Dagblaðið Vísir - DV - 14.03.1987, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 14. MARS 1987.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÚNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGOLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 500 kr.
Verð í lausasölu virka daga 50 kr. - Helgarblað 60 kr.
Þversum með sæmd
Ánægjulegt er, að íslandi hefur tekizt að losna undan
norrænum grillum einhliða yfirlýsinga um kjarnorku-
vopnalaust svæði á Norðurlöndum. Þær grillur hafa
stuðlað að trú Sovétstjórnarinnar á, að hún fái vestræn-
ar eftirgjafir ókeypis, án þess að gefa eftir á móti.
Matthías Á. Mathiesen utanríkisráðherra hefur verið
í eldlínuninni í þessu máli, bæði gagnvart öðrum utan-
ríkisráðherrum á Norðurlöndum og gagnvart nytsömum
sakleysingjum og friðardúfum á Alþingi heima fyrir.
Festa hans í þessu máli hefur verið íslandi mikils virði.
Einnig skiptir miklu, að stjórnarandstöðuflokkurinn,
sem virðist hafa mest fylgi um þessar mundir, Alþýðu-
flokkurinn, hefur gengið í berhögg við stefnu hliðstæðra
flokka á Norðurlöndum. Hann hefur eindregið skipað
sér í fylkingu vestræns varnarsamstarfs.
Kaldhæðnislegt er, að norrænir ráðherrar og þing-
menn skuli liggja í dómgreindarrugli á hliðarspori,
meðan fulltrúar heimsveldanna sjálfra eru að ræða
skynsamlegar hugmyndir um virkt eftirlit með áþreifan-
legum samdrætti vígbúnaðar á ýmsum sviðum.
Afstaða ríkisstjórnarinnar og bakstuðningur Al-
þýðuflokksins hefur leitt til, að ekki hefur náðst
norrænt samkomulag um skipun embættismannanefnd-
ar til að kanna möguleika á kjarnavopnalausu svæði á
Norðurlöndum. Við stöndum þar þversum með sæmd.
Hinn nýi utanríkisráðherra Noregs er sagður vinna
að frestun fundar norræns utanríkisráðherrafundar,
sem vera á í Reykjavík 25. marz. Hann vill nota tím-
ann, sem vinnst, til að leita orðalags, er íslendingar
sætti sig við. Frestun getur leitt til skárra orðalags.
Hugsanlegt er, að á endanum verði embættismönnun-
um falið að undirbúa víðari skilgreiningu, þannig að
talað verði um nyrsta hluta allrar Evrópu, allt frá ís-
landi til Úralfjalla. Þar með yrðu víghreiðrin á Kola-
skaga og við Eystrasalt réttilega inni í myndinni.
Vígbúnaður á Norðurlöndum er lítilfjörlegur og felur
hvorki í sér ógnun við heimsfrið, né við frið á norður-
slóðum. Vígbúnaður Sovétstjórnarinnar á þessum
slóðum, þar með talin kjarnorkuvopn, er hins vegar
alvarleg ógnun við heimsfrið og við frið á norðurslóðum.
Verið getur, að Sovétstjórnin vilji ekki ræða slík mál
við fulltrúa smáríkja á Norðurlöndum. En sú afstaða
er ekki gagnslaus, því að hún mundi leiða til raunsærri
viðhorfa á Norðurlöndum í stað óskhyggjunnar, sem
tröllríður friðardúfum og sakleysingjum svæðisins.
Hitt er ekki óhugsandi, að Sovétstjórnin telji sér
nauðsynlegt, til dæmis af efnahagsástæðum, að sætta
sig við núverandi valdajafnvægi, í stað fyrri stefnu
heimsyfirráða. Þá gæti einörð og sáttfús afstaða Norð-
urlanda stuðlað að eftirgjöfum Sovétstjórnarinnar.
Mestu máli skiptir, að nytsamir sakleysingjar á Norð-
urlöndum verði kveðnir í kútinn og að ekki verði gefnar
út einhliða yfirlýsingar, sem Sovétstjórnin mun fyrir-
líta. ísland á norrænu hlutverki að gegna á þessu sviði,
þar sem sjónarmiðin eru raunsærri hér á landi.
Einmitt vegna þess á Sjálfstæðisflokkurinn að láta
af andstöðu við þátttöku í ráðstefnum þeim, sem danski
stjórnmálamaðurinn Anker Jörgensen hefur staðið fyr-
ir. Þar eiga menn einmitt að mæta fjölmennir til að
gera markvisst grín að einfeldni frænda vorra.
Skandinavar, þar á meðal ráðherrar og þingmenn,
eiga að læra af íslendingum og leggja niður þann ósið
að láta yfirgang Sovétstjórnarinnar taka sig á taugum.
Jónas Kristjánsson
að
Eitt er það sem við íslendingar
höfum aldrei lært til fulls, það er sú
list að kunna að loka dyrum hávaða-
laust, eins og siðað fólk gerir sem
heíúr búið í íbúðarhúsum um langan
aldur.
Ég veit ekki hvort klaufaskapur-
inn við dyrnar stafar beinlínis af
ólægni, eða hvort þetta er ein af
þeim ógurlegu erfðum sem íþyngja
manninum, ganga með honum í arf
til kynslóðanna.
Hvað um það, að mínu viti og
heyrn minni held ég að við skellum
hurðum fremur en við lokum dyrum.
Einhvem veginn umgöngumst við
dyr, jafnvel á nýtísku húsum, eins
og þær væru á fjárhúsum.
Nú kann vel að vera að þið hafið
ekki tekið eftir þessu beinlínis, en
kannski hafið þið hrokkið oft í kút
á heimilum ykkar við hurðaskelli.
Þeir tíðkast mikið frammi á göngum.
En þeir heyrast líka inni í íbúðum,
ef dyrum þar er á annað borð lokað.
Ein merkasta lausnin á látlausum
hurðaskellum er sú alkunna í bygg-
ingalist að hafa næstum engar dyr
í íbúðum. Allt er opið út í gegn, nema
að sjálfsögðu eru útidyr. Við lifúm
ekki enn fyrir opnum tjöldum.
Hurðaskellimir hafa ekki rekið okk-
ur til algerlega opins lífs.
Þegar þið hlustið eftir hurðaskell-
unum í húsinu þar sem þið búið,
finnst ykkur þeir bara vera venjuleg-
ir skellir. Samt er það ekki svo. í
sérhverjum skell er arfleifð kynslóð-
anna.
Venjulega eru skellimir þannig að
hurðin slæst í dyrustafinn, og ef
dymar em á gangi, til að mynda
stigahúsi, eins og það heitir núna,
berst dynurinn upp um alla ganga
og hamast síðan í loftinu efst uppi
eins og þruma, einslags innanhúss-
þruma.
Stundum er eins og barið sé að
dyrum, og dæmi em til að við einn
hurðaskell hafi allir íbúar fjölbýlis-
húss farið út í dyr að gá hver væri
kominn. En þeim mætti örlítill vind-
strókur.
Aðalerfðimar í íslenskum hurða-
skellum er hægt að rekja til fjósdyra,
Listin
loka dyrum
I talfæri
Guðbergur
Bergsson
hesthúsdyra eða dyra á útihúsum
yfirleitt. Samt eru sumir hurðaskell-
ir nátengdir því þegar bæjardyrum
var skellt, þegar hurðin féll ekki al-
mennilega í, hafði bólgnað, þomað
og dregist saman eða hreinlega
skekkst.
Svo em til skellir sem líkjast því
þegar snjór var í falsi, og í stað þess
að hreinsa hann djöflaðist fólk á
dyrunum, þangað til að krapið spýtt-
ist í allar áttir. Fólk nennti ekki að
beygja sig til að bora snjókrapinu
burt.
Athugið nú, hvort þið heyrið ekki
nið aldanna í hurðaskellunum heima
hjá ykkur, annað hvort hjá nágrönn-
unum eða börnunum ykkar. Þeim
sem hafa ekki einu sinni komið í
gamaldags fjós. Samt hafa þau erft
siðinn.
Það er afar fróðlegt að koma á
elliheimili og athuga hurðabúnað
þar. Á flestum elliheimilum em eng-
ir þröskuldar, þannig að það stendur
gustur undir dymar inn á gamla
fólkið, til að minna það á foma tíð,
þegar gólfkuldinn og dragsúgur vom
ríkjandi.
Húsasmíðameistarar og arkitektar
gera þetta ekki af illgimi, heldur em
hér erfðir að verki.
Og ekki er þetta það versta. Það
hriktir í öllum dyrum á elliheimilum,
einkum þeim nýjustu. Á tímabili
týndust niður erfðimar, en núna
skýtur þeim upp brjálað hjá bömum
fólksins sem gerði byltingu gegn
erfðunum og - öllu þessu gamla
drasli.
Um daginn var ég staddur á einu
slíkra elliheimila og það hrikti í öll-
um dyrum, eins og hurðimar væru
munnur á manni með flog eða
skjálfta. Þær skulfu eins og þegar
skellur í tönnum.
- Það er alltaf draugur í þessu
húsi, sagði gamla konan. Hann djöfl-
ast á dyrunum hjá mér allar nætur.
Svo ég hélt að arkitektinn hefði
hurðirnar þannig til að viðhalda
draugatrú, sökum góðsemi við síð-
ustu kynslóðina sem átti huldufólk
að vinum og barðist við „raunveru-
lega“ drauga sem voru í náttúmnni
en ekki í heilabúinu.
Litlu seinna heimsótti ég gamlan
mann á elliheimili. Hann heyrði
þennan rokna hurðaskell og sagði:
- Nú held ég að Guðrún sé að
koma úr fjósinu, meg sinn djöfúl-
gang.
Hvers vegna heldurðu það? spurði
ég.
- Og ætli ég þekki hana ekki á
bölvuðum hurðaskellunum. Það er
eins og hún ætli aldrei að geta kom-
ið fjósdyrunum aftur, hún böðlast
svo á hurðinni.
Mér þótti þetta vera fram úr hófi
fróðlegt. Samt sagði ég ekkert. Því
að hugsandi maður segir aldrei neitt
á meðan hann er að hugsa.
Þá sagði gamli maðurinn:
- En það skrýtna við hana Guðr-
únu er orðið það, að hún kemur
aldrei inn með mjólkina. Það gera
víst fjósdyrnar. Hún er alveg bundin
við þær. Enda vill hún verða lista-
kona í þvi að loka dyrum.
Ráðið til að forðast hurðaskelli er að hafa engar hurðir.