Dagblaðið Vísir - DV - 14.03.1987, Blaðsíða 18

Dagblaðið Vísir - DV - 14.03.1987, Blaðsíða 18
18 LAUGARDAGUR 14. MARS 1987. Kærum vegna kynferðisafbrota fjölgar: Fólk trúir nú börnunum „Min reynsla er sú að kynferðislega misnotkun inni á heimilum sé að finna í öllum stéttum og öllum þjóðfélagshópum," segir Páll Eiríksson geðlæknir. „Flestir sem um þessi mál fjalla eru sammála um að ekki sé um að ræða eiginlega fjölgun kynferðisafbrota heldur hafi kærum fjölgað. Fólk trú- ir nú börnunum. Niðurstöðurnar úr okkar könnun benda til þess að ástandið hafi alltaf verið svona. Þetta hefur bara verið dulið,“ sagði Ingibjörg Georgsdóttir læknir í sam- tali við helgarblaðið, en upphafið að þeirri miklu umræðu, sem farið hefur fram undanfarið um kynferðisglæpi, má rekja til könnunar sem Ingibjörg og fleiri konur á vegum Kvennaráð- gjafar stóðu fyrir í desember á síðasta ári. Síðan þessi könnun var gerð hefur hvert dæmið á fætur öðru verið dreg- in fram í dagsljósið um kynferðislega misnotkun barna, en þau tilfelli þar sem um er að ræða sifjaspell valda sennilega hvað mestum óhug. Fólk spyr sig hvers konar menn það séu sem geta fengið af sér að nauðga þriggja ára gömlu barni eða misnota barnungar dætur sínar árum saman. Erlendar kannanir hafa gefið til kynna að fimmtán til þrjátíu prósent allra kvenna verði einhvern tíma á lífsleiðinni fórnarlömb sifjaspells og langalgengast er að feður eða stjúp- feður eigi í hlut. Eins og bent hefur verið á gerir það málið allt miklu flóknara og viðkvæmara þegar kyn- ferðisglæpir eiga sér stað inni á heimilum því barn sem verður fyrir kynferðislegu ofbeldi af hálfu ókunn- ugs manns getur flúið í faðm fjöl- skyldunnar en barn sem verður fyrir sömu reynslu af hálfu föður eða ann- ars skyldmennis getur ekki snúið sér til neins. Það neyðist til að lifa í skelfingunni inni á eigin heimili. Byrjar með elstu dætrunum Könnun Kvennaráðgjafarinnar var framkvæmd þannig að konum, sem höfðu orðið fyrir kynferðislegri áreitni, var gefinn kostur á að hringja í síma Kvennaráðgjafar og tjá sig um reynslu sína. Símatíminn var auglýstur í fjölmiðlum og var að sögn Ingibjargar fyrst og fremst höfðað til fullorðinna þolenda en ekki barna sem eru að upplifa þessa skelfingu í dag. Tugir kvenna hringdu og af þeim höfðu tuttugu og sjö frá sifjaspella- reynslu að segja. Af þeim höfðu tíu verið kynferðislega misnotaðar af föður og tvær af stjúpföður. I þremur tilvikum var um að ræða afa, fjórar konur höfðu orðið fyrir þessu frá hendi frænda síns, í fjórum tilfellum var afbrotamaðurinn bróðir konunn- ar og í fjórum tilvikum var um að ræða mann sem var giftur frænku viðkomandi. „Það sem gerir þennan glæp svo alvarlegan er hversu lengi þetta stendur," sagði Ingibjörg. „Barnið er tíu, tólf ára þegar það gerir sér grein fyrir að þetta er rangt og enn eldra þegar það getur farið að berj- ast á móti. Meðalaldur kvennanna, þegar þær urðu fyrir þessu fyrst, var sjö ár og margar sögðu að þetta væri það fyrsta sem þær myndu eftir. Stundum liggur margra ára undir- búningur að baki afbrotum af þessu tæi. Þetta byrjar á minni háttar snertingu og þukli og eykst stig af stigi. En oft á tíðum er um hreinar og klárar