Dagblaðið Vísir - DV - 01.04.1987, Blaðsíða 18

18
MIÐVIKUDAGUR 1. APRÍL 1987.
Reykjavík á tímamótum
Reykjavík stendur á vissum tíma-
mótum um þessar mundir. Innan
skamms verður tekið í notkun risa-
stórt hús sem líkist helst yfirbyggðri
götu, Hagkaupshúsið í Kringlunni.
Mér skilst að verslunarplássið, sem
þar bætist við á höfuðborgarsvæð-
inu, sé álíka mikið og allt verslunar-
rými við Laugaveg frá Hlemmi og
niður úr. Þetta hlýtur að hafa tölu-
verð áhrif á verslunarvenjur í
Reykjavík og staðfestir í raun að
meginþungi verslunarinnar í höfuð-
borginni hefur færst austur á bóginn.
Það er því ekki að fiirða þó að marg-
ir kaupmenn í gamla miðbænum séu
uggandi um sinn hag og hafi stofnað
félag til að efla verslun og aðra þjón-
ustu þar. Og þá stöndum við frammi
fyrir þeirri spumingu hvemig á að
standa að endurreisn gamla bæjar-
ins. Eða er kannski hlutverki hans
sem þungamiðju Reykjavíkur lokið?
Dauður og snauður sem
Brasilía
Ekki tel ég svo vera og er raunar
ákaflega fylgjandi því að hinn gamli
sögulegi miðkjami Reykjavíkur fái
haldið reisn sinni. Ef hann deyr
gætum við staðið frammi fyrir því
að höfuðborgin eigi ekki lengur
neinn almennilegan, líflegan miðbæ.
Tilbúnir miðbæir hafa reynst
misjaíhlega og fæsta þeirra mun
hafa tekist að glæða því fjölskrúð-
uga lífi sem flestir telja eftirsóknar-
vert. Sjálfur vann ég um árabil i eins
konar miðbæjarkjama í Síðumúla
og Armúla, þar sem úir og grúir af
verslunum og öðrum þjónustustofn-
unum, en samt hefur þar um slóðir
aldrei myndast sá þokki og það ið-
andi mannlíf sem lokkar og laðar.
Sama held ég að verði um Kringlu-
mýrarmiðbæinn. Þó að verslun þar
verði kannski mikil fer fólk aldrei
þangað til að njóta götulífs. Hann
verður álíka dauður og snauður og »
mér skilst að Brasilía, hin tilbúna
höfuðborg samnefhds ríkis, sé.
Kjallariim
Guðjón Friðriksson
sagnfræðingur
Miðbæir gamalgróinna borga hafa
nefhilega myndast smám saman fyrir
margbreytilegar þarfir borgaranna.
Þeir hafa yfirleitt ekki verið skipu-
lagðir fyrirfram heldur mymdast í
ákveðnu stjómleysi - eða við getum
orðað það þannig að framboð og eft-
irspum hafi ráðið gerð þeirra að
töluverðu leyti. Þess vegna em þeir
fjölbreytilegir og mannlegir. Hver
kynslóð hefur lagt sinn skerf til
verksins og þráðurinn verið ofinn
jafnt og þétt. Til em að vísu gamlar
borgir sem hafa orðið fyrir slysum
af manna- eða náttúmvöldum.
Ég kom einu sinni í sömu ferðinni
til tveggja borga í Hollandi. Önnur
heitir Rotterdam, hin Amsterdam.
Hin fyrri varð fyrir miklum loftárás-
um í stríðinu og miðbær hennar
gjöreyddist. Hann hefur verið skipu-
lagður og byggður upp á nýtt,
glæsilegur miðbær með stórhýsum
úr gleri, stáli og steypu. En það vant-
ar eitthvað. Ferðamenn sækjast lítið
eftir að skoða Rotterdam. Amster-
dam slapp hins vegar í stríðinu og
flestir vita hvemig hún er. Þröngar
götur hlykkjast milli gamalla húsa
sem mörg slúta, skökk og skæld,
yfir síkin. Þangað koma ferðamenn
í milljónatali á ári hveiju, þeir sækj-
ast eftir þeim þokka sem borgin býr
yfir. „Þetta er Holland," segja þeir.
Lifandi borgir fara sína eigin
leið
Einn skipulagshönnuður eða tveir
geta aldrei sett jafnfjölbreytilegt
mark á eina borg, hversu snjallir sem
þeir em, og hið iðandi mannlíf sjálft
gerir í aldanna rás. Skipulagshönn-
uðir hafa líka tilhneigingu til að
beygja allt undir lögmál reglustrik-
unnar og hins fullkomna jafiivægis
- lifandi borgir fara sína eigin leið.
Sjálfur bý ég í Þingholtunum þar
sem bókstaflega ekkert er slétt og
fellt. Þar gilda engar reglur um jafn-
ar húsalínur og þar ægir saman
hinum sundurgerðarlausustu hús-
um, skúrum og görðum. Jafhvel
götumar em ekki beinar. Samt býr
þetta hverfi yfir jafhvægi, sínu eigin
jafnvægi. Þama líður mér vel, um-
hverfið er næring fyrir anda minn
og hugmyndaflug. Ég tek líka eftir
því á sumrin að erlendir túristar
ganga þama um götur og horfa í
allar áttir. Oftar en ekki þegar ég lít
út um gluggann minn stari ég inn í
myndavél sem er að taka mynd af
þeim sama glugga.
Og þá kem ég aftur að miðbænum.
Nú gera Islendingar sér vonir um
stóraukinn ferðamannastraum til
landsins, ekki síst eftir leiðtogafund
stórveldanna í fyrrahaust. Ég held
að það sé keppikefli fyrir okkur
Reykvíkinga að þessir útlendu
ferðamenn staldri lengur við í
Reykjavík en þeir hafa hingað til
gert. Það em líka hagsmunir lands-
ins í heild því að hin viðkvæma en
eftirsótta náttiíra landsins þolir ekki
öllu meiri átroðning. Og hvað hefur
þá Reykjavík upp á að bjóða? Hún
hefur hótel, söfn, menningarviðburði
ýmiss konar, veitingastaði - og
gamla bæinn.
Reykjavík er Reykjavík
Þungamiðja verslunar í Reykjavík
hefur færst austur á bóginn, í gamla
bænum em ekki stórmarkaðir, ekki
húsgagnaverslanir, ekki bygginga-
vömverslanir eða bílabúðir. Þar em
miklu fremur fata- og tískuverslanir,
litlar sérbúðir ýmiss konar og síðast
en ekki síst túristabúðir. Sú á auð-
vitað að vera ein helsta sérstaða
miðbæjarins í framtíðinni, auk þess
að vera athvarf og aðlaðandi val-
kostur fyrir Reykvílánga sjálfa á
hann að vera aðdráttarafl fyrir er-
lenda ferðamenn: sjarmerandi lítill
bær með séríslenskum einkennum.
Og þessi séríslensku einkenni em
fyrst og fremst gömlu bámjáms-
húsin, oft með útflúri og skrauti. Við
eigum að leggja áherslu á sérstöðu
Reykjavíkur miðað við aðrar borgir
í heiminum. Reykjavík er ekki París
og ekki New York. Reykjavík er
Reykjavík.
Erlendir ferðamenn koma ekki
hingað til þess að njóta steinsteypu
og stáls. Af því hafa þeir nóg heima
hjá sér. Þeir koma ömgglega ekki
hingað til að versla í Kringlunni.
Þess vegna held ég að það sé affara-
sælast fyrir kaupmenn gamla
bæjarins að þeir fari ekki að búa til
nýja kringlu og keppi á þeim for-
sendum við Kringluna í Kringlu-
mýri. Þeim ber að leggja áherslu á
að gamli bærinn sé allt öðmvísi og
hafi upp á önnur gæði að bjóða. Það
er engin tilviljun að hin blómlegu
veitingahús, sem undanfarin ár hafa
sprottið upp í Kvosinni, em nær öll
í gömlun húsum. Og þau em eftir-
sótt vegna þess að þau em í gömlum
húsum. Það em húsin sem gefa þeim
sjarma.
Halda verður áfram að spinna
vefinn
Mér líst mjög vel á margt í hinum
nýju skipulagstillögum um Kvosina,
t.d. göngustígakerfið og aukinn trjá-
gróður. En ég held að það sé
misskilningur að ætla að rífa svo
mörg hús sem gert er ráð fyrir. Það
em þau sem gefa Kvosinni sál og
auk þess em þau hluti af menningar-
arfi okkar. Þau em kjami þess sem
gerir Reykjavík að Reykjavík og
ólíka öðrum borgum. Miklu nær
væri fyrir borgaryfirvöld að þau
hjálpuðu eigendum hinna gömlu
húsa að gera þau upp á sama hátt
og t.d. Bemhöftstorfiihúsin hafa ve-
rið gerð upp.
Að mínu viti verður gamli mið-
bærinn í framtíðinni miðstöð túr-
isma, safiia- og menningarstofnana,
sérverslana og gisti-, kaffi- og veit-
ingahúsa. Og þar mun Alþingi að
sjálfsögðu sitja áfram og fleiri gam-
algrónar stofnanir. Tjömin og
höfnin verða að vera í eðlilegum og
rólegum tengslum við svæðið og
byggðin í samhengi við fortíðina og
söguna. Halda verður áfram að
spinna vefinn og bæta hann, ekki
eyðileggja þann gamla og byrja á
nýjum.
Guðjón Friðriksson
„Við eigum að leggja áherslu á sérstöðu
Reykjavíkur miðað við aðrar borgir í
heiminum. Reykjavík er ekki París og ekki
New York. Reykjavík er Reykjavík.“
segir Timinn
„Enn er það svo að stóru stjórnmálaflokkarnir mega sín einhvers í stjóm-
málabaráttunni þannig að mark sé á takandi.
í ritstjómargrein Tímans 12. mars,
sem nefndist Atökin milli stjóm-
málaflokkanna, standa þessi orð:
„Enn er það svo að stóm stjóm-
málaflokkamir mega sín einhvers í
stjómmálabaráttunni þannig að
mark sé á takandi.
Hefðbundin flokkaskipun er
traustasta vígi lýðræðis og þingraA-
is og trygging gegn einræði og
óskapnaði póhtískra sértrúarflokka
og þröngsýnishópa eða einstaklinga
sem ofineta svo sjálfa sig að þeir láta
stofha utan um sig og persónu sína
sérstakar framboðshreyfingar án
þess að hafa neitt fram að færa nema
ofmatið á sjálfum sér. Sem við er að
búast einkennast persónuframboð
af þessu tagi af mikilli málefnafá-
tækt og skrumi sem frambjóðend-
umir standa ekki undir. Þegar best
lætur em þessi einkaframboð bros-
leg en þau em lýðræðinu ekki til
neinna þrifa.“
Já, það er nú svo. Þessir stóm
stjómmálaflokkar vilja hafa einka-
rétt á stjómmálum og þeir hafa
sameinast um að breyta stjómarskrá
og kosningalögum sér í hag til þess
að ná því marki. En samt em ein-
hverjir enn ósammála stóm flokkun-
um og leyfa sér að leggja eitthvað
til málanna og standa á eigin fótum.
En það má skoða betur hverjir það
em sem stóm flokkamir vilja vara
menn við og hafa e.t.v. einhvem ótta
af.
Þar má fyrst nefiia Samtök um
kvennalista. Þau hafa nú þrjá fu.ll-
trúa á Alþingi og þeim mun að öllum
líkindum takast að bijótast öðm
sinni gegnum vamarmúrinn og
halda stöðu sinni á Alþingi að kosn-
ingum loknum. Málefiialegur
grundvöllur er að vísu ekki mikill
til að byggja á en þingmenn Samtak-
Þetta
KjaUarinn
Guðmundur Jónsson
bóndi á Kópsvatni
anna hafa staðið sig allvel á Alþingi
og borið fram ýmis nytsöm mál.
Flokkur mannsins mun ekki ógna
stóm flokkunum með miklu fylgi nú
um sinn en hann stendur föstum fót-
um og virðist ekki vera stundarfyrir-
bæri. Liðsmenn hans em
áhugasamir og taka hiklaust þátt í
umræðum um ýmis mikilsverð mál.
Þessi flokkur mun að öllum líkind-
um eflast á næstu árum.
Þjóðarflokkurinn er nýtt fyrirbæri
og hann hefur stefiiuskrá, sem marg-
ir geta stutt, en hann mun þó að
flestra dómi ekki vinna stefhumál-
unum mest gagn með þvi að leggja
fram sérstök framboð heldur mun
vænlegra til árangurs að styðja eða
taka þátt í framboðum annarra
flokka, innan eða utan stóru flok-
kanna, og veita á þann hátt þeim
frambjóðendum stuðning sem mest-
an skilning sýna málefnum lands-
byggðarinnar.
Framboð Stefáns Valgeirssonar er
mistök og skiptir ekki máli hver þar
á helst sök og líklegt er að Stefáni
takist ekki að nýta þau spil sem
hann þó hefur á hendinni eftir að
flokksstjóm Framsóknarflokksins
hafriaði beiðni hans um BB.
Svo er að lokum Bandalag jafhað-
armanna sem átti fjóra þingmenn
þar til nú í haust að þeir hlupu úr
vistinni yfir í aðra flokka. Þeir höfðu
þó verið mjög virkir á Alþingi og
mótmæltu t.d. harðlega kosninga-
lögunum nýju vorið 1984. En stóm
flokkamir tóku þeim fegins hendi
eins og þegar faðirinn endurheimti
glataða soninn. Margir em líka fús-
ir til að skrifa dánarvottorð Banda-
lags jafiiaðarmanna en það
undarlega gerðist að sumir em svo
forhertir að neita að taka við því og
leyfa sér jafnvel að bera fram nokk-
ur mótmæli.
Þannig standa málin nú þegar
Alþingi hefur enn einu sinni lokið
við að hræra í kosningalögunum
með góðu samkomulagi innan stóm
flokkanna. Samt fór nú svo að
nokkrir þingmenn létu í ljós nokkrar
efasemdir um þetta mál og má þar
t.d nefria Ragnar Amalds sem sagði
í efri deild 23. febrúar:
„Það er t.d. nokkuð ljóst að þau
nýju endurreikningsákvæði, sem
komin em inn í frv. eftir meðferð
málsins í nd„ gera það endanlega
alveg útilokað fyrir hinn venjulega
mann að reyna að reikna út hver
úrslit hafa orðið í hveiju kjördæmi
fyrir sig. Nógu erfitt var það nú áð-
ur. En ég held að þessi nýja útreikn-
ingsregla, sem felur í sér að stöðugt
þarf að reikna upp tölumar í við-
komandi kjördæmi, geri útslagið
með að það er vonlaust fyrir hinn
venjulega mann að botna nokkuð í
þessari úthlutunaraðferð".
Nú fa kjósendumir tækifæri til að
mótmæla þessum nýju kosningalög-
um með því að styðja einhvem þann
framboðsaðila sem ekki ber ábyrgð
á þeim.
Guðmundur Jónsson
skipar 8. sæti á framboðslista BJ í Reykjavík.
„Þessir stóru stjómmálaflokkar vilja hafa
einkarétt á stjómmálum og þeir hafa sam-
einast um að breyta stjómarskrá og
kosningalögum sér í hag til þess að ná því
marki.“