Dagblaðið Vísir - DV - 04.04.1987, Blaðsíða 11

LAUGARDAGUR 4. APRÍL 1987.
11
Boigaraflokkurinn
Ekki eru nema nokkrir dagar síð-
an ríkisstjómarflokkamir sigldu
hraðbyri í góða kosningu; sérstak-
lega Sjálfstæðisflokkurinn sem
virtist standa sterkur þá stundina
og eiga sigur vísan. Stjómarand-
stöðuflokkamir gátu einnig búist við
sæmilegum kosningum eftir atvikum
og í stórum dráttum var útlit fyrir
sams konar kosningaúrslit og Is-
lendingar hafa átt að venjast í
þrjátíu, fjörutíu ár - þingmaður þar,
prósenta hér og valdahlutföllin í
gömlu, góðu skorðunum. Menn vom
jafhvel búnir að leggja drög að
næstu ríkisstjóm eins og þeim kæmu
kosningamar ekki við.
Að vísu höfðu nokkrir nýir smá-
flokkar tilkynnt um framboð sín, án
þess þó að hafa burði eða bolmagn
til að ógna gömlu flokkunum. Veg-
urinn var sem sagt beinn og breiður
og kosningamar nánast formsatriði
fyrir sjálfumglaða alþingismenn í
ömggum sætum. Augu þeirra
mændu á ráðherrastólana en ekki
kjörkassana.
Þessi værukærð sigurvissunnar er
bæði lamandi og leiðinleg og oft
hefur maður gamnað sér við þá
hugsun að það væri þeim mátuleg
ráðning ef þetta samtryggða valda-
kerfi fengi duglegt spark í afturend-
ann þannig að gömlu flokkamir
skildu og vissu að þeirra væri ekki
mátturinn og dýrðin um alla eilífð.
Það væri ómaksins vert að láta þá
hafa obbolítið meira fyrir lífinu og
vekja þá upp af löngum þymirósar-
svefni stöðnunar og stjómunar -
ekki aðeins þjóðarinnar og framtíð-
arinnar vegna heldur líka þeirra
sjálfra.
Flokkaskipan hér á landi er löngu
úrelt og stendur framförum og nýju
hugarfari fyrir þrifúm. Stefnur skar-
ast, skoðanir tengjast og skilin á
milli hinna hefðbundnu stjómmála-
flokka em í flestu óljós og hverfandi.
Hver er munurinn á venjulegum
krata og frjálslyndum sjálfstæðis-
manni? Hver er munurinn á hófsöm-
um framsóknarmanni og réttum og
sléttum kjósanda Alþýðubandalags-
ins? Segir ekki í einhverri könnun-
inni að Sjálfstæðisflokkurinn eigi
langstærsta kjósendahópinn meðal
launþega? Er ekki Alþýðuflokkur-
inn að höfða til millistéttarinnar? I
ljósi þessarar moðsuðu og hálfvelgju,
þar sem allir geta verið með öllum,
er fagurgali kosningabaráttunnar
hjáróma og innantómur. Það vantar
neistann.
Á einni nóttu
Þannig stóðu málin fyrir rétt rúmri
viku. Skoðanakannanir sýndu litlar
sveiflur, nýir smáflokkar gátu ekki
rönd við reist og kosningamar vom
nánast til málamynda. Spenningur-
inn var helst um það hvort Sjálf-
stæðisflokkurinn veldi Alþýðuflokk
eða Framsóknarflokk með sér í
næstu ríkisstjóm.
En svo gerist það, eins og hendi
sé veifað, að Albert Guðmundsson
rís upp, skellir hurðum á Sjálfstæðis-
flokkinn og stofnar flokk. Og áður
en nokkur maður hefúr áttað sig á
atburðarásinni sýna skoðanakann-
anir að Borgaraflokkur Alberts
nýtur fylgis sem næststærsti stjóm-
málaflokkurinn. Á einni nóttu var
skyndilega kominn til skjalanna
flokkur sem hristi og skók flokka-
kerfið og svarar þannig kalli þeirra
sem vilja nýtt blóð, breytt viðhorf
og aðra valkosti, enda hefur hann
aldeilis valdið rúmmski hjá guðs
útvöldum. Þeir em allir komnir fram
úr!
Nú ætla ég ekki að fara að skil-
greina ástæðumar fyrir brotthvarfi
Alberts. Ekki heldur að leggja dóm
á það hvort Albert sé siðlaus eða
siðsamur. Ekki heldur á það hvor
eigi meiri sök, Albert eða Þorsteinn.
Hitt er miklu forvitnilegra: að velta
því fyrir sér á hlutlausan hátt hverju
það sætir að umdeildur stjómmála-
maður, nánast aleinn upp á eigin
spýtur, getur skapað slíkan hljóm-
gmnn meðal þúsunda óbreyttra
kjósenda, og það svo að helstu
stjómmálaforingjar em komnir í
rjúkandi fallhættu.
Sagt er að fylgi Alberts stafi af
samúð og tilfinningahita. Það má
vel vera rétt að hluta til. En hvað
um það? Er ekki pólitík fyrst og
fremst byggð á tilfinningum? Hve-
nær hefur nokkur maður í heiminum
komist til valda án þess að höfða til
tilfinninga, geðhrifa eða þess mann-
lega í fari okkar? Ég hef lengi verið
þeirrar skoðunar að Sjálfstæðis-
flokkurinn hafi orðið stærsti flokkur
þjóðarinnar vegna þeirrar tilfinn-
ingar sem menn bám til Ólafs Thors
- ekki út af því hvað hann sagði eða
gerði heldur hvemig hann var:
mannvera, mannvinur, manneskja.
Það hefúr löngum reynst góðum
stjómmálamönnum drjúgt veganesti
að skilja tilfinningar kjósenda og
höfða til þeirra.
Þess vegna er það rétt skýring að
Albert höfði til tilfinninga vegna
þess að hvað sem um Albert verður
annars sagt þá er hann maður fólks-
ins og einn úr þess hópi. Samúðin
gagnvart honum byggist á þeirri til-
finningu að flokkurinn hafi farið illa
með hann og á þeirri tilfinningu bíta
hvorki rök né rökræður, hvort sem
mönnum líkar betur eða verr.
Eliert B. Schram
Davíð gegn Golíat
En það er fleira en tilfinningamar
sem valda straumnum til Alberts.
Margir þeir sem eiga flokksvaldinu
grátt að gjalda finna sér griðastað í
Borgaraflokknum. Sumir þeir sem
vilja að einstaklingurinn rísi upp
gegn kerfinu og eins hinir sem eru
orðnir leiðir og reiðir út i steinmnn-
ið stjómkerfi, svefndrukkna stjóm-
málaflokka og finna til smæðar
sinnar vegna ranglætis, misréttis eða
annarra ófara hafa skyndilega feng-
ið farveg fyrir óánægju sína. Albert
er þeirra maður vegna þess að hann
er orðinn ímynd píslarvottsins, per-
sónugervingur Davíðs sem berst
gegn ofurefli Golíats. Borgaraflokk-
urinn er samneftiari fyrir þessa útrás
og það langt út fyrir persónu Al-
berts Guðmundssonar. Kenning
Ásgeirs Hannesar Eiríkssonar i
Morgunblaðinu í gær að þessu leyti
er alveg laukrétt. Albert ræður ekki
lengur ferðinni einn.
Það er athyglisvert í þessu sam-
bandi að Albert hefur ekki fengið til
liðs við sig mikið af þekktum nöfn-
um. Þungavigtarmenn á framboðs-
listum Borgaraflokksins em fáir.
Þetta kann að villa einhverjum sýn
en styður engu að síður þá kenningu
að Albert sækir stuðning til litlu
mannanna, lágstéttarinnar, eins og
einhver hefur orðað það. Goðsögnin
um litla manninn hans Alberts er
nefnilega engin lvgi.
Er þetta þá ekki flokkurinn sem
beðið hefur verið eftir. flokkurinn
sem getur sprengt upp valdakerfi
gömlu flokkanna og hlevpt nýju
blóði í stjómmálin?
Um það er of snemmