Dagblaðið Vísir - DV - 19.05.1984, Síða 24

DV. LAUGARDAGUR19. MAl 1984.
UNDANFARNA DAGA HEFUR FARIÐ FRAM MIKIL UMRÆÐA UM NAUÐGANIR. ÞESSI
UMRÆÐA KEMUR í KJÖLFAR AFBROTS SEM VAR FRAMIO UM SÍÐUSTU HELGI ÞAR SEM
AFBROTAMAÐUR VIÐURKENNDI BROT SITT EN RANNSÓKNARLÖGREGLU VAR SYNJAÐ AF
SAKADÓMI AÐ HNEPPA HANN I GÆSLUVARÐHALD. Á FIMMTUDAG DÆMDI HÆSTIRÉTT
UR MANNINN HINSVEGAR í VARÐHALD.
FYRIR ALÞINGI HEFUR LEGIÐ TILLAGA TIL ÞINGSÁLYKTUNAR UM KÖNNUN Á RANN
SÓKN OG MEÐFERÐ NAUÐGUNARMÁLA OG ÚRBÆTUR I ÞEIM EFNUM LÖGÐ FRAM AF
ÞINGMÖNNUM KVENNALISTA. LÍKUR ERU TALDAR Á AÐ HÚN HLJÓTI SAMÞYKKI.
í ÞESSARI SAMANTEKT TÖLUM VIÐ VIÐ STÚLKU SEM HEFUR VERIÐ NAUÐGAÐ, RANN
SÓKNARFERLIÐ HÉRLENDIS ER RAKIÐ OG VITNAÐ ER TIL KANNANA SEM FARA GEGN
VIÐTEKNUM HUGMYNDUM UM FREMJENDUR OG FÓRNARLÖMB NAUÐGANA SEM BIRT
AST MEÐAL ANNARS I BÓKUM OG KVIKMYNDUM.
„Eg myndi ekki kæra aftur lenti ég í
nauögun á nýjan leik. 011 meðferö
málsins er svo ógeðfelld aö það liggur
við að það sé betur látiö kyrrt liggja en
að vera að rif ja atburðinn upp aftur og
aftur. Samt hvet ég allar konur til að
kæra nauðgara og til að fylgja málum
sínum eftir, öðruvísi veröur því
ófremdarástandi sem ríkir í þessum
málum hér á landi í dag ekki breytt.”
Stúlkan sem mælir þessi orð varð
fyrir barðinu á nauögara fyrir tæpu ári
síðan og enn er líf hennar ekki komið í
samt lag. Frá því að yfirheyrslum í
málinu lauk í fyrrahaust hefur hún
ekkert heyrt frá dómsaöilum. Og með
tilliti til reynslu annarra kvenna getur
enn orðið löng bið á að málið verði
tekið til dóms.
Síbrotamaður
Það alvarlegasta við mál þessarar
stúlku er að maðurinn sem nauðgaði
henni haföi tvívegis áður gert sig
sekan um nauðgun en í bæði skiptin
höfðu kærumar verið dregnar til baka.
Alls hafði maður þessi verið kærður
níu sinnum fyrir líkamsárásir, nauðg-
anir, fjársvik og fleira þegar umrædd
stúlka kærir hann fyrir nauögun. Engu
að síður gengur hann glottandi út frá
Rannsóknarlögreglunni að loknum
yfirheyrslum og getur þess vegna hafa
haldiö áfram uppteknum hætti síðan.
Oþægilegar spurningar
ég aldrei getað gengið í gegnum
þetta.”
Hún fór til Rannsóknarlögreglunnar
ásamt stúlku frá Kvennaathvarfinu og
skýrsla var tekin af henni.
„Móttökumar voru hræðilegar hjá
lögreglunni. Eg hafði það á tilfinning-
unni að enginn tryði mér, þetta væri
ekkert mál og tilgangslaust að kæra.
Eg var yfirheyrð af konu en það varð
aö biöja sérstaklega um að fá hana til
að svo yrði. Spurningarnar vom
margar hverjar afar óþægilegar og ég
get ekki skilið hvað sumar þeirra hafa
meö rannsókn málsins aö gera. Eins
og til dæmis nákvæmar lýsingar á því
hvernig maðurinn hafi klætt mig úr
buxunum og í hvaða stellingum hann
hafinauðgaðmér.”
,,Svo var farið með mig í læknis-
skoðun og það var það versta sem ég
gekk í gegnum. Læknirinn spurði mig
alls kyns spurninga sem ég vissi ekki
fyrr en eftir á að hann hefur engan rétt
til að spyrja. Hann spurði til dæmis
hvort ég hefði verið dmkkin þegar
nauðgunin átti sér stað og eins hvort ég
væri drukkin núna. Og þegar ég neitaöi
að vera drukkin krafðist hann þess aö
ég andaði framan í sig. Svo spurði
hann mig hvort ég væri með kynsjúk-
dóm, alveg eins og hann væri hræddur
um að ég hefði ef til vill smitað
nauðgarann.”
Manninum sleppt
Maðurinn sem nauðgaði stúlkunni
Tortryggin
Atburðir þessir höfðu að sjálfsögðu
mikil áhrif á líf stúlkunnar. Hún lokaði
sig. inni til að byrja með, hætti við að
fara í skóla eins og hún hafði ráðgert
og fór að lokum til útlanda um skeið til
að komast burtu frá þessu.
,,Eg finn aö ég er tortryggnari gagn-
vart fólki en ég var og þá litlu trú sem
ég hafði á lögreglunni og dómskerfinu
hef ég alveg misst. Og ég er bara
nýlega farin að geta sofnað á kvöldin
eins og venj ulegt fólk. ”
Samkvæmt 194. grein almennra
hegningarlaga er það nauðgun er kven-
manni er þröngvað til holdlegs sam-
ræðis með ofbeldi eða frelsissviptingu
eða með því að vekja með henni ótta
um líf, heilbrigði eöa velferö hennar
sjálfrar eöa náinna vandamanna og
ennfremur ef kvenmaður er sviptur
sjálfræði sínu í þeim tilgangi að ná
framsamræði.
Refsingin fyrir ofangreint afbrot er
samkvæmt sömu lagagrein fangelsi
ekki skemur en eitt ár og allt aö 16
árum eöa ævilangt. Nauðgun telst því
lögum samkvæmt til alvarlegustu
brota á borð við manndráp og meiri-
háttar likamsmeiöingar.
Þrátt fyrir að nauðgun teljist til
þessara alvarlegri brota hefur aðeins
einu sinni á gildistíma núverandi
hegningarlaga veriö felldur verulega
þungur dómur fyrir nauðgun. Það var
sem þátt í þessu og aðrir nefna aö
karlmenn sjái undantekningarlaust
um rannsókn þessara mála og sömu-
leiðis séu það karlmenn sem oftast
dæmi í þessum málum.
Opinber gagnrýni
Meðferð nauðgunarmála hjá rann-
sóknaraðilum hefur oftsinnis veriö
gagnrýnd opinberlega. I ræðu sem
Kristín Halldórsdóttir flutti á Alþingi í
vetur er hún fylgdi úr hlaöi tillögu til
þingsályktunar um könnun á rannsókn
og meðferð nauðgunarmála sagði hún
meðalannars:
„Margir eru þeirrar skoöunar aö
sönnunarbyrði brotaþola í nauðgunar-
málum sé ankannaleg, því það sé fyrst
og fremst konunnar að sanna sakleysi
sitt en ekki afbrotamannsins. Þá er at-
ferli brotaþola i nauðgunarmálum
basði í fortíö og á meðan á brotinu stóð
dregið fram í dagsljósiö í ríkari mæli
en við rannsókn annars konar brota. ”
Það fýrsta sem gerist þegar kona
kærir nauðgun er að af henni er tekin
ýtarleg skýrsla um atburðinn. Sem
stendur er ein kona starfandi hjá
Rannsóknarlögreglu ríkisins og að
sögn þeirra Hallvarðs Einvarðssonar
rannsóknarlögreglustjóra og Amars
Guömundssonar, deildarstjóra þeirrar
deildar RLR sem sér um nauðgunar-
mál, er þessari konu falið að annast
tó\Uo
seir» h®
rvíðtáívið
Nauðgunin sjálf var hin hrottaleg-
asta, stúlkan öll marin og lemstruö.
Hún þekkti manninn ekki neitt, hafði
séð hann einu sinni áður og þau voru
stödd í sama húsi af tilviljun er
nauðgunin átti sér stað.
„Eg kærði ekki strax, var að sjálf-
sögðu alveg í sjokki og vildi fá að vera
í friöi. En mamma vinkonu minnar
hvatti mig til að kæra og ég hafði sam-
band við Kvennaathvarfið og fékk
þeirra hjálp. An aðstoðar þeirra hefði
Læknisskoðunin verst
Að lokinni yfirheyrslu var farið með
hana í myndasafn lögreglunnar ef ske
kynni að nauðgarinn hefði komist í
kast við lögin áður.
„Þegar ég fann myndina af honum
þar breyttist viðhorf lögreglumann-
anna strax. Þá fyrst f annst mér að mér
væritrúað.”
Eftir þetta voru áverkarnir á líkama
hennar myndaðir meö hennar sam-
þykki enda voru þeir þess eölis að
ekkert fór milli mála að hún hafði verið
beitt grófasta ofbeldi.
heyrslur neitaöi hann öllu. Síðan
breytti hann framburði sínum og
viðurkenndi að hafa haft samfarir við
stúlkuna en þaö hefði verið með
hennarvilja.
Við samprófun hélt maöurinn sig við
sömu sögu og þvertók fyrir að hún
hefði verið andvíg því að hafa samfarir
við sig.
„Það var helst á honum að skilja að
fyrst ég hefði ekki sparkað í hann og
lamiö hann hefði ég þar með verið
samþykk.”
Vitnum í málinu bar því ekki saman
og samprófun lokið. Engra sátta var
leitað í málinu og manninum sleppt.
Þannig stendur málið enn í dag.
árum hefur verið á bilinu 12—18
mánaða fangelsi.
I ritgerð sinni um afbrotið
nauðgun frá 1979 segir Ásdís J. Rafnar
lögfræðingur:
„Ef mið er tekið af refsimörkum 194.
greinar almennra hegningarlaga og
þeirri refsingu, sem dæmd hefur verið
í þeim dómum, sem gengið hafa til
Hæstaréttar undanfarin ár, þá er
óhætt að segja að meðalrefsingin fyrir
nauðgun sé lág hér á landi.”
Astæðurnar fyrir því að refsingar
eru vægar eru eflaust margar og engin
viðhlítandi skýring er á því hvernig á
þessu stendur. Kristín Halldórsdóttir
alþingismaður nefndi almenningsálitið
ekki verði hjá því komist að yfirheyra
viðkomandi kæranda mjög nákvæm-
lega um atburðinn, á því geti framhald
og hugsanleg niðurstaða málsins oltið.
Þá nefna þeir einnig mikilvægi þess að
sem stystur tími líði frá atburöinum
þar til hann er kærður. Akærði er
sömuleiðis yfirheyrður rækilega svo og
vitni ef einhver eru, sem er sjaldnast.
Að lokinni fyrstu yfirheyrslu eru
áverkar kæranda, ef einhveijir eru,
ljósmyndaðir ef þurfa þykir. Kærandi
getur neitað að láta ljósmynda sig og
að sögn Hallvarðs og Arnars er það
ekki algengt að ljósmyndir séu teknar.
Næsta stig er læknisskoðun og yfir-
leitt er það sami læknirinn sem
lögreglan leitar til með fórnarlömb