Dagblaðið Vísir - DV - 15.05.1984, Blaðsíða 10

10
DV. ÞRIÐJUDAGUR15. MAl 1984.
Frjálst.óhéð dagbl^ð
Útgáfufálag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaðurog útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóriogútgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoöarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON ogÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Ritstjórn: SÍDUM5ULA12—14. SÍMI 86611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla, áskriftir,smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI ll.SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF„ SÍÐUMÚLA 12.
Prentun: Árvakur hf„ Skeifunni 19.
Áskriftarverö á mánuöi 250 kr. Verð í lausasölu 22 kr.
Helgarblað25 kr.
Undanþágur—i hili
„Grænmetisverzlunin veitir mjög góöa þjónustu,”
sagöi Ingi Tryggvason, formaður Stéttarsambands
bænda og Grænmetisverzlunar landbúnaöarins, á fundi
með blaðamönnum fyrir helgina út af skemmdu kartöfl-
unum frá Finnlandi. Og hann flissaöi ekki einu sinni á
meðan.
Ummæli formannsins skýra betur en flest annað, hvern-
ig komið er fyrir einokunarkerfi landbúnaðarins. Ráða-
menn þess halda fram, að þeir gæti í hvívetna hagsmuna
neytenda. Þeir telja enga ástæðu til að láta í frjálsum inn-
flutningi reyna á, hvort svo sé.
„Við höfum engan áhuga á, að öörum verði gefið leyfi
til að flytja inn kartöflur,” sagöi formaðurinn. Hann þyk-
ist vita, hvað sé neytendum fyrir beztu. Hann vill ekki
viðurkenna, að bezt sé, að neytendur ákveði sjálfir, hvað
þeim sé fyrir beztu. Hann segist bara vilja vel.
Ummælin, sem hér hefur verið vitnað í, endurspegla
alla aðra röksemdafærslu til varnar hinu úrelta
einokunarkerfi í sölu landbúnaðarafurða. Kerfisstjórarn-
ir munu einbeita sér að því aö koma í veg fyrir, að fram-
hald verði á þeim undanþágum, sem nú verða veittar.
Hörð viðbrögð neytenda valda því, að Steingrími Her-
mannssyni forsætisráðherra finnst ekki stætt á öðru en að
veita einkaframtakinu undanþágur til innflutnings á nýj-
um, ætum kartöflum, sem víða fást á hagstæðu verði.
Þetta er stórt skarð í vamarmúrinn.
Neytendur mega hins vegar ekki ímynda sér, að þeir
geti látið við undirskriftasöfnunina sitja. Ef þeir sofna á
verðinum, mun einokunin taka við á nýjan leik, þegar
kerfisstjórar hennar telja, að mesta hættan sé liðin. Og þá
fer allt í gamla farið aftur.
Það er engan veginn einsdæmi, að Grænmetisverzlun
landbúnaðarins veki hneykslun. Slíkt er að minnsta kosti
árviss viðburður og ekki bara í kartöflunum, þótt þar sé
ástandið verst. Grænmetiseinokunin í heild er í hróplegu
ósamræmi við frelsi í innflutningi góðra ávaxta.
Grænmetisverzlun landbúnaðarins hefur hvað eftir
annað lent í vondum málum. En hún hefur alltaf haft
meira úthald en neytendur. Og sigur neytenda í nýjustu
orrustunni mun ekki sjálfkrafa leiða til sigurs þeirra í
stríöinu. Til þess þarf meira en undirskriftir.
Ef neytendur gætu hins vegar mannað sig upp í aö snið-
ganga kartöflur Grænmetisverzlunar landbúnaðarins í
varanlegan tíma, að minnsta kosti í eitt ár, er líklegt, að
þeir gætu knúið stjórnendur einokunarkerfisins til upp-
gjafar. Neytendur mundu þá fá kartöflubændur til að
endurmeta stöðuna.
Hið sama gætu neytendur raunar gert til að hrella
einokunarkerfið á öðrum sviðum. Segja má, að núverandi
ófremdarástand sé sumpart neytendum sjálfum að
kenna. Þeir hafa þolað kúgunina, muldrandi í barm sér,
en hafa ekki haft reisn eða mátt til að svara á sannfær-
andi hátt.
Varnarstríð einokunarinnar sjáum við í málgagni
hennar, Nýja Tímanum. Þar var fyrst þagað þunnu
hljóði. Síðan var skrifuð frétt um skemmd epli til að koma
því inn hjá fólki, að slík vandamál fylgdu fremur hinum
frjálsa innflutningi en einokunarkerfinu.
Neytendur harma að vonum 1,5 milljón króna tjón sitt
af skemmdum kartöflum frá Finnlandi. En hvað mega
skattgreiðendur segja um 7 milljón króna tjónið af hinni
hliðinni, útflutningsuppbótunum af kjötinu til Finnlands?
Og allur þessi herkostnaður er til þess eins greiddur, að
SÍS fái skitnar 0,7 milljón krónur í umboðslaun.
Jónas Kristjánsson.
78227A
mmm, m
Islensk atvinna
ogútgerð
Tréö fyrir framan mig hefur veriö
svart í vetur og í storminum hefur
hvinurinn frá þvi minnt mig á hafið,
á skip sem lensar á reiöanum. Aöra
daga er þaö bara þama, svart, inn-
þornað og ráðþrota, eins og stjómar-
andstaöan, sem nú getur ekki einu
sinni komið sér saman um þaö hvaöa
mál hún vill láta fella fyrir sér í
þinginu, sem ætlunin mun að ljúka
fyrir kóngsbænadag.
Það veröur naumast meö sanni
sagt, aö þaö sé sérlega uppörvandi
fyrír ríthöfund aö hafa svona átakan-
legt tré fyrir utan gluggann sinn alla
daga. Sjá þaö kreppa bera hnefana 1
norðan, sjá dropana falla af þvi eins
og tár í sunnan og hlusta svo á þaö
væla meö storminum, sem fer hljóð-
andi af sársauka um húsasund og
garða, meöan lægðimar ganga yfir.
— Og auövitaö var það partur af
angist þessa trés að hafa skotiö
rótum á Islandi. I útlöndum eru tré
bein, tággrönn, rétt eins og almættiö
hefði skapað þau fyrst og fremst
fyrir skreiðarhjalla, eöa sem
bryggjustólpa. Hér em trén hins
vegar bogin af þeirri eymd er því
gjaman fylgir aö eiga heima noröan
viö heiminn, þar sem engin tré ná
. umtalsverðum vexti, eða réttri
sköpun, nema ef þaö væri þá
peningatréð, sem heitir nú víst
mongó, ef rétt er haft eftir mönnum
sem fara innan í fisk.
Þetta leiöir svo aftur hugann aö
þvi, aö á Islandi veröur aö því er
virðist allt aö koma aö utan, eftir aö
menn slepptu orfi og ljá, hættu aö
setjast undir árar og aö aka seglum.
Ekki veit ég hvort teinæringar
vorir, eöa hin tólfrónu skip vóm af
mongótré gjörö. Mikiö var þó notast
viö rekaviö, nema varla mun þaö tré
í hákarlaskipið Ofeig hafa komiö, því
í formum þess og plönkum er ráð-
deildin í fyrirrúmi, ásamt saumi og
tjöru. En nóg um þaö. Þetta er liðin
tíð; en í tvílyftu timburhúsi má trúa
hver ju sem er, eins og skáldið sagði.
íslensk vara /
erlendur kostnaður
Það var Suöumesjamaöurinn, sem
eiginlega benti mér á þaö hversu
ósjálfbjarga viö Islendingar í raun
og eruerumorðnir:
— Allt er erlent, sem við erum
með. Fiskiskipin okkar, veiöarfærin,
vélamar, sagöi hann og varö dapur.
— En Hampiðjan, skipasmíða-
stöövarnar og landbúnaðurinn,
maldaði ég í móinn?
— Já, ég vanmet þaö ekki, svaraði
hann. En samt. Flest skipin em
smiðuö erlendis og tækin koma frá
útlöndum, efniö í veiöarfærin, eöa
þau koma tilbúin. Þaö er þess vegna,
sem þetta er allt svona öröugt. Og
við nánari athugun verður maöur aö
játa, aö hann hefur rétt fyrir sér.
Járniðnaður okkar er þegar í
molum. Skip eru yfirleitt keypt
erlendis. Jafnvel óvart, eins og þessi
pólsku, sem allir voru búnir aö
gleyma. Skip em send utan til viö-
gerða, á sama tima og verið er aö
reyna aö skera upp menn á Islandi,
frekar en aö senda þá til útlanda i
aðgerö.
Hér áður, á dögum skóflumeistar-
anna, áttum við þó svo færa jám-
iönaðarmenn, eins og hann Guð-
mund á Þingeyri, að ekkert gat i
rauninni brotnaö í trollaranum, án
þess aö hann gæti steypt nýtt,
ellegar látið renna þaö eöa sjóöa. Og
hiö reimdrifna verkstæöi hans, haföi
hlotið Evrópufrægö, þegar ég var
bam. Þú var Guömundur talinn
Eftir helgina
JÓNAS
GUÐMUNDSSON
RITHÖFUNDUR
göldróttur. Ekki svona upp á
sannkristinn máta fyrri alda, þótt
vísast heföi hann getaö átt eldinn yfir
sér, ef hann heföi fæðst tvö hundruö
ámm fyrr, eöa 1594, en ekki 1894, því
sum verk hans i jám- og eldsmíöi,
virtust ofan við hiö mögulega, eöa
hin skiljanlegu mörk. Nú hins vegar,
flytjum viö allt inn frá útlöndum,
jafnvel einföldustu hluti, iðnaöar-
vömr, bæði til heimilanna, sem og
atvinnuveganna. Og ja&ivel fóðrið í
búpeninginn því grasið eitt tryggir
víst enga offramleiöslu á búvörum.
Tökum skipið sem dæmi. Þaö er
oftast erient. Keypt fyrir gjaldeyri,
vélin, siglingatækin, fiskileitartækin,
olían, sem knýr þaö, veiðarfærin og
vindurnar. Auðvitaö meö eftir-
breytnisveröum undantekningum
þó. Þaö em skip sem eru smíðuö hér
heima og hluti af búnaöi þeirra
einnig, jafnvel þótt flest tækin og
efniö til smíöanna sé innflutt. Þau
skip þykja okkur betri, því viö vitum
að í handverki skiptast efni og vinna
oftast til helminga, eöa því sem næst.
Um landbúnaðinn gildir það sama.
Viö sjáum oft einfalda smíöisgripi
eins og mykjudreifara standa tugum
sarnan á hafnarbakkanum. Lika
margt annaö. Allt smíðaö erlendis og
málaö í hinum skæra lit tækninnar
og þeirrar hamingju sem greidd er i
dollurum.
Og þrátt fyrir grashöfin í sveit-
unum, flytjum við inn núna um 65.000
tonn af fóöurbæti á ári, fyrir um 700
milljónir íslenskra króna. Þar af
fara aö vísu 25—30 þúsund tonn í
kjúkiinga, hænsn og svín. Annað fer í
kýrnar, og mér er sagt að aöeins eitt
höfuöból á Islandi noti ekki fóöur-
bæti, en það er Grund í Eyjafirði.
Þar eru kýr f óöraöar með töðu.
Aö vísu munu þær mjólka eitthvaö
minna, en þær hafa betri heilsu, lifa
lengur, og þegar upp er staðiö þá
skila þær sama mjólkurmagni og
iönaöarkýrnar, en aðeins á dálitiö
lengri tíma. Þannig aö bara í kúa-
búskap gætum við ef til vill sparað
um 400 milljónir króna í gjaldeyri
með töðu, en Guð einn veit hvað unnt
væri aö spara með saumaskap og
járnsmiði af erlendum peningum, ef
það væri haft í huga, að ekki sé nú
talaö um fiskafurðir okkar, sem yfir-
leitt eru aö veröa hráefni fyrir
erlendar fiskvinnslustöövar, eins og
afuröir landbúnaöarins. Er þar átt
viö fiskblokk, saltaöar og fúavaröar
gærur, ull og ket. Lika blautan fisk
og margt annaö.
En þaö sem mestu skiptir, er þó
þaö að þjóö sem lætur sauma á sig
allt úti, smiöa fyrir sig allt erlendis
og færir jafnvel heyannir útfyrir
landsteinana. Hún er ekki sjálfstæö,
nema ef þaö væri i góöum ræðum á
þeim dögum þegar mikiö er flaggað.
Og þaö sorglega er, aö við höfum,
ennþá aö minnsta kosti, næga þekk-
ingu hér heima, til þess aö gjöra svo
mikiö sjálf. Þaö er aöeins þetta, aö
handverkið nýtur engrar virðingar
lengur. Fræðin ein njóta hennar, þótt
lítiö geti þau nú unnið í askana, eins
og um hnútana er búiö.
Hér er þó ekki verið að hvetja til
einangrunarstefnu, hafta, eöa
tortryggni á erlenda vinnu. Heldur
var þaö hitt, að á Islandi vinna hugur
og hönd ekki lengur saman og
afuröir landsins heyra fremur undir
sóöaskap í erlendum höfnum, en út-
flutning eins og maðurinn sagöi.
Handverk þarf því aö færa til virö-
ingar og búmenn verða aö gera út á
grashöfin, fremur en á gjaldeyris-
deildir bankanna.
Helgin leiö með regni og súld á
samlagssvæðinu og svarta tréð er að
þyrja aö lifna aftur eftir öröugan
vetur. Það er tekið aö laufgast, eins
og trén í kirkjugaröinum, sem yfir-
leitt vakna viö fuglasöng fyrst, og
merkja aö það er komið vor; og að í
tvílyftu timburhúsi, má trúa hverju
semer.
Jónas Guðmundsson,
rithöfundur.