Dagblaðið Vísir - DV - 10.03.1983, Qupperneq 13

DV. FIMMTUDAGUR10. MARS1903.
13
síga í baráttunni fyrir kjörum
þeirra. Vitleysan veröur að hafa sinn
gang, fólkið verður að fá brauð og
leiki — og kauphækkun!
Ég er löngu kominn á þá skoðun
að meginorsök þess vanda sem við
erum stödd í sé stjórnleysi. I raun og
veru hefur þessu landi ekki verið
stjórnað undanfarin ár. Stjómmála-
menn hafa keppst við að koma sér í
mjúkinn hjá kjósendum sínum með
alls kyns gylliboöum, og þótt þeir
hafi í ööru orðinu talað um að nú
þurfi að gripa til róttækra aðgerða
þá hafa þeir ekki þorað það því
ávallt hafa aðrir verið reiðubúnir til
þess að ljúga því að fólki að ekkert
sé að, þaö eina sem gera þurfi sé aö
skipta um menn í fínum stólum þá
falli allt í ljúfa löð.
Með stuttu millibili hafa þrír
athafnamenn í ólíkum fyrirtækjum
sagt við mig sömu setninguna: Það
væri enginn vandi að stjórna þessu
fyrirtæki ef landinu væri stjómaö.
Eg held að þeir hafi rétt fyrir sér.
Ábyrgð í stað
samráðs-kjaftæðis
Eg held að orðið samráð sé
eitthvert bölvaðasta orð sem
íslenskir stjómmálamenn hafa lært.
Þetta orð hefur vaðið uppi í allri
umræðu síðan A-flokkunum svoköll-
uðu tókst að telja fólki trú um það
árið 1978 aö þeir gætu sett samn-
ingana í gildi. Þaö átti að friða laun-
þega að tönnlast sí og æ á þessu orði.
Segja þeim að stjómvöld gerðu
ekkert nema hafa samband við þá og
bera aðgerðirnar undir þá. Allir vita
hvemig þetta hefur gengið til.
Auðvitaö hafa forsvarsmenn laun-
þega nær alltaf mótmælt í orði
kveðnu. Þeim er samt mætavel ljóst
að við eigum í erfiöleikum og þeir
hafa sýnt mikla þolinmæði oft á
tíðum. Líklega meiri en verkalýðs-
hreyfingin hefur haft gott af, félags-
lega séð. En á móti kemur aö stjóm-
málamenn hafa oft getað þvegið
hendur sínar og bent með réttu á það
þeir hafi haft „samráð” við laun-
þegana. Þeir hafa fengið forystu-
menn þeirra til þess að kyngja hverri
loðmullunni eftir aðra, í raun og vem
ekki gert neitt, svo enginn vaknaði af
verðbólguvímunni. Um stjóm á efna-
hagsmálum hefur ekki verið að
ræöa, menn hafa borist áfram með
straumnum án þess að vita um
áfangastað.
Það er kominn tími til þess, bæði
fyrir almenning og stjómmálamenn,
að gera sér grein fyrir því að í
alþingiskosningum velur þjóðin sér
menn til þess að stjóma málum
sínum. Þeim em bæöi falin völd og
ábyrgð. Þeim ber að stjórna þann
tíma sem þeir eru á þingi og leggja
verk síöan undir þjóðardóm. Þeir
hafa engan rétt til þess að afhenda
þessi völd sín einhverjum hags-
munasamtökum sem enga ábyrgð
bera samkvæmt stjórnskipunar-
lögum okkar. Þeir eiga ekki að
spyrja Pétur og Pál úti í bæ hvað þeir
eigi að gera og hvað þeir megi gera.
Þeir eiga aðeins að spyrja sannfær-
ingu sína um það og þeir mega aldrei
gleyma því að þjóðarhagur er mikil-
vægari en það, hvort þeir sitja
fjórum árum lengur eða skemur á
þingi.
Vilji er EKKI
allt sem þarf
Það varð frægt þegar forsætisráð-
herra okkar gerði orð þjóðskáldsins
að sínum í áramótaávarpi og sagði:
„Vilji er allt sem þarf”. Þetta þótti
mikil speki en er þó ekki nema hálf-
sannleikur og kannski ekki það. Vilji
er nefnilega ekki ailt sem þarf. Hann
er raunar gjörsamlega gagnslaus ef
kjarkinn vantar. Og kjarkinn viröist
hafa vantað. Kjarkinn til þess að
taka á vandanum þótt viljinn væri
vafalaust fyrir hendi. Kjarkinn til að
setja hnefann í borðið þegar þrýsti-
hóparnir lokuðu heilbrigöisstofn-
ununum, kjarkinn til þess að standa
upp úr ráðherrastólunum og segja:
Látum þjóöina dæma, viö skulum
víkja ef hún vill þaö, en annars
sitjum við og stjómum og ekkert
kjaftæði með það.
Vofa atvinnuleysisis bíöur nú við
dyr margra fyrirtækja. Fjöldi hús-
byggjenda og fóiks sem nýlega er
flutt í húsnæði sér engan veginn fram
úr vandamáium gærdagsins hvað þá
framtíöarinnar. Vextir eru svo háir
að við þá ræður enginn maður ef
lánin eru há og þeir eiga eftir að
hækka, nema menn kjósi heldur
algert hrun g jaldmiðilsins.
Frá þessu verður þjóðinni ekki
bjargað meö einhverju samráös-
kjaftæði. Það er vonlaust að koma
einhverju viti í efnahagsmál okkar
nema stjórnmálamenn taki sig til að
loknum næstu kosningum og fari að
stjórna landinu, í stað þess að láta
ábyrgðarlausa aðila úti í bæ stjórna
sér. Stjómmálamenn era vafaiaust
misvitrir en þeir hafa þó þá sérstöðu
að þeir neyðast til þess að leggja öll
sín verk undir almannadóm. Það
þætti vafalaust flestum launþegum
harður kostur að þurfa að gera að
kvöldi hvers vinnudags. En í þessari
kvöö felst einnig réttur stjórnmála-
manna og styrkur. Þeir eiga heimt-
ingu á því að þjóöin dæmi verk
þeirra og þann rétt eiga þeir að
notfæra sér. Þeir geta stillt þjóðinni
upp við vegg og kvatt hana til
ábyrgðar með sér. Það gera
íslenskir stjórnmálamenn yfirleitt
ekki. Þeir hugsa um stólana sína og
hvemig þeir geti kippt stólum undan
keppinautunum. Á þessu þarf að
verða meginbreyting. Stjórnmála-
menn verða að skilja að þeir eru
kjörnir bæði til valda og ábyrgðar og
þeir hafa engan rétt til þess að skjóta
sér undan því.
Magnús Bjamfreðsson
„Eg er löngu kominn á þá skoðun að meg-
inorsök þess vanda sem við erum stödd í
sé stjómleysi. I raun og veru hefur þessu landi
ekki verið stjómað undanfarin ár.”
um en þáverandi samgönguráðherra
iagði hana til hliöar skilningslaus og
brosti meö sjálfum sér. Ferðamála-
mennirnir hneigðu sig fyrir ráðherr-
anum og sögðu já og amen. Þessi
áætlun var svæfð en samt er hún
býsna góð á ýmsan hátt og ætti að
dragast fram í dagsljósið á ný.
Sennilega hefur eitt vel útfært
atriði hennar þótt of loftkastala-
kennt og orðið henni að fjörtjóni.
Leitað var að fjölþættum ferða-
mannastaö (multi purpose resort) á
landinu meö mikla möguleika. Tíu
staðir á landinu voru teknir til athug-
unar og gefin stig frá ýmsum s jónar-
homum séð. Þessir staðir voru
Kristnes, Botnssúlur, Haukadalur,
Laugarvatn, Nesjavellir, Hvera-
gerði, Krísuvík, Stardalur, Geldinga-
nes og Saltvík á Kjalarnesi. Botns-
súlur og Saltvík fengu fæst stig eða 19
en flest stig, 47, fékk Krísuvík og
næst kom Kristnes með 39 stig.
Aætlanir um uppbyggingu Krísu-
víkur voru kannski nokkuð djarfar
og greinilega voru þær ofar
hugmyndaflugi íslenskra stjórn-
valda.
I Krísuvík átti aö reisa lúxushótel
fyrir ráðstefnur og fleira með
suðrænan gróður undir hvolfþökum
úr plasti og gleri, enda nægur jarð-
hiti.
Hvers vegna var ekki einhverjum
hótelhringnum kynnt hugmyndin?
Við gátum boðið ókeypis land og
ókeypis og ótakmarkaða hitaorku
sem engum hefur verið til gagns ára-
tugum saman og svo mun áfram
verða um áratuga skeið. Hvaða f jár-
munum höfum við tapað þarna
vegna áhugaleysis eða öllu heldur
skilningsleysis?
Sjálfur hef ég komið í eina
fjölþætta ferðamannamiðstöö í
Suður-Afríku sem byggð var úti í
eyöimörk þar sem áður var ekkert til
gagns eöa lífsframfærslu. Þetta er
Sun City í fríríkinu Botswana og
gefur af sér gífurlegar tekjur. Að
vísu eru þar spilavíti sem ekki er
gert ráö fyrir í Krísuvík. Einnig er
þar sól og hiti, sem ekki er á fslandi,
en samt er aöstaöan ekki vonlaus
fyrir okkur.
Það er í þessu dæmi stórfram-
kvæmda sem öðrum stóriðjuhug-
mynda að við eigum ekki að eiga
fyrirtækin sjálfir og taka rekstrar-
áhættu. Okkar hagnaöur getur verið
góður samt. Það er grundvallar-
atriði í viðskiptum að engin viðskipti
eru góð nema báðir aöilar hagnist á
þeim. Þetta þarf Hjörleifur aö
tileinka sér.
Á undanförnum árum hefur ferða-
mannafjöldi á íslandi því sem næst
staðið í stað sem þýðir hreina aftur-
för því að í öllum löndum hefur ferða-
mannafjöldi stóraukist. Að vísu
sveiflast fjölferðamennska (massa-
túrismi) eitthvað á milli landa eftir
árferði og verðlagi, t.d. milli Grikk-
lands og Spánar, en hingað til
Islands verður aldrei neinn massa-
túrismi (fjöldastraumur), til þess
vantar bæði sól og yl.
Viö höfum hins vegar hreint loft,
hreint vatn og sérkennilegt norrænt
mannlíf auk jaröfræðilegra náttúru-
undra. Það er örugglega hægt aö
finna fleiri en 80 þúsund manns til að
njóta þess með okkur.
Lítum á borgríkið Singapore sem
er við miðbaug. Árið 1978 fengu þeir
2 milljónir ferðamanna og gerðu' á
sama tíma áætlanir um að ná 4 mill-
jónum árið 1984. Þar hafa allir
stærstu hótelhringir heims aðstöðu
auk fjölmargra heimamanna. Borg-
in er fríríki og býður góða möguleika
til vörukaupa. Þar er elskulegt fólk,
flest af kínverskum uppruna, og borg-
in er nosturslega hrein og auk þess í
þjóöbraut. Getum við ekki eitthvað
af þessu lært? Viö erum líka í
þjóðbraut milli austurs og vesturs og
höfum margt að bjóða sumar sem
vetur.
Nú um hríð liggja margra leiðir
norður á bóginn. Vilhjálmur Stefáns-
son vildi á sínum tíma gera Island að
miðstöð rannsókna á norðursvæðum
jaröarinnar, sem illu heilli var ekki
þegið. Við getum samt orðið mikil-
vægt hlið að þessum heimshluta ef
við bara viljum.
Landið okkar hefur einstaka og
sérstæða kosti til ferðalaga. Náttúru-
verndarmenn klifa hins vegar sífellt
á því aö landið sé svo viðkvæmt að
það þoli ekki meiri ágang. Þetta eru
staðhæfingar sem ekki eru byggðar á
neinum rannsóknum. Ég fullyrði að
það þolir miklu meiri ágang ef
aðeins við fáum að stjóma honum.
Ferðir um öræfi landsins eru að
miklu leyti stjórnlausar og sjálfir
ganga Islendingar verst allra um
landið og sýna því enga tillitssemi.
Þessi skoðun mín er byggð á áratuga
ferðareynslu um öræfi og byggðir Is-
lands. Hvers vegna þurfa margir
fegurstu ferðamannastaðir landsins
að vera ár eftir ár undirlagðir af
hreinu og kláru fylliríi þar sem
öskrandi lýður æðir um svæðin daga
og nætur svo að engum heilvita
EinarÞ. Guðjohnsen
manni er þar vært? Eg er ekki
bindindismaður en ég þoli ekki öskr-
andi stjórnlaust fyllirí á þessum
stöðum. Þetta ástand er sjálfum
okkur að kenna en ekki útlendingum
og sjálfra okkar vegna verðum við
að lækna meinið. Þessu ástandi hef
ég hvergi kynnst erlendis enda þótt
áfengi fáist þar keypt kvölds,
morgna og miðjan dag.
Þessi mál valda náttúruverndar-
mönnum nokkrum erfiðleikum, sem
eðlilegt er, en þeir mega ekki kenna
útlendingum um það sem aflaga fer,
það er okkur sjálfum aö kenna.
Uppfræðum okkar eigiö fólk og krefj-
umstallsafþví.
Hingað leita nú erlendir rallmenn
og vilja iðka sína íþrótt á öræfum
íslands. Sjálfur er ég ekki áhuga-
maður um þessa íþrótt en ég viður-
kenni rétt annarra til sinna áhuga-
mála. Ég hef kynnt mér máliö að;
nokkru og sé að mjög strangar regl-
ur eru um þátttöku. Náttúruverndar-
ráði er boðið eftirlit því að kostn-
aðarlausu. Látum ralliö fara fram og
Náttúruverndarráö getur ekki
hafnað eftirliti. Miklar gjaldeyris-
tekjur eru í veöi.
Viljum við verða alvöru ferða-
mannaland með tilheyrandi gjald-
eyristekjum sem bætt geta upp
þorsk-, síldar- og loðnumissi? Tökum
þá ferðamálin af alvöru á dagskrá.
Miðstýring í ferðamálum
Svo undarlega er málum háttað að
ferðaskrifstofur eða. þjónustufyrir-
tæki feröamála má ekki stofnsetja
nema sett sé ábyrgð, fasteignaveð.
Eg sé enga ástæðu til að þessa sé
fremur krafist um ferðamálafyrir-
tæki en hver önnur verslunarfyrir-
tæki. Stórar upphæðir eru einnig í
veði í innflutningi og útflutningi en
samt engar ábyrgðir. Staðreyndin er
að ríkið leggst á þessa atvinnugrein
meöan aðrar hliðstæðar atvinnu-
greinar fá aö starfa óáreyttar að
mestu leyti. Ferðamál eru ekki
áhættusamari en annar atvinnu-
rekstur. Viöskiptavinir ferðaskrif-
stofa verða að tryggja sig að eigin
frumkvæði gegn ferðarofum. Þessi
mál koma ríkinu ekkert við.
Samningar ferðaskrifstofa og
flutningaaðila um lánsviöskipti eru
milli þeirra tveggja aöila og eru
heldur ekki mál ríkisins.
Af þessari fyrstu grein minni um
ferðamál má það vera ljóst, að ég
hafna allri miðstýringu í feröamál-
um. Ferðamálaráði, og bak viö það
samgönguráöuneytinu, ber að vera
hvetjandi aðili í ferðamálum en ekki
stjórnunaraðili.
Á undanförnum feröamála-
ráðstefnum hafa komið fram ýmsar
hugmyndir um framtíö feröamála á
Islandi sem alvöru atvinnugreinar.
Þess vegna þýðir ekkert aö tala um
að áætlun vanti. Það vantar aðeins
framkvæmdir og hvetjandi aðila á
bakvið. Einstaklingar, bæjarfélög og
héraðssamtök verða að taka málin í
sínar hendur og hvetja innlenda sem
erlenda til heimsókna.
Þaðsemgeraþarf:
1. Auka þarf ferðamannastraum til
Islands svo sem frekast er kostur, og
reikna fremur í hundruðum þúsunda
en tugum þúsunda.
2. Hvetja ber bæjarfélög, héruð og
einstaklinga til að búa sem best í
haginn fyrir þennan aukna ferða-
mannastraum og ná sem mestu til
sín.
3. Auka þarf hótelrými verulega. Hér
eru engin lúxushótel og hvers vegna
ekki bjóða viðurkenndum hótelhring-
umaðstöðu?
4. Samgöngur milli landshluta
verður að tryggja allan ársins hring.
5. Eitt mikilvægasta atriðið er að
tryggja stööugt verölag. Að hausti
verður að gefa fast verð á þjónustu
fyrir allt næsta ár.
6. Á hverju ári valda verkföll og
verkfallshótanir ómældum skakka-
föllum í ferðaþjónustu. Þetta er hluti
af stærra vandamáli hér á landi.
Ferðamál eru mjög viðkvæm fyrir
verkföllum og viðkvæmari en aðrir
atvinnuvegir. Aö þessu atriði kem ég
síðar.
Hvers vegna?
1. Hefðbundnir atvinnuvegir okkar
eru ekki nógu traustir og öruggir.
Þess vegna þurfum við meiri breidd í
tefkjuöflun. I ferðamálum höfum við
mesta möguleika til að auka tekjur.
2. Allt sem við gerum vegna útlendra
ferðamanna gerum við einnig vegna
sjálfra okkar svo sem í millilanda-
ferðum og í innanlandsferðum.
3. Feröalög fólks milli landa eru einn
alstærsti þátturinn í því aö eyða
tortryggni þjóða á milli og tryggja
frið.
4. Ferðalög okkar innanlands eru
verulegur þáttur í jafnvægi í byggð
landsins.
5. Við þurfum fleiri munna til að
njóta okkar frábæru landbúnaöar-
afurða hér á íslandi og þess vegna
fleiri ferðamenn.
6. Kynning afurða okkar og Islands
sem ferðamannalands fer saman og
veröur ekki aðskilið. Ánægðir ferða-
menn eru okkar bestu kynnendur og
jafnframt neytendur afurða okkar í
sínum heimalöndum.
7. Náttúruvernd og „túrismi” fara
saman. Hvers viröi cr dauð náttúra
sem enginn fær að njóta? Hvernig
getum við dregið túrista til að njóta
náttúru sem búið er að gerspilla eða
eyðileggja?
Einar Þ. Guðjohnsen.
A „A undanförnum árum hefur ferða-
mannafjöldi á íslandi því sem næst staðið
í stað, sem þýðir hreina afturför því að í öllum
löndum hefur ferðamannaf jöldi stóraukist.”