Dagblaðið Vísir - DV - 12.07.1986, Síða 4

LAUGARDAGUR 12. JÚLÍ 1986.
Stjómmál_____________________________________dv
„Alþingi er í símanum“
- forsprakkar flokkanna hafa sig alla við að afla þeina tugmilljóna sem fyrirtæki greiða þeim
„Ég kann best við að flokksformenn
hringi sjálfir, ég tel það hreinlegast."
Þessi orð, sem Davíð Scheving Thor-
steinsson lét falla f viðtali við DV í
gær, hafa að vonum vakið athygli í
þeirri umræðu sem verið hefur í gangi
undanfarið um fjármögnun stjóm-
málaflokkanna.
Komið hefur á daginn við rannsókn
Hafskipsmálsins að Sjálfstæðisflokk-
urinn fékk eitt sinn hundrað þúsund
krónur hjá fyrirtækinu og það keypti
happdrættismiða fyrir tuttugu þúsund
hjá Bandalagi jafnaðarmanna. Haf-
skip og Eimskip borguðu utanlands-
ferð fyrir einn helsta viðsemjanda
sinn, Guðmund J. Guðmimdsson, með
milligöngu pólitísks andstæðings hans
og vinar, Alberts Guðmundssonar.
Albert, fyrrum stjómarformaður Haf-
skips, fékk veglegar afmælisgjafir frá
fyrirtækinu eftir að hann lét af því
embætti, utanlandsfqrð og sumir segja
kokkteilboð. Vegir stjómmálamanna,
flokka og fyrirtækja liggja því oft sam-
an.
Ýmsir forsvarsmenn fyrirtækja hafa
fúllyrt í samtölum við DV að þeir
greiði öllum stjómmálaflokkum styrki
en oddvitar þeirra hafa farið undan í
flæmingi og ekki kannast við styrki.
Því verður hins vegar ekki á móti
mælt að fyrirtæki kaupa happdrættis-
miða í stórum stíl og auglýsingar og
sennilega þorir enginn að halda því
fram að forstjóramir telji þar feitan
gölt að flá. Oft kjósa forstjóramir frek-
ar að auglýsing birtist ekki og virðast
stjómmálaflokkamir láta sér það í
léttu rúmi liggja.
„Borgaraleg skylda“
Davíð Scheving Thorsteinsson, iðn-
rekandi og meðlimur í fjárhagsráði
Sjálfstæðisflokksins, hefur lýst því yfir
í samtali við DV að hann hafi styrkt
fjórflokkana með kaupum á auglýs-
ingum og happdrættismiðum. Hann
telur það engum vafa imdirorpið að
stjómmálaflokkamir líti á þetta sem
styrki, hvað sem mótbárum sumra
oddvita þeirra líði. „Þetta er borgara-
leg skylda fyrirtækis míns,“ segir
hann. Davíð viðurkennir fúslega að
Sjálfetæðisflokkurinn njóti góðs af að
meirihluti eigenda fyrirtækis hans séu
honum hliðhollir en leggur áherslu á
að verkalýðsflokkamir og Framsokn
hafi ekki síður fengið fjárhagslega fyr-
irgreiðslu.
Sömu sögu hafa fjölmargir aðilar,
gagnkunnugir í stjómmála- og við-
skiptaheimi, sagt DV.
Heimildarmenn DV em sammála um
að Sjálfetæðisflokkurinn fái langmesta
fyrirgreiðslu en Alþýðubandalag
eflaust talsvert minni, hvað sem líður
fúllyrðingum Svavars Gestssonar um
að þeir fái „enga peninga frá fyrirtækj-
unum“.
Sjálfetæðisflokkurinn hefúr lang-
mest umsvif stjómmálaflokkanna,
hann er tengdastur atvinnurekendum
og hann hefur flesta meðlimi og kjós-
endur. Framlög fyrirtækja til stjóm-
málaflokka em oftast i formi kaupa á
auglýsingum og í minna mæli kaupa
á happdrættismiðum. Kaup Hafskips
á happdrættismiðum fyrir tuttugu
þúsund krónur hjá Bandalagi jafhað-
armanna em gott dæmi um þetta.
Auglýsingamar birtast gjaman í
smærri tímaritum á vegum stjóm-
málaflokkanna, ekki síst á vegum
flokksfélaga eða kjördæmisráða, oft
úti á landi. Gjafir og styrkir em ekki
frádráttarbær frá skatti nema í vissum
tilvikum en auglýsingar flokkast und-
ir venjulegan rekstrarkostnað. Það
þjónar þvi hagsmunum beggja, fyrir-
tækja og stjómmálaflokka, að greiðsl-
ur séu flokkaðar sem slíkar.
Ráðherra í símanum
„Það hefur komið fyrir á undan-
fömum árum að ég fæ skilaboð inn á
fúnd um að ráðherra eða Alþingi sé í
símanum. Þegar ég tek svo upp símann
er verið að snapa styrktarlínu fyrir
smáblað úti á landi. Maður gerir þetta
en heldurðu að fyrirtækið græði á
þannig auglýsingu?" sagði þekktur
maður í viðskiptalífinu við DV.
„Stjómmálamenn em vitaskuld ekki
áfjáðir í að það sé á hvers manns vit-
orði af hveijum þeir þiggja fé, síst ef
það er frá pólitískum andstæðingum,"
sagði einn heimildarmanna DV.
„Það er eðlilegt að einstaklingar og
fyrirtæki vilji styrkja stjómmála-
flokka en það á að gerast fyrir opnum
tjöldum því þá geta kjósendur gert upp
hug sinn með hliðsjón af því,“ sagði
Óskar Guðmundsson, lýðræðiskyn-
slóðarmaður í Alþýðubandalaginu, við
DV.
Hætt er við að þeir Davíð Scheving
séu sammála um fátt en þama er þó
að finna nokkum samhljóm: „Það
væri miklu betra ef beinlínis væri gert
ráð fyrir þessu í skattalögum því þá
væri auglýsingaliðurinn hreinlegri í
bókhaldinu.“
„Ég tel það ekki fráleitt í fljótu
bragði að setja megi reglur um að
framlög til stjómmálaflokka verði frá-
dráttarbær frá skatti," segir Kjartan
Gunnarsson,'framkvæmdastjóri Sjálf-
stæðisflokksins.
Þess em auðvitað dæmi að fyrirtæki
styrki stjómmálaflokka kinnroða-
laust, án þess að „óhreinka" auglýs-
ingahðinn. Engin ástæða er til að
ætla að hundrað þúsund króna tékk-
inn, sem Hafekip greiddi Sjálfetæðis-
flokkniun, sé einsdæmi.
Nú ber að hafa í huga að stjóm-
málaflokkamir em ekki nein stórfyr-
irtæki. Rekstrarkostnaður Alþýðu-
bandalagsins nemur til dæmis um
fimm milljónum króna á ári að öllu
jöfnu. Kosningar setja vissulega strik
í reikninginn.
Þeir eiga hins vegar talsverðar eign-
ir. Fyrirtæki hafa án efa tekið þátt í
Fréttaljós
byggingu sjálfetæðishússins Valhall-
ar, svo dæmi sé nefnt, og fáir draga í
efa að Samband íslenskra samvinnufé-
laga, kaupfélögin og fyrirtæki, tengd
þeim, hafi stutt Framsóknarflokkinn
dyggilega í gegnum árin. Flokkurinn
á Hótel Hof, sem kunnugt er. Al-
þýðubandalagið og Alþýðuflokkurinn
eiga einnig fasteignir.
„Frímerkjaformúlan"
Samkvæmt heimildum DV hefur
stuðningur fyrirtækja í tilfellum af
þessu tagi verið samkvæmt „fií-
merkjaformúlunni", eins og einn
viðmælenda DV orðaði það.
Þá kaupir flokkurinn frímerki,
byggingarefiii eða hvað sem vera skal
og fær nótu sem ekki tilgreinir kaup-
anda. Flokksmaður fer til velviljaðs
fyrirtækis og fær jafriháa fjárupphæð.
Nótan fer svo inn í bókhald fyrirtækis-
ins og það er jafhsnyrtilegt eftir sem
áður. Tæki og tól fyrirtækjanna og
vinnukraftur hafa vafalaust staðið
flokkunum til boða, eftir því sem heim-
ildir DV segja. Vitaskuld hafa for-
svarsmenn fyrirtækja, rétt eins og
óbreyttir félagsmenn, verið liðtækir
að skrifa upp á víxla. Flokksmenn
hafa sannarlega lagt sitt af mörkum í
öllum stjómmálaflokkum og vitaskuld
hafa flokkamir komið sér upp fast-
eignum sínum með verulegu átaki
meðal þeirra. Heimildarmönnum DV
ber saman um að þeir hafi, þrátt fyrir
allt, borið hitann og þungann af átök-
um af þessu tagi en auðvitað hafa
þeir sem eiga fyrirtæki betri aðstöðu
en aðrir.
Flokksblöð stjómmálaflokkanna
vega þungt á metunum í fjárhag flokk-
anna. Þá er ekki aðeins um að ræða
Alþýðublaðið, Tímann og Þjóðviljann
heldur einnig mörg smærri rit. Aðstoð
velviljaðra fyrirtækja við þau hefúr
verið veruleg. Tíminn var til dæmis
prentaður í Eddunni, sem var í eigu
Sambandsins, og á árum áður fór góð-
ur hlutur af styrk SÍS til Framsóknar-
flokksins í gegnum hana, eftir því sem
fyrrverandi flokksmaður sagði DV.
Sami maður taldi allar líkur á því að
Sambandið og ýmis kaupfélög hefðu
keypt auglýsingar á óeðlilega háu
verði.
Margt bendir til þess að ný viðhorf
hafi skapast innan Sambandsins hvað
varðar íjármagn til Framsóknar-
flokksins og vegur NT-ævintýrið þar
mikið, enda þótt ekki hafi tekið fyrir
það, eftir því sem áreiðanlegar heim-
ildir segja.
„Það er ekkert hæft í því að við fjár-
mögnum starfeemi Framsóknarflokks-
ins,“ segir Axel Gíslason, aðstoðarfor-
stjóri Sambandsins. „Við auglýsum í
Tímanum en við auglýsum einnig í
mörgum öðrum blöðum."
„Otgáfa aukablaða Alþýðuflokksins,
sem gefin eru út í stærri upplögum en
vanalega, er ein helsta tekjulind Al-
þýðuflokksins," segir Jón Baldvin
Hannibalsson. Heimildarmenn DV,
sem auglýst hafa í þeim, segjast líta á
auglýsingamar sem hreinan styrk.
Einn heimildarmanna DV, hátt sett-
ur maður í einum stjómmálaflokk-
anna, fúllyrti að ..þeir hefðu margir
hverjir notfært sér velvild í bankakerf-
inu út í ystu æsar. Framsóknarflokk-
urinn hefði þannig getað selt verðbréf
á fullu verði - sem hefðu orðið að
þola talsverð afföll ef hrein viðskipta-
sjónarmið hefðu ráðið ferðinni.
Bera fyrirtækin eitthvað úr být-
um?
„Flokkar eiga ekki að vera háðir
fjármálaveldi eða framlögum aðila
sem síðan geta í skjóli þeirra haft.
áhrif á afetöðu flokkanna til þjóð-
mála.“ Þessi setning, sem tekin er úr
greinargerð með frumvarpi um stjóm-
málaflokka, er í rauninni kjami
málsins. Fyrirtækin styrkja stjóm-
málaflokkana vemlega en greiða þeir
eitthvert gjald?
Sögusagnir hafa lengið gengið um
ýmsa greiða sem fyrfrtæki hafi þegið
út á styrki við stjómmálaflokka en
DV hefur ekki getað fengið slíkt stað-
fest.
„Við höfum ekki gert þetta í þeirri
von að fá endurgreiðslu," segir Davíð
Scheving Thorsteinsson. „Við fáum
ekkert fyrir þetta. Það er oft fljótleg-
ast að láta þá fá einhverja peninga...“
segir Viglundur Þorsteinsson.
„Ég ræði ekki um pólitík í sömu
andrá og auglýsingar og kaup á happ-
drættismiðum," segir Jón Baldvin
Hannibalsson, formaður Alþýðu-
flokksins. Hann óttast ekki að fyrir-
tæki geti náð pólitísku taki á flokkum.
„Fjáröflunin er rekin með sjónarmið
viðskipta að leiðarljósi, án þess að um
pólitískar skuldbindingar sé að ræða.“
Magnús Bjamfreðsson tekur í sama
streng: „Ég þori að fullyrða að í sára-
fáum tilvikum - ef nokkrum - er
mönnum heitið einu né neinu til end-
urgjalds," segir hann í kjallaragrein í
DV.
Nokkrir viðmælendur DV úr við-
skiptaheiminum segja að skírskotað
hafi verið til áhuga á ákveðnum teg-
undum samsteypustjóma. „Það getur
svo sem vel verið að einhveijir for-
'stjórar vilji frekar styrkja krata, þegar
þeir em í viðreisnarstuði, eða Al-
þýðubandalagið, þegar það talar um
nýsköpun, ef einhver slíkur vill yfir-
leitt láta þá hafa eitthvað. Aðalmálið
er að flestir eigendur fyrirtækja styðja
Sjálfetæðisflokkinn og vita að það er
þægilegt að vera innundir hjá Fram-
sókn. Annar hvor þessara flokka eða
báðir em alltaf í stjóm,“ sagði einn
viðmælenda DV.
Hvað sem bollaleggingum af þessu
tagi liður er ljóst að á sama tíma og
fyrirtæki greiða stjómmálaflokkunum
- mismikið - fé til rekstrar á einn eða
annan hátt eiga þau mikið undir ýms-
um pólitískum ákvörðunum. Hætta á
hagsmunaárekstrum er alltaf fyrir
hendi á meðan svo er í pottinn búið.
Hafa stjómmálaflokkamir vemleg-
an áhuga á að breyta kerfinu?
Frumvarp var samið um flokkana
fyrir nokkrum árum en þeir nefndar-
menn,. sem höfðu það hlutverk, urðu
ekki sammála um að ríkið greiddi
stjómmálaflokkunum styrki.
Sjálfetæðismenn í milliþinganefnd,
sem samdi frumvarp um málið, sögðu
að... „það á ekki að neyða skattgreið-
endur að styrkja stjómmálaflokka sem
þeir em andsnúnir. Með því að taka
upp styrki til flokkanna sé verið að
viðhalda núverandi stjómmálaflokk-
um og hafa áhrif á eðlilega lýðræðis-
þróun. Opinber fjárstuðningur dregur
úr áhuga flokksmanna, bæði til sjálf-
boðaliðastarfa og að leggja fram fé,
og þannig slitnar samband milli flokka
og fylgismanna, sem er óheppilegt fyr-
ir slík almannasamtök. Flokkamir
verða að treysta á framlög þeirra sem
flokkunum fylgja og ef þeir hafa mis-
munandi aðstöðu til slíks þá er það
einfaldlega vegna þes að þeir njóta
mismunandi mikils fylgis."
Þingið of veikt
Vinstri flokkamir hafa lengi haft
áhuga á að löggjöf verði sett um
stjómmálaflokka og stuðningur ríkis-
ins við þá verði aukinn.
Jón Baldvin Hannibalsson bendir á
að starfi flokkanna séu vemlega
þröngar skorður settar eins og málum
er komið í dag. Hann bendir á að víða
erlendis njóti verkalýðsflokkamir
fjármagns alþýðusambandanna um
leið og fyrirtækin standi að vemlegu
leyti undir hægri flokkunum.
„Það em gerðar gríðarlega miklar
kröfúr til stjómmálaflokka en þeir
hafa ekki nægilega góða aðstöðu til
að standa undir þeim, þá skortir ein-
faldlega fé. Ég held að kjami málsins
sé að menn verða að gera upp við sig
hvort veita eigi flokkunum aukinn
stuðning með pólitískum ákvörð-
unum. Eftir hvaða reglum á þá að
fara? Á að miða við þingmannafjölda
flokkanna að einhveiju leyti eða á að
veita þeim jafnmikið fé?
Þingið er meðal annars af þessum
ástæðum of veikt. Það skortir allar
aðstæður til þess að löggjöf geti verið
eins vönduð og nauðsyn krefur. Þing-
ið er heldur ekki fært um að sinna
eftirlitshlutverki sínu nægilega vel.
Þingmenn njóta lítillar sem engrar
sérfræðiaðstoðar og því em lagafrum-
vörp í æ ríkari mæli komin frá þeim
sem sitja í ríkisstjóm hveiju sinni og
geta látið embættismennina sjá um
tæknilegu hliðina."
Davíð Scheving Thorsteinsson mót-
mælir þessu: „Ríkisstyrkir em eitur í
mínum beinum."
Hann og aðrir forsvarsmenn fyrir-
tækja eiga líklega enn eftir að fá
nokkrar hringingar frá Alþingi frá
blönkum stjómmálamönnum til að
minna á „borgaralegu skylduna". -ás.
Arni Snævarr
Tugmilljónir króna fara frá fyrirtækjum til stjórnmálaflokka, að sögn Daviðs Scheving.