Dagblaðið Vísir - DV - 15.01.1983, Blaðsíða 14

DV. LAUGAKDAGUR15. JANUAR1983.
14
Þáttur af
Matthíasi
Joehumssyni
Hrifið h jarta
hæstri bifan
væri hæst harpa,
ef heyrast mætti! —
Svo kvað Matthías Jochumsson eitt
sinn eða í kvæðinu Söngtöfrum. Og
enginn, sem þekkir ljóö hans, getur
efast um, að hér talar skáldið af eigin
reynslu. Reyndar bera öll kvæði hans
þess vitni að það er „hrifiö hjarta”
sem bærir strengina. ,,En skáldinu er
fullljóst aö „hæstri bifan” hjartans
verður ekki lýst í tónum eöa orðum til
jafns viö þaö sem bærist innra meö
manninum. Eigi að síöur hefur „hrifiö
hjarta” Matthíasar lyft honum á efstu
Tegners, sem varð til þess að auka enn
vinsældir hans meöal almennings.
Um þetta leyti kvæntist Matthías
fyrstu konu sinni, ElínuS. Knudsen, og
vígöist til Kjalarnesþinga. En ham-
ingjan brosti ekki lengi viö þeim hjón-
um, því ári eftir giftinguna andaðist
Elín. Stuttu síöar kvæntist Matthías
annarri konu sinni, Ingveldi Olafsdótt-
ur, en hún lést líka skömmu síðar.
Þetta var árið 1871. Varö Matthías svo
þungt haldinn megnri hugsýki aö lá viö
sturlun. Orti hann þá meöal annars
kvæöið Sorg og þýddi Manfreð eftir
Byron. Matthías lýsir þessum tíma svo
íSöguköflum:
,,Þá og lengi síöan vantaöi mig alla
eirö og festu til alvarlegra starfa —
nema stöku þýöinga og tækifæris-
kvæöa, einungis ein af þýöingum, sem
ég samdi þann vetur, bar langt af
öörum; ég meina þýöing Manfreös
eftir Byron. Hún lýsir nokkuö mínum
skapbrigöum þá, því að það rit hins
geöstóra Bretaskálds var einmitt eftir
mínu höföi og heiisufari, og aldrei
hefur íslensk tunga eins leikið mér á
vörum.”
Um þetta leyti sagði Matthías af sér
prestsskap og hélt utan og dvaldist
lengst af á Englandi.
Ritstjórinn og
þjóðskáldið
Fyrst dvaldist Matthías nokkurn
tíma í Edinborg hjá Sveinbirni Svein-
björnssyni tónskáldi. Þar orti skáldiö
upphaf Lofsöngsins: 0 Guð vors lands.
Um þetta segir Matthias:
„Sveinbjöm athugaöi vandlega text-
ann, en kvaöst ekki treysta sér til aö
búa til lag viö; fór svo, aöég um vetur-
inn sendi honum aftur og aftur eggjan
og áskorun aö reyna sig á sálminum.
Og loks kom lagið um voriö og náöi
naumlega heim fyrir þjóöhátíðina.
Síöari erindin tvö orti ég í Lundúnum,
og hefur mér aldrei þótt mikið til
þeirrakoma.”
I þessari utanferö keypti Matthías
blaöið Þjóðólf af Jóni Guðmundssyni.
1874—’80 var hann síöan ritstjóri Þjóð-
ólfs og bjó í Reykjavík. Árið 1875
kvæntist Matthías þriöju konu sinni,
Guðrúnu Runólfsdóttur, og komst viö
þaö í meira jafnvægi en hann haföi
verið lengi.
Enn orti Matthías jafnframt rit-
stjórastörfunum og eftir þjóöhátíöar-
kvæöi sín 1874 og minningarkvæði um
Hallgrim Pétursson, var Matthías tal-
inn þjóöskáld og hélt því nær hálfa öld.
...á pefan augnabtthum mhmir
hatm á sjál fmi Shakespeiwe!
hæð íslenskra skálda,” eins og Olafur
Briem segir á einum staö.
Viö stiklum á stóru um ævi og störf
MatthíasarJochumssonar.
Skólaskáldið Matthías
Matthías Jochumsson fæddist 11.
nóvember áriö 1835 aö Skógum í
Þorskafirði. Foreldrar hans voru Joch-
um Magnússon og Þóra Einarsdóttir.
Eftir 11 ára aldur dvaldist hann ekki
að staðaldri í foreldrahúsum, þar sem
hann var einn 14 bama líttefnaðra
foreldra. 16 ára gömlum var honum
komið fyrir hjá Siguröi Jónssyni, kaup-
manni í Flatey á Breiöafiröi. Þama
liföi Matthías blómaskeiö æsku sinnar.
• Og þaö vora einmitt Flateyingar sem
kenndu honum undir skóla og kostuöu
hann í Læröa skólann. 1 skólann settist
hann áriö 1859 og varö aö sjálfsögðu
skólaskáld.
Flateyingar höföu áöur kostaö Matthí-
as til Kaupmannahafnar í verslunar-
nám en lítiö fór fyrir því, þar sem
Matthías var öllum stundum meö
stúdentum í Höfn. Þar kynntist hann
ýmsum mönnum, meðal annarra Jóni
Sigurössyni forseta og Steingrími
Thorsteinsson skáldi. Um dvöl sína í
Höfn segir Matthías meöal annars í
Söguköf lum af s jálfum sér:
„En samrýndastur var ég Stein-
grími; batt hann viö mig vinfengi og
alúö nálega áöur en hann haföi reynt
mig eöa þekkt. Hann var þá að þýöa
„1000 og 1 nótt”, og hafði þegar ort
falleg kvæöi. Hann var vakinn og sof-
inn að lesa meö mér valinn skáldskap,
bæöi þýskan og „klassískan”, og hann
las fyrstur meö mér Sæmundareddu,
Ossían og þýöingar grískra höfuö-
skálda. Það vora indælar stundir; sem
nálega breyttu mér í nýjan mann, eða
vöktu í mér nýjan anda, metnað og
stórhug. Sögöu mér báöir þeir Jón, aö
mér væri einsætt að reyna til aö „stú-
dera”, því að þótt ég vissi eins mikiö og
sumir þeirra, vantaöi mig bæði nafnið
og tækifærin. Þetta lét mér afarvel í
eyram.”
Skömmu eftir aö Matthías kom heim
frá Höfn settist hann í Læröa skólann
og tók stúdentspróf 1863. Þá lá leiðin í
Prestaskólann og þremur árum síðar
tók hann kandidatspróf í guöfræöi.
Áhugi vaknar á
Matthíasi sem skáldi
Árið 1861 samdi Matthías leikritiö
Utilegumennina sem varð til að vekja
áhuga á honum sem skáldi, og fimm
árum síöar þýddi hann Friöþjófssögu

InTVí aiHlWllW
Matthias i stofu sinni.