Dagblaðið Vísir - DV - 18.05.1983, Qupperneq 13

DV. MIÐVIKUDAGUR18. MAI1983.
13
i
„Kjósendur hafa greitt atkvæði og fylkt sór um menn og flokka og þeir
viija fá að vita hvernig kaupin gerast á eyrinni. . . "
Þingræðisstjóm á hvftasunnu
Það er erfitt að skrifa grein um
stjómmálaástandið í miöjum klíðum
stjómarmyndunar. Kemur þar hvort
tveggja tU, að atburðarásin getur
tekið óvænta stefnu frá degi tU dags
og svo hitt, að yfir mann hrúgast
kynstrin ÖU af trúnaðarmálum og
upplýsingum, sem ekki em til frá-
sagnar eöa birtingar. Margt er
skrafað og pískrað í bakherbergjum
og einkaviðtölum, sem kann að hafa
þýðingu þegar upp er staðið, en vara-
samt aö hlaupa með í blaðagrein. Sú
hætta er og fyrir hendi, að slíkar
upplýsingar og ótímabær frásögn af
þeim tefji fyrir samkomulagi og
stjórnarmyndun, ekki síst þegar
menn hafa marga kosti í takinu í
einu.
Á hverju strandar?
A hinn bóginn verður að viður-
kenna, að hvíslingar og leyndar-
hjúpur yfir atburðarásinni og
viðræðum flokka í miUi er óþægi-
legur fyrir stjómmálamenn gagn-
vart öUum almenningi.
Kjósendur hafa greitt atkvæði og
fyUít sér um menn og flokka, og þeir
vilja fá að vita hvernig kaupin gerast
á eyrinni, hvað um er aö semja, á
hverju strandar, hvað sé að gerast.
Af hverju slitnaði upp úr viðræðum
sjálfstæöismanna og framsóknar-
manna? Em Alþýðuftokkur og Banda-
lag jafnaðarmanna tUbúnir í stjórn
með Sjálfstæðisflokki? Er það rétt að
þingflokkur sjálfstæðismanna sé
ósáttur við formann sinn eða er það
rétt, að forseti Islands hóti þingflokk-
unum utanþingsstjóm eftir hvíta-
sunnu?
Þessar spurningar brenna á
vömm fólks og erfitt er fyrir innan-
búðarmann að svara þeim öllum
afdráttarlaust, nema að liggja undir
þeirri sök að bregðast trúnaði eins
eða annars.
Þóerréttaöreyna.
Syngur með sínu nefi
I kosningabaráttunni héldu fram-
bjóðendur á málflutningi sínum eins
og stjórnmálaástandið bauð upp á, út
frá eigin sjónarhóli hvers og eins.
Hver söng meö sínu nefi og biðlaði til
kjósenda. Stjórnarandstaðan dró
upp dökku hliðarnar, stjómarsinnar
báru blak af ríkisstjórninni.
Eftir kosningar, þegar óhkir
flokkar, stjómarandstæðingar og
stjómarsinnar, setjast til viðræðna
um nýja ríkisstjórn, er ofur eölilegt,
að leitað sé hlutlausra upplýsinga
um hina raunverulegu stöðu. Þjóð-
hagsstofnun, Seðlabanki og fjár-
málaráðuneyti eru beöin um
skýrslur um verðbólguþróun, við-
skiptakjör, vaxtamál, stöðu ríkis-
sjóðs o.s.frv. Oskað er útreikninga
um valkosti og hugsanlegar að-
gerðir. Allt tekur þetta tíma og tefur
fyrir beinum samningum um
myndun ríkisstjórnar.
Hrikalegur vandi
Enginn hristir ríkisstjóm fram úr
erminni á einni nóttu, og máliö er
flóknara en svo, að viðfangsefnið sé _
það eitt að raða upp ráöhermm.
Menn mega ekki gleyma því, að
verðbólgan mælist á 100% hraða,
afkoma ríkissjóðs er nú verri en
verið hefur í heilan áratug, fisk-
veiðar dragast saman og sjávarút-
vegurinn er á heljarþröm. Almennir
vextir verða komnir í 100%, ef ekkert
verður að gert fyrir árslok. Um
næstu mánaöamót blasir við 20%
hækkun verðbóta á laun, sem kallar
á nýja holskeflu verðlagshækkana,
gengisfellingar og verðtryggingu
lána, sem mælist í nýjum og áður
óþekktum hæðum.
Vandinn er sem sagt meiri og
hrikalegri en oftast áður, þegar
menn setjast niður við myndun ríkis-
stjórnar. Ríkisstjóm, sem ekki
bregst við efnahagsvandanum þegar
í stað, er máttlaus og andvana fædd.
Óðs manns æði
I Sjálfstæöisflokknum hefur sú
skoöun verið ríkjandi, að ekki komi
til mála að taka þátt í ríkisstjórn,
sem ekki er reiðubúin til að ganga
rösklega til verks. Bráðabirgðaráð-
stafanir duga ekki lengur, skamm-
tímalausnir eru vonlausar. Þjóðin
þarf stjóm, sem þorir — og þolir þá
ábyrgð, sem erfiðum ákvörðunum
fylgir. Máliö snýst ekki um vinsæld-
ir, heldur forystu og þrek og
myndugleik í þrengingum þjóðar.
Sjálfstæðismenn telja þaö óös
manns æði, bæði fyrir ftokk og þjóð,
að ana út í stjóm, án þess að fyrir
liggi raunsæ áætlun um aðgerðir,
Ellert É
skrifar
sem samstarfsaðilar em tilbúnir að
standa og falla með.
Spumingin hefur verið sú, hverjir
hinna flokkanna vilja vera með i
þeim slag. Sá slagur kann að ein-
hverju leyti að vera háöur gagnvart
öll önnur viðfangsefni stjómmál-
anna eru aukaatriði, hjóm eitt.
Efnahagur þjóðarinnar verður
ekki leystur með einfaldri kaup-
skerðingu. En hann verður heldur
ekki leystur nema á verðbótum
launa verði tekið um leið og aðrar
ráðstafanir eru gerðar. Nú þegar
liggjaá boröinu ráöstafanir, sem fela
í sér verndun kaupmáttar lægstu
launa: lækkun skatta, hækkun fjöl-
skyldubóta, lágmarkstekjutrygging,
full atvinna, aðstoð við skuldbreyt-
ingar heimilanna.
Gamalgróin tortryggiii
Það ber að viðurkenna að bilið
milli framsóknarmanna og Sjálf-
stæðisflokks í undangengnum
viðræðum hefur ekki verið svo ýkja
mikið í þeim efnum, sem að framan
em talin. Að mati sjálfstæðismanna
em framsóknarmenn of fastheldnir
á niðurtalningu og lögbindingu launa
til langs tíma, og sjálfsagt em
framsóknarmenn á varðbergi gagn-
vart einhverskonar leiftursókn.
Hvorug nafngiftin á þó við, miðað við
þær tillögur, sem rseddar hafa verið.
„Miðað við þá möguleika, sem í stöðunni
^ eru, er það í rauninni fáránlegt að velta
fyrir sér utanþingsstjórn.”
stjómarandstöðu og lýðskrumurum,
sem vilja æsa launafólk til átaka
gegn „íhaldsstjórn”. Þeim slag
verður aö taka með hreinskilni og
hugrekki þess, sem veit betur; sem
veit, að lífskjör fara ekki eftir
krónum í kaupumslagi, heldur verð-
mæti framleiðslu og tekna, sem hver
og einn og þjóðfélagið í heild getur
skapað.
Slagurinn f ramundan
Slagurinn sem framundan er snýr
nefnilega fyrst og fremst að verð-
bólgunni. Það verða ekki átök milli
vinnuveitenda og verkalýðs, ríkis og
einstaklinga, íhalds eða sósíalista.
Það verður glíma þjóðarinnar við
sinn eigin efnahag, ormsta um
framtíð og framfarir annarsvegar,
ellegar atvinnuleysi og óáran hins-
vegar.
Ástæðan fyrir þvi, að enn hefur
ekki náðst saman með þessum tveim
flokkum er fólgin í öðrui efasemdum
um að efnahagsúrræðin verði fremur
málamiðlun um stjórnarsáttmála í
stað beinskeyttra aðgerða; minning-
in um hrakfarir flokkanna eftir sam-
starfið 1974—1978; gamalgróin and-
staða og tortryggni innan beggja
flokkanna gagnvart hvor öðrum.
Þessar og þvílíkar efasemdir hafa
valdið því hiki, að þingflokkur sjálf-
stæðismanna hefur viljað ganga úr
skugga um aðrarleiðir.
Enn er ekki fullreynt hvað Alþýðu-
bandaiagið vill gera, og viðræður
hafa staðið yfir milli sjálfstæðis-
manna, Alþýðuflokks og Bandalags
jafnaöarmanna.
Fyrri kosturinn er að því leyti
aðgengilegur að Alþýðubandalagiö
hefur sterka stöðu innan verkalýðs-
hreyfingarinnar, ef sá flokkur hefur
á annaö borð vilja og þrek til að
horfast í augu við efnahagsvandann
og aðgerðir gegn honum.
Seinni kosturinn, samstjóm með
Alþýðuflokki og Bandalagi jafnaðar-
manna er einnig fýsilegur, þar sem
gera má ráð fyrir, að þessir þrír
flokkar ættu auðveldara meö að
stinga á kýlum og hrista upp staðnað
kerfi í efnahags-, fjárfestingar- og
stjómsýslumálum. Allir þessir
kostir em til athugunar.
Persóna eins manns
Haft er í flimtingum að Geir
Hallgrímsson sé þröskuldur i vegi
stjómarmyndunar. Ástæðulaust er
að gera stöðu Geirs að feimnismáli.
Auðvitað veikir það stöðu hans, að
hann sem formaður Sjálfstæðis-
flokksins situr ekki á þingi og hann
geldur ennþá illvígra deilna flokks-
manna síðustu árin. En meðan Geir
Hallgrímsson er formaöur Sjálf-
stæðisflokksins er það bæði skylda
hans og réttur að hafa forystu um
stjórnarmyndunarviðræður af hálfu
síns flokks. Á það hefur enginn borið
brigður í þingflokki sjálfstæðis-
manna.
Sjálfur hika ég ekki við að fullyrða
að Geir Hallgrimsson væri sjálf-
sagður maður í ráðherrastól fyrir
Sjálfstæðisflokkinn, ef hann sjálfur
óskar eftir. Hvort þaö verður
embætti forsætisráðherra eða annað,
verður að ráðast af hagsmunum
flokksins og ríkisstjómarinnar,
þegar þar að kemur. Hvíslingar um
að stjómarmyndun ráðist af persónu
eins manns em aðeins til þess fallnar
aö veik ja' stöðu S jálfstæðisflokksins i
samningum við aðra flokka og spilla
fyrir þingræðisstjóm.
Miðað við þá möguleika, sem í
stöðunni em, er það í rauninni fárán-
legt að velta fyrir sér utanþings-
stjórn. Stjómarmyndunarviðræður
hafa aðeins staðið í tæpan hálfan
mánuð, og er það styttri tími en
oftast áður.
Þingflokkarnir munu ekki sætta
sig við utanþingstjórn fyrr en yfir
lýkur. Ég spái því að ný þingræðis-
stjóm verði komin á laggirnar um
eða eftir hvítasunnu.
16. mai.
EUert B. Schram.