sé tómt mál að tala um algjöran
jöfnuð.
Þessi rök eru allrar athygli verð, en
hverjir hafa boðað alg jöran jöfnuð?
Breski félagsfræöingurinn Steven
Lukes bendir á að sósíalistar hafi
ávallt barist gegn þeim ójöfnuði sem
fyrir hendi er á hverjum tíma („exis-
ting inequalities”), en aldrei minnst á
algjöran jöfnuð sem markmið. Hvaðan
Milton Friedman koma þær upplýsing-
ar að allt sé fullt af fólki sem vilji gera
menn nákvæmlega jafna er mér hulin
ráögáta.
Að mínu mati er rétt að draga úr
ójöfnuði ef aðrir þættir haldast stööug-
ir, hins vegar er engin lifandi leiö að
Magnús Bjamfreðsson
þeim í þingsölum. Þetta staöfesta
meðal annars nýlega gerðar skoðana-
kannanir, svo að ekki verður um villst,
enda þótt þar séu auðvitaö viss
skekkjumörk eins og ávallt í slíkum
könnunum. Tilboðið um viðræður var
Kjallarinn
Stefán Snævarr
finna mælikvarða á algeran jöfnuö. I
auði er fólgið vald og því orkar auðs-
jöfnuður valddreifandi ef aðrir þættir
haldaststööugir.
Af ofansögðu leiðir að auðlaus maöur
hlýtur að vera valdlaus. Því hljóta
opinberar aðgerðir sem tryggja aö fólk
komist ekki á vonarvöl að hafa vald-
dreifingu í för með sér.
Velferð og auðvald
Ef viö kúplum ríkinu algjörlega út úr
menningar- og velferöarmálum stór-
aukum við vald fjársterkra aöilja.
Fulltrúar menningar- og góögerðar-
stofnana yrðu aðgangabetlandimilli
ríkisbubba. Og það er enginn sem segir
að þeir vilji ekki fá nokkuö fyrir sinn
snúð.
I Bandaríkjunum styðja sumir
auðmenn háskóla með því skilyrði aö
komiö sé upp prófessorsstööum í
því nauðsynleg forsenda þess að menn
gætu ræðst við án þess að missa andlit-
ið og því hafa menn tekið fegins hendi.
Hins vegar verða menn aö gæta ákveð-
ins hófs í yfirlýsingum og það hefur
þróun mála í sambandi viö bráða-
birgðalögin staðfest. Það er óþolandi
að menn gangi svo langt í pólitískum
yfirlýsingum að þaö sé meiri vandi að
hjálpa þeim til við að halda andlitinu
en finna ráð til að berjast við verðbólg-
una.
Gluggakistu-
viðræður
En sem fyrr segir fara hinar raun-
verulegu viðræður ekki fram í
stjórnarráöinu. Þær fara fram í bak-
herbergjum og gluggakistum þing-
hússins. Þær hafa blómstrað mjög upp
á síðkastið og munu halda þar áfram.
Þær eru nauðsynlegur og óaðskiljan-
legur þáttur stjómmála, en þó grunar
mig að þingmenn verði að gæta nokk-
urs hófs í þeim nú. Menn ætlast til þess
að málin séu rædd af hreinskilni og
„frjálsu framtaki”. Og þegar Leopold
Stokowski stjórnaði sinfóníuhljóm-
sveitinni í Pittsburgh heimtuðu eigend-
ur hljómsveitarinnar aö hann hætti aö
leika Stravinsky og aðra nútíma „vit-
leysu”. Stokowski neitaði og var rek-
inn að bragði. Að sjálfsögðu eru til
mörg dæmi um hið gagnstæða, t.d. rit-
aði Herbert Marcuse bók sína um
„Einvíddarmanninn” á kostnaö
Rockefellers.
Ég er hvorki að segja að rikisafskipti
af velferðar- og menningarmálum séu
góð í sjálfum sér, né aö auömenn séu
vondir kallar með hom, hala, og klær.
Ég tel hins vegar mikilvægt að vara
við þeirri vitleysu að markaðurinn og
mannlegt líf utan ríkisins séu endilega
svið frelsis og f ramfara.
Ofbeldi og markaður
Markaðsdýrkun frjálshyggjumanna
byggir m.a. á þeirri kenningu Fried-
mans að ekkert ofbeldi geti verið fólgið
í markaðstengslum sem slíkum. En
Friedman gleymir þeirri staðreynd að
þrælaflutningarnir frá Afríku til
Ameríku, sem kostuðu milljónir
manna lífið, vom verk hins „frjálsa”
framtaks, ríkisvaldið kom þar hvergi
nærri. Var verðlagseftirlit á þræla-
mörkuðunum í Charleston?
Þaö er meira að segja hægt að smíða
sér líkan af hreinræktuöu markaðs-
þjóðfélagi, ríkislausu, þar sem menn
gætu selt sjálfa sig mansali, t.d. upp í
skuldir.
I Grikklandi hinu foma var algengt
aö menn væru hnepptir timabundið í
þrælahald af lánadrottnum sínum uns
skuld þeirra var greidd. Þrælahald
lagðist af á Vesturlöndum sumpart
GLUGGA-
KISHJ-
STJÓRN?
„Friedman gerir sér ekki grein fyrir því,
að hægt er að gera fólk arflaust með einu
pennastriki, það er snöggtum erfiðara að
eyðileggja tónlistargáfur þess.”
ebs.