Dagblaðið Vísir - DV - 15.10.1983, Blaðsíða 10

10
DV. LAUGARDAGUR15. OKTOBER1983.
ÝMSAR STÆRÐIR. í SÍMA 52655.
SELJUM IDAG
TOGGURHR
SAAB UMBOÐID
BILDSHÖFÐA 16.
SIMAR 81530 OG 83104
Menning
Menning
Menning
LIF SEM
hjOi\alíf
Þjóöleikhúsið:
EFTIR KONSERTINN
eftir Odd Bjömsson.
Lýsing: Páll Ragnarsson.
Leikmynd og búningar: Steinþór Sigurösson.
Leikstjóri: Oddur Björnsson.
Osköp er Ijótt aö halda framhjá
manninum sínum meö hans besta
vini. Og aldeilis andstyggilegt að
halda við konu besta vinar síns!
Hvaö á aö gera viö mann sem stend-
ur í slíku og öðru eins: tjóðra hann á
grönunum úti í garði? Eins og Pétur
vill gera við Jóhannes í leikritinu eft-
ir Odd Bjömsson. Og vísa konunni af
höndum sér en heim til friöilsins?
Slíkar uppákomur sem þessar eru
auðvitað ansi óhentugar, þó þær séu
kannski ekkert ótíðar, í einkalífi og
alvörunni. En þær falla þeim mun
betur tii í leikritum. Og í leikriti Odds
Bjömssonar má hvarvetna sjá
grisja í slíkan hefðbundinn og raun-
sæjan leik, gamanleik meö ögn sorg-
legu ívafi um líf og raunir Péturs,
Ingunnar, Jóhannesar. Efni hans,
fyrsti þáttur: loft allt lævi blandið;
annar þáttur, veislan: upp koma
svik um siðir; þriðji þáttur: mey
skal að morgni lofa. Og þar glampar
þá um síðir á vonarneista í öskunni:
kannski á morgun renni góður dagur
aö lokinni þeirri umbyltingu lífs-
hátta, tilfinninga, einkalífsins sem
leikurinn var að lýsa.
Kannski nær að segja að slík eða
þvílík úrlausn þess skíni í gegnum
tilfæringar leikskálds og leikstjóra
með frásagnarefniö á stóra sviði
Þjóðleikhússins. Hitt er víst að leik-
ritið sjálft hefur enn ekki verið samiö
né sviðsett, ekki þá nema einskonar
jppkast þess — hvað sem Oddur
Björnsson ætlar sér með efnið í Eftir
konsertinn eins og það nú kemur
fyrir.
Hvaö sem það er þá tókst það ekki
að leiöa það í ljós i sviðsetningu
sjálfs hans í Þjóðleikhúsinu, eða ekki
gat ég fundið það á frumsýningu. Og
fann ekki betur en leikstjóri og leik-
endur á sviðinu gripu eins og aö sínu
leyti áhorfandi í salnum, til raunsæ-
islegrar uppistöðu manngeröa og at-
burða, persónulýsinga í hlutverkun-
um sér til halds og trausts í leiknum.
Pétur og Ingunn, Helgi Skúlason
og Helga Bachmann, eru efnahjón á
miðjum aldri, ríkisfólk í þriðju kyn-
slóð, og hafa eins og algengt er í
raunsæisiegum skáldskap menningu
og hugsjón svo sem eins og slaufu á
peningamaskínunni, sælgætisgerð og
gosdrykkjaverksmiöju, sem afl og
auöur þeirra rís á. Eða Pétur reynir
það: fullur með innantómar orð-
ræður í fyrsta þætti leiksins þar sem
hinar raunsæislegu kringumstæður
eru lagöar fyrir. Þau eru að búast til
að taka við gestum að loknum kon-
sert með heimsmanni í píanóleik.
Það er kona Péturs, Ingunn, sem
aðallega skynjar hvað líf þeirra er
orðið innantómt, fáránlegt, örvænt-
ingarfullt. Og hefur í þessum öngum
stofnað til ásta meö heimilislæknin-
um, Jóhannesi: Erlrngi Gíslasyni,
einkavini og fóstbróður Péturs frá
fyrri dögum. Eða það heldur að
minnsta kosti maðurinn hennar, af-
brýði hans við Jóhannes, ótti af og
um konu sína, er aðalstef leiksins og
birt í ýmsum tilbrigðum, frá raunsæi
til afkáraskapar, út í gegnum at-
burðaráshans.
Ástæðuna til þess hve lítið verður
úr efninu, tilætlun leiksins tekst ekki,
hver sem hún annars var, held ég að
megi greina í veisluatriöinu um mið-
bik leiksins. Það má að minnsta kosti
ímynda sér aö þar sé ætlunin aö
leysa upp veruleikalíkingu fyrsta
þáttarins og sýna að skáldlega stíl-
færðum hætti það sem innra fyrir og
undir býr lífi fólksins í leiknum, ang-
ist þess og örvæntingu í kalkaðri gröf
miðaldra lífshátta, með sífelldri lík-
ingu í athæfi, lýsingu, orðræðu við
frumskóg: sjónræn og verkleg merk-
ing þess ætti þá að bregða birtu á það
sem á undan fer og eftir kemur í
leiknum, hið raunsæislega frásagn-
arefni og leiksöguna í heild. Það má
imynda sér þetta, eða annaö, en það
sem augaö nemur á sviðinu er aðeins
klúr og kjánaleg lýsing á ölæði og af-
glöpum sem því kunna að fylgja. Ö1
er innri maður. Var þaö virkilega
ekkert annaö né meira sem vakti fyr-
ir leiknum?
Það rennur af fólkinu og rennur
nýr dagur, þeir sem uppi standa
safnast saman á ný og fá sér ögn
meira í staupi, húsráðendur og heim-
ilisvinurinn gera upp sínar sakir. Þá
hefur bóndinn brugðið sér af bæ með
annarri konu, gefur nú húsfreyju far-
arleyfi, hún víkur af vettvangi meö
friðlinum sem kannski var en
áreiðanlega verður það nú. Og bóndi
situr eftir í vændum betri dags að
morgni.
Þaö er, satt að segja, bágt hlut-
skipti að standa svo ráðþrota uppi
gagnvart leiksýningu eins og áhorf-
andinn gerir í þetta sinn og nema
þar ekkert nema fokdreif frásagnar-
efna, hugmynda sem aldrei skipast
saman í merkingarbæra heild né
hefja sig upp yfir hin algengu yrkis-
efni. Eöa stóð ekki eitthvað slíkt til?
Því miður óttast ég að hafa ekki
veriö einn um þessa raun á frumsýn-
ingarkvöld.
Þá er fátt til ráöa annaö en halda
sér við uppistööur efnisins, þau drög
hins ósamda leikrits sem áhorfandi
kemst ekki hjá að nema þar. Frá því
sjónarmiöi eru sálarkröggur Péturs
rauöi þráðurinn í leiknum, og vist
sýndi Helgi Skúlason í hlutverki Pét-
urs, Helga Bachmann sem Ingunn,
fram á manngerðirnar í hlutverkun-
um, hugsanlega einstaklinga í krögg-
um og kreppu miðaldra hjúskapar.
Það er nú meira hvað hjónalíf er orð-
iö óbærilegt nú til dags, í leikritum
hvað sem veruleika líður — saman-
ber Skilnað og Garðveislu í fyrra,
Lokaæfingu alveg núna nýskeð í
Leikhúskjallaranum. Og virðist í
hverju leikriti af öðru eiga að leggja
út af þessum ósköpum allskonar
íhugunarverð dæmi handa áhorfend-
um að hafa heim meö sér, — hver
sem þau nú voru í þetta sinn. önd-
vert hinum holdgranna hugsuði og
sælgætissala stendur í leiknum
læknir og garðyrkjumaður,
Jóhannes, ístrubelgur með kastró-
skegg, og virðist satt að segja lítið
nema gervið, en likamlega merking
hlutverksins varð í öllu falli skýr í
meðförum Erlings Gíslasonar.
Annaö fólk í leiknum, öldruð amma
og ættmóðir, svo sem skurögoð í há-
sæti: Guöbjörg Þorbjarnardóttir,
konsúlshjón og formaður músíkvina
meö frú, fullur pólskur píanisti, voru
svo sem aðrar algengar skopgerv-
ingar i raunsæislegum gamanleik.
Og unga fólkiö í leikrium, börn hjóna,
álengdar við atburöarás hans:
kannski eigi að nema þau sem
andstæðu við úrkula líf fullorðna
fólksins í leiknum, ígildi lífsins sem
þeim auðnaöist ekki, og er þetta að
vísu fjarska algeng hugmynd í
sögum og leikritum. 0, kvika unga
h'f, ó, miskunnarlausa elli! En shk
merking varð þá aldrei ljós á sviðinu
sjáifu: áhorfandi veröur að leggja
hana til. Eins og annað.
Leikmynd Steinþórs Sigurðssonar
er stór og sjáleg, minnir í bland á hof
og heimili, hvort sem það gefur eitt-
hvaö til kynna um tilætlaða merk-
ingu leiksins. Og reglulega fahega er
farið með ljós í sýningunni, einkum
í hinum ankannalegu atriöum um
miðbik hans. Augaö brást við að nema
það sem nú færi að ske. En það
gerðist ekkert.
Helga Bacbmann og Helgi Skúlason í
hlutverkum sínum í ieikriti Odds
Björnssonar, Eftir konsertinn, sem
frumsýnt var í Þjóöleikhúsinu á
miðvikudagskvöld.
Leiklist
Ólafur Jónsson