árásir og nauðganir að ræða,“ sagði Ingibjörg. Engar rannsóknir hafa verið gerð- ar hér á landi á bakgrunni eða félagslegum aðstæðum þeirra fjöl- skyldna þar sem kynferðislegt of- beldi á sér stað, en þeir sérfræðingar sem rætt hefur verið við segja sifja- spell fyrirfinnast hjá öllum stéttum. Erlendar rannsóknir hafa leitt í ljós að helsta einkennið á þessum fjöl- skyldum er að þær eru mjög lokaðar. Bæði móðirin og börnin eru félags- lega mjög einangruð og faðirinn hinn stjórnandf húsbóndi. Oft er móðirin mikið fjarverandi vegna veikinda, barneigna eða mikillar vinnu. Vald- inu er ekki jafnt skipt á milli foreldr- anna heldur stjórnar faðirinn öllu með harðri hendi. „Þetta byrjar oft með elstu dætrun- um. Þær ganga inn í hlutverk móðurinnar, taka á sig ábyrgð á heimili og yngri systkinum og smám saman færist sú skylda að þjóna-eig- inmanninum til borðs og sængur einnig yfir á dæturnar,“ sagði Ingi- björg sem mikið hefur kynnt sér þessi mál erlendis. Mæðurnar einnig kúgaðar „Það er mjög algengt að þeir sem fjalla um kynferðislegt ofbeldi inni á heimilum ásaki mæðurnar fyrir að taka afstöðu með mönnunum. En oft á tíðum eru þær sjálfar svo kúgaðar að þær eiga ekki möguleika á að vernda barnið. Þegar uppvíst verður um brot af þessu tagi eru mennirnir yfirheyrðir og alltof oft eru þeir síðan sendir beint heim. Og hvað gera þeir þar? Þeir búa svo um hnútana að ekki komist upp um þá aftur. Við viljum ekki kenna mæðrunum um eða varpa ábyrgðinni yfir á þær. Þetta er þeim oft slíkt áfall að eina vörnin er að loka augunum og neita því að þetta hafi gerst. Þetta eru nú einu sinni eiginmennirnir sem þeim á að þykja vænt um. En áhrifin á börnin eru mjög alvar- leg og það er okkar reynsla að þær konur sem hafa orðið fyrir kynferðis- legu ofbeldi af hálfu föður eða stjúpföður eigi langerfiðast upp- dráttar. Það er mjög algengt að þessar konur verði þunglyndar og/ eða eigi við áfengisvandamál að stríða. Síðan eiga þær í verulegum hjónabands- og kynlífserfiðleikum. Þær eru flestar margfráskildar. Kyn- lífið, þessi hornsteinn hjónabands- ins, vekur þeim ótta og viðbjóð og það segir sig sjálft að slíkt hjónaband gengur ekki vel,“ sagði Ingibjörg. „Það þarf að kenna börnum ákveðn- ar öryggisreglur í mannlegum samskiptum og ekki síst að láta vita ef eitthvað er að. Síðan er grundvall- aratriði að trúa barninu þegar það segir frá því að það hafi orðið fyrir kynferðislegri áreitni. Þó mann hrylli við verður maður að styðja barnið og hjálpa því og leita aðstoð- ar hjá fólki sem hefur reynslu af svona málum.“ Starfræktur er barnasími í Rauða kross húsinu sem börn geta hringt í ef þau hafa frá einhverju óþægilegu að segja sem þau geta engum öðrum sagt. Síminn er 622260 og opinn frá þrjú til sex, mánudaga og föstudaga. I vor er væntanlegur bæklingur sem ætlað er að fræða fullorðna um kyn- ferðisafbrot og hvernig bregðast skuli við slíku. Börn vilja ekki kæra „Þegar fjölskyldur lenda í svona löguðu þá er auðvitað eitthvað meira en lítið að, hvað svo sem veldur,“ sagði Páll Eiríksson en hann hefur í gegnum tuttugu ára starf sem geð- læknir haft mikil afskipti af fórn- arlömbum kynferðisafbrotamanna. „Óhugnanlega mörg af þessum af- brotum eru aldrei kærð en svo fá læknar og sálfræðingar þessa ein- staklinga í meðferð mörgum árum síðar. Börn vilja ekki kæra manneskju úr fjölskyldunni. Það er hræðilegt áfall að upplifa að faðirinn, sem barnið treysti, reynist ekki trausts- ins verður. Barnið getur fengið þá tilfinningu að það sé sjálft á ein- hvern hátt sekt og það spyr sjálft sig: Hvað verður um mig ef ég segi frá? Heimilið og fjölskyldan er eina öryggið sem barnið þekkir, hversu slæmt sem ástandið kann annars að vera.“ Páll leggur mikla áherslu á mikil- vægi forvarnarstarfs til þess að vinna gegn afbrotum af þessu tæi. „Það þarf að hjálpa fólki að læra að verða foreldrar og vinna með eig- in tilfinningar og það vantar ein- hverja stofnun þar sem fjölskyldan getur leitað aðstoðar. Víða á Norð- urlöndum rekur kirkjan til dæmis fjölskyldumeðferðarstofnun. Mín reynsla er sú að kynferðislega misnotkun inni á heimilum sé að finna í öllum stéttum og öllum þjóð- félagshópum en verstu tilfellin eru samt í þeim fjölskyldum þar sem að- stæður eru verstar því það fólk á erfiðast með að verða sér úti um hjálp. En ég hef meðhöndlað konur úr öllum stéttum." Afbrotamenn framtíðarinnar Eins og sagði í upphafi á fólk erfitt með að gera sér í hugarlund hvers konar menn það eru sem misnota börn, og það sín eigin, á þennan hátt. Öllu venjulegu fólki þykir þetta svo ótrúlega mikil grimmd og mann- vonska að engu tali tekur. Þessi mál hafa ekkert verið rann- sökuð en ljóst er að margir kynferð- isafbrotamenn voru sjálfir fórn- arlömb kynferðislegrar misnotkunar sem börn. Það skýrir þó ekki allt, eins og Ingibjörg bendir á, þvi stærst- ur hluti fórnarlambanna er konur og ekki leggjast þær á börn. Þær hella sér frekar í óreglu og jafnvel vændi. Ekki er heldur alltaf áfengisneyslu um að kenna. „í mörgum tilvikum eru afbrotamennirnir undir áhrifum áfengis,“ sagði Páll, „en alls ekki öllum. Ég man eftir dæmi frá Noregi þar sem um var að ræða áhrifamann í toppstöðu sem misnotaði dóttur sína og áfengi kom þar ekkert við sögu. Það er á hreinu að það eru ýmsar brotalamir í æsku þessara manna. Ég hef allavega ekki ennþá séð eða heyrt um kynferðisafbrot af þessu tæi af hendi manns sem kemur frá góðu heimili. Og þá er ég ekki að tala um að yfirborðið sé fínt heldur að við- ’komandi hafi notið umhyggju og hlýju sem barn. Maður trúir því ekki á mann sem hlotið hefur ástríkt upp- eldi að hann nauðgi þriggja ára gömlu barni.“ Kynferðisafbrot hafa verið að koma upp á yfirborðið og smám sam- an lærist þjóðfélaginu að bregðast við þessu. Læknar eru farnir að þekkja áverkana, sálfræðingar að þekkja hegðunina og fólk er að verða sér meðvitaðra um þetta vandamál. Bæði Ingibjörg og Páll leggja mikla áherslu á hversu mikilvægt er að hjálpa þeim einstaklingum sem verða fyrir kynferðislegu ofbeldi og fjölskyldum þeirra, því eins og Ingi- björg segir þá er hér „ekki bara um að ræða skemmda einstaklinga held- ur hugsanlega afbrotamenn framtíð- arinnar". -VAJ Óhugnanlega fá kynferðisafbrot eru kærð og mjög margar kærur falla um sjálfar sig vegna skorts á sönnunum. Mörgum finnast lika dómar fyrir kynferðisafbrot alltof vægir.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.