Dagblaðið Vísir - DV - 15.02.1985, Page 10

10
DV. FÖSTUDAGUR15. FEBRUAR1985.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Frá Eðvarð T. Jónssyni, fréttaritara
DV í Færeyjum:
„Þegar grind er rekin að landi í
Færeyjum hlaupa allir sem vettlingi
geta valdið niður á ströndina og hafa
með sér saltað hvalspik í nestl Þama
standa þeir með hendur og andlit
löðrandi í lýsi, hlæjandi og patandi
eins og villimenn meðan lífiö er
murkað úr gríndhvölunum. Þegar
hvalirnir hafa veriö ristir á hol má
sjá börnin hlaupa heim með rjúkandi
hvalnýru i hendinni til að færa
mömmuísoðið.”
Eitthvað á þessa leið lýstu dönsku
blöðin grindadrápi í Færeyjum eftir
að mynd af slíkum viðburði var sýnd
í danska s jónvarpinu nú á dögunum.
Útflutningur bannaöur
Færeyska sjónvarpið, sem gert
hafði myndina í samvinnu við
danska sjónvarpsmanninn Preben
Heide, brá viö hart þegar fréttist um
viðbrögðin úr Danaveldi og bannaði
aö myndin yrði send til BBC
sjónvarpsstöðvarínnar i Bretlandi,
eins og til haföi staðiö. Verður hún
væntanlega ekki sýnd aftur í bráð.
Myndin sýnir nokkuð dæmigert
gríndadráp í Sandagerðisvogi í Þörs-
höfn síðasta vor. Nokkur hundruö
marsvin voru rekin inn í voginn í
bliðskaparveörí og slátrað þar eftir
öllum kúnstarinnar reglum.
Aðferðin, sem notuð er við rekstur
hvalavööunnar og sjálfa slátrunina,
er eins mannúöleg og hún getur oröið
Færeyingar:
— Mikið deilt um grindhvaladráp f Færeyjum og Danmörku
eftir sýningu sjónvarpsmyndar um veiðarnar
undir sh'kum kringumstæðum. Fær-
eyingamir, sem taka þátt i grinda-
drápinu, eru allir þaulvanir veiði-
menn. Þegar hvalurinn er drepinn er
hann skorinn þvert yfir mænuna og
deyr samstundis, en í rekstrinum er
stundum beitt eins konar lagspjóti
sem stungið er í bakiö á þessu Úóö-
ríka spendýri sem dýrafræðingar
segja að hafi vitsmuni á borð viö
heimilisdýr eins og hunda og ketti.
Grísaslátrun
Þegar grindin er komin í voginn
vaða grindamennimir út og setja
króka i hvalina sem síðan eru dregn-
ir upp í fjöru og aflífaöir. Færeying-
ar halda því fram að þegar allt
kemur til alls sé grindadrápið ekkert
ómannúðlegra en grísaslátrun í
dönskum sláturhúsum — eini munur-
inn sé sá að grisaslátrun hafi aldrei
verið sýnd í danska sjónvarpinu.
. . með hendur og andlit löðrandi i lýsi, hlœjandi og patandi eins og
villimenn meðan lifið er murkaö úr grindhvölunum," segja Danir um
grindhvaladróp Fœreyinga.
Villimenn?
Grind og spik eru þjóðarréttur
Færeyinga og árlega neyta þeir um
800 tonna af þessari fæðu. Grindin er
því ekki lítið búsiiag og kostar ekki
neitt. I blaðaskrifum um þetta mál
hefur komiö fram að grindhvalurinn
sé ekki í útrýmingarhættu og tals-
menn Greenpeace-samtakanna hafa
sagt að þeir muni ekki reyna að
koma í veg fyrir grindadráp í Fær-
eyjum. Þeir taka þó undir þá yfirlýs-
ingu alþjóöa dýravemdunarsamtak-
anna aö grindadráp flokkist undir
misþyrmingu á skepnum.
Kvikasilfur
Danskir sérfræðingar segja að
ekkert sé i raun vitað um stærð
grindhvalastofnsins og benda á þá
staðreynd aö á sjöunda áratugnum
hvarf grindhvalurinn snögglega við
strendur Astrahu en þar var hann
veiddur til manneldis eins og í
Færeyjum.
Mikil umræða fer nú fram um
grindadráp hér í Færeyjum og er
greinilegt að margir Færeyingar,
einkum þeir yngri, eru að verða því
afhuga. Færeyingar munu þó seint
neita sér um grind og spik af
mannúðarástæöum, fremur en
Islendingar um hangikjöt og Danir
um grísasteik. Þeim hefur hins
vegar veriö ráðlagt af heilbrigöis-
yfirvöldum að snæða þessa fæöu ekki
oftar en einu sinni í viku vegna þess
aö kvikasilfursinnihaldið í kjötinu er
komiö langt yfir hættumörk og segir
það sitt um mengun Norðurhafa.
GERVIBLÓÐ?
— tilraunir með vökva í stað blóðs í mannslíkama
komnar vel á veg
Öskar Magnússon, Washington:
Visindamenn víöa um heim vinna
nú aö því hörðum höndum að búa til
vökva sem geti að nokkru leyti komið
í stað blóðs í mannslikama.
Nú eru liöin um 20 ár siöan visinda-
menn komu slikum vökva fyrir í
mús, settu músina í vatn og sýndu
fram á að hún gæti andað þrátt fyrír
súrefnisskort. Sá vökvi, sem nú er
veriö að þróa, á aö geta flutt súrefni
um mannslíkamann. Bandaríska
stjórnin, ýmis fyrirtæki hér í
Bandaríkjunum og japönsk stjórn-
völd hafa varið milljónum dollara í
þessar tilraunir. Og án þess að hrein
niðurstaða sé fengin hefur þegar
verið áætlaö að framleiðsla gervi-
blóðs geti skilað hundruðum milljóna
dollara á ári.
Eitt japanskt fyrirtæki hefur
þegar gert tilraunir með gerviblóð á
lifandi mönnum. Þó er gert ráð fyrir
að gerviblóö verði ekki á almennum
markaði í Japan fyrr en eftir 10 ár.
Notkun þegar
möguieg
1 skýrslu frá National Institute of
Health, sem er virt vísindastofnun í
úthverfi Washington, kemur fram að
þróun þessara rannsókna hafi verið
mjög hröð undanfarin ár. Þess er
getið í skýrslunni, aö nú sé jafnvel
hugsanlegt að gerviblóð verði geöö
mönnum í sérstökum tilvikum.
Vísindamenn hafa vakið athygli á
því að ekki sé verið að reyna að búa
til vökva sem geti að öllu leyti komiö
i staðinn fyrir venjulegt blóð.
Umræddum vökva er einungis ætlað
það hlutverk að bera súrefni. I
fyrstu mun gerviblóðið ekki hafa þá
eiginleika venjulegs blóös aö berjast
viö sjúkdóma. Hvít blóðkorn verður
heldur ekki aö finna í gerviblóðinu.
Ef vel tekst til með áframhaldandi
tilraunir má gera ráð fyrir aö gervi-
blóðið geti kanið í staö raunvenilegr-
ar blóðgjafar til dæmis við skuröað-
gerðir. Það gæti komið í veg fyrir
frumudauða og haldiö blóðstreymi
eðlilegu þangaö tii líkaminn getur
endumýjað blóðið meö eöliiegum
hætti.
Nógsúrefni
fyrir músina
Vísindamenn hafa geöð þá skýr-
ingu á dæminu með músina, sem
minnst var á hér aö framan, að
músin haö getað haldiö áfram aö
anda þótt hún værí i vatni, vegna
þess aö lungun voru full af þessu
gerviblóði. Ur þvi gat músin fengið
nægilegt súrefni. Gerviblóðinu hefur
verið dælt í æðakerö rotta á tilrauna-
stofum National Institute. Rottumar
hafa vaxið og dafnaö nokkuð eölilega
á meðan gerviblóðið var að hverfa og
ekta rottublóð að taka viö.
Gerviblóð af þessu tagi verður
væntanlega unnt að framleiöa í
stórum stil ef á þarf að halda, svo
sem orðið gæti í styrjöldum eöa
miklum náttúruhamförum. Viö
blóðgjafir skiptir blóðflokkur þess
sem þiggur gerviblóðið ekki máli.
Gerviblóðið á jafnt við alla blóð-
flokka. Og bjartsýnustu menn segja
að gerviblóö muni þola óralanga
geymslu án þess aö skemmast.
Vottar Jehóva mega
Fyrirtæki í Los Angeles hefur
þegar hafiö tilraunaframleiðslu á
efni, náskyldu gerviblóðinu, svo-
nefndu feosol. Framleiðslan fer fram
í Japan. Bandarísk stjómvöld hafa
ekki enn heimilað notkun þess lyfs
hér í Bandaríkjunum. Heimilt er þó
aö gefa fólki úr trúaröokki Votta
Jehóva þetta gerviblóð. Vottar
Jehóva neita eins og kunnugt er að
þiggja blóð af trúarástæðum. Feosol
kemur þó engan veginn að sama
gagni og sjálft gerviblóðið á aö gera.
Notagildi þess er einkum fólgiö í
flutningi súrefnis til afmarkaöra
staöa í mannslíkamanum. Þannig
getur þaö gagnast hjarta og heila
vel. Talið er að feosol verði komiö á
almennan markaö í Japan innan
skamms.
Hliðaráhrif
Nú glíma vísindamenn við ýmis
hliðaráhrif sem hafa komið i ljós við
notkun gerviblóðsins. Stundum hefur
gerviblóðið ekki fundiö farveg til
allra staða í líkamanum. Þá getur
þaö safnast saman í lifrinni og valdið
þjáninga»,fullum aukaverkunum.
Gerviblóðið hefur auðvitað valdið
nokkrum deilum meðal vísinda-
manna. Margir vilja ekki fallast á
nafngiftina og telja hér einungis um
súrefnisvökva að ræða. Gerviblóö
geti aldrei komið í stað raunverulegs
bióðs. Aðrir og bjartsýnni vísinda-
menn fullyrða á hinn bóginn aö
tilraunir muni hef jast á mönnum hér
í Bandaríkjunum innan tveggja ára.
Þeir segjast reikna með að í framtíð-
inni geti gerviblóð komið að öestöllu
leyti i stað raunverulegs blóðs.
Umsjón: Þórir Guðmundsson