Dagblaðið Vísir - DV - 24.02.1984, Blaðsíða 10

Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
DV. FÖSTÚDAGUR 24. FEBrUaR 1984.
Umsjón: Guðmundur Pétursson
Margir
renna hýru
auga til
hugsan-
legra
auðlinda á
suður-
skautinu
Ovíöa á jarðarkringlunni hefur
veriö jafnfriösamt og á freranum á
Suðurskautslandinu. Hefur enda ver-
iö erfitt að hugsa sér aö kynda í
kuldanum þar upp nægan hita til
þess aö af því kviknaði eitthvert
ófriðarbál. Og ekki eru jökulauðnirn-
ar svo gjöfular á verömætin aö menn
hafi fundiö sér þar neitt bitastætt til
aörífastum.
Þó eru menn ekki alveg grunlaus-
ir um aö undir þykkri íshellunni
kunni ef til vill aö leynast auölindir
málma eöa olíu. Sá óljósi grunur hef-
ur nægt til þess aö kveikja umræöur
um yfirráö Suöurskautslandsins og
réttinn til þess að nýta þessar auö-
lindir, ef einhverjar finnast einhvem
tíma. Ef tæknin ræöur þá einhvern
tíma viö aö ná þeim verömætum upp
úr iörum suöurskautsins, undan
tveggja kílómetra þykkum ísnum.
I haust beindist sviðsljósiö aö
Suöurskautslandinu og sáttmálanum
sem um þaö var geröur 1959 og hefur
verið undirritaður af sextán ríkjum.
Ut af þeim umræöum komu fulltrúar
þessara ríkja saman í Washington í
síðasta mánuði til þess aö ræöa
horfurnar á því aö leitað veröi auö-
linda undir jöklinum. En þó öllu f rek-
ar til að ræöa möguleikana á að
koma einhverri stjórn á slíka leit og
hugsanlega námavinnslu, ef einhver
yröi í kjölfar hennar.
Það voru fulltrúar þróunarríkja
„þriöja heimsins” sem á allsherjar-
þingi Sameinuöu þjóðanna fyrr í vet-
ur viðruðu áhyggjur sínar af því að
örfá ríki ráðskuðust ein meö þessa
heimsálfu og kynnu aö sölsa undir
sig þau verömæti sem þar kynnu að
finnast í framtíðinni.
Fulltrúar undirskriftarríkjanna,
sem aðilar eru að suðurskautssátt-
málanum, hafa vísað þessari tor-
tryggni á bug og segjast eiga þann
metnað einan að Suðurskautslandiö
veröi áfram fyrirmynd um friösamt
alþjóðlegt samstarf þótt þar kynnu
að finnast náttúruauölindir í miklum
mæli.
öllum ber saman um þaö, hversu
bjartsýnir sem þeir eru um auðlinda-
fund á Suðurskautslandinu, aö
naumast gerist þaö á þessari öld aö
mönnum finnist fýsilegt aö hef ja þar
einhverja vinnslu. En það þykir rétt-
ara og varlegra aö bíöa ekki endilega
fram á síðustu stund með aö koma
upp einhverju stjómkerfi á auölinda-
vinnsluna. Þeir vilja gera þaö áöur
en þaö verður of seint.
A sömu stundu sem einhver rekst
á náttúruleg verðmæti á Suöur-
skautslandinu verður miklu erfiöara
að ná samkomulagi um hvernig aö
því skuli staöiö aö skipta kökunni.
Um viðræöurnar í Washington í
síöasta mánuöi segja menn aö þær
hafi verið beint framhald af fyrri
vangaveltum varðandi þessa hliö
suöurskautsmálsins og þumlungast í
rétta átt. En löng leið þykir samt
eftir áöur en komin veröi á pappír
drög aö samkomulagi sem komiö
gæti í staö gamla sáttmálans.
I suöurskautssáttmálanum var
bundið svo um hnúta aö ekkert hern-
aðarbrölt yrði liðið á Suðurskauts-
landinu. Mörkuð var stefna og settar
reglur varöandi vísindalegar rann-
sóknir þar syöra og umhverfisvemd-
arsjónarmið sett á oddinn.
Um leiö voru frystar í bili kröfur
til yfirráöa á Suöurskautslandinu, en
átta undirskriftarríki aö sáttmálan-
um höföu áöur gert slíkar kröfur og
nýjar kröfur þýöir ekki aö oröa fyrr
en gildistími sáttmálans, sem er
þrjátíu ár, er útmnninn áriö 1989.
Þessi sextán ríki, sem aðilar em
að sáttmálanum, láta mjög vel af því
hvemig hann hefur reynst og eru
jafnvel stolt af. Benda þau á aö ýmis
aðildarríki hafi fundið þar vettvang
til þess aö setjast að viöræðum um
sameiginlegan áhuga á suöurskaut-
inu þótt þau í öörum málefnum ættu í
hatrömmum deilum. Þannig settust
til dæmis fulltrúar Bandarík janna og
Sovétríkjanna til viöræöna um
Suðurskautslandið á meöan Afgan-
istanmálið reis sem hæst og þótt

Horft til Suðurskautslandsins með fjallasýn til Mount Erebus sem er virkt eldfjall.
Visindamenn eru einu ibúar Suðurskautslandsins Imest um 2000 i einu) og hafa átt hið besta samstarf
þótt heimastjórnir þeirra hafijafnvel átti striði á meðan.
Bandarikjamenn vildu ekki senda
íþróttafólk á ólympíuleikana í
Moskvu. Sama skeöi hjá Bretum og
Argentínumönnum þótt þeir ættu í
stríöi út af Falklandseyjum.
Þannig þykir Suöurskautslandiö
gefa tilefni til bjartsýnni vona um
hvernig þjóöum heims geti lynt sam-
an og starfað saman í bróðemi ef
viljinn er til staðar.
En á meðan þessi friðsæla sam-
heldni hefur ríkt meðal undir-
skriftarríkjanna þá hefur hún vakiö
tortryggni meöal fulltrúa Þriöja
heimsins sem vilja halda vöku sinni
gagnvart tilburöum stórvelda til
þess aö aröræna þau. Umræður á al-
þjóöaráðstefnum síðasta áratug
hafa mjög boriö keim af löngun
Þriðja heimsins til þess að fá stærri
sneiðar af náttúrulegum verömætum
jaröarinnar og þó í þaö minnsta
hindra aö auðugri riki auðgist þar
enn á þeim vettvangi og þá á þeirra
kostnaö. Slikum augum er fariö að
renna til möguleikanna á náma- eða
olíuvinnslu á Suöurskautslandinu.
1 september síöasta haust lögöu
samtök óháðu ríkjanna (101 ríki sem
eru utan hernaöarbandalaga) fast að
Sameinuöu þjóöunum aö taka máliö
fyrir og allsherjarþingið fól fram-
kvæmdastjóranum að skila yfir-
standandi þingi skýrslu um Suður-
skautslandiö og stöðuna í heild.
Þriöja heims ríki mörg höföu
kvartaö undan því aö suöurskauts-
aöilamir sextán pukruðust meö mál-
efni Suðurskautslandsins, eins og
væru þau þeirra einkamál og tækju
þar ákvaröanir sem snertu samt all-
ar fjölskyldur heims. — Þótt hinir
sextán bæru á móti þessu fundu þeir
hvert straumar lágu og samþykktu
— að vísu meö tregðu — ályktunartil-
löguna hjá allsherjarþinginu. Enda
fyrirséö aö alþjóðlegar umræöur um
suöurskautiö hlytu aö örvast þar sem
líður að árinu 1989 þegar gildistími
sáttmálans rennur út.
Þessi hjari veraldar, sem Suöur-
skautslandiö er, orkar ótrúlega á
menn til umræðna jafnóðaðlaöandi
til búsetu og hrikalegur og hann er.
Þaö liggur undir 13,5 milljón ferkíló-
metra íshellu sem aö meðaltali mæl-
ist 2 km þykk. Það er semsé 90% af
jöklum jarðar en fastalandiö undir
er 9% af þurru landi sem stendur upp
úrhöfum jarðar.
Ibúar eru þar engir aörir en vís-
indamenn sáttmálaaöilanna og er
fjöldi þeirra breytilegur en oft í
kringum2000.
Hugmyndirnar um náttúruauö-
lindir undir jöklinum eru vægast
sagt þokukenndar. 1 umræöunum á
allsherjarþinginu í haust kom fram
að sérfræðingar teldu að það gætu
leynst í jarölögum undir suöur-
skautsísnum allt aö 45 milljaröar
olíufata og 3.300 milljarðar rúm-
metra af gasi. Ekkert hefur þó fund-
ist, svo aö drepiö veröi fingri á, sem
sannar tilveru slíkra auðlinda þama
suðurfrá.
Sérfræðingar á Vesturlöndum
seg ja aö þótt auölindir kynnu að f inn-
ast undir ísnum væri ekki sopiö kálið
samt því aö ekki dygöi minna til en
tæknibylting svo aö menn gætu nytj-
aö þær. Mestur vandinn liggur í því
aö það er ekki nema 1% af landflæm-
inu bert en hitt er undir jöklinum.
Borun í gegnum þá íshellu er enginn
bamaleikur og bætir ekki úr skák aö
jökullinn skríöur stööugt fram til
sjávar meö sem svarar eins metra
hraða á dag. Og þótt boraö væri niö-
ur úr isnum tæki þar viö svo hörö
klöpp eða berglög aö römmustu bor-
ar sem menn hafa tök á í dag mundu
hrökkva í sundur eins og eldspýtur,
eftir því sem tæknifróöir menn
segja.
Ríkin sem aöild eiga aö sátt-
málanum em: Bandaríkinm Sovét-
ríkin Bretland, Frakkland, Chile,
Nýja-Sjáland, Astralia, Noregur,
Argentína, Japan, Belgía, Vestur-
Þýskaland, Pólland, Suöur-Afríka,
Brasilia og Indland. — Hvaöa ríki
sem vill getur gerst aöili aö þessari
samstjóm Suöurskautslandsins meö
því aö undirrita sáttmálann og
leggja eitthvað sem um munar af
mörkum til vísindalegra rannsókna
þar.
Kveikjan aö umræöunni um nýt-
ingu hugsanlegra auölinda á Suður-
skautslandinu liggur kannski fullt
eins í öllu málþófinu í kringum haf-
réttarsáttmála Sameinuöu þjóö-
anna. Þær snemst aö meiri hluta til
um réttinn til þess að nýta auðlindir
hafsbotnsins utan lögsögu strand-
ríkja og kröfu ríkja sem ekki eiga
land aö sjó til meiri hlutdeildar í
sh'kri vinnslu. Svipuð sjónarmiö
koma fram hjá Þriöja heiminum
varöandi Suðurskautslandiö og þaö-
an hafa heyrst tillögur um aö þessi
heimsálfa veröi lýst „sameiginleg
arfleifö mannkynsins” og þannig
skipaö á bekk meö hafsbotninum
utan strandríkjalögsögu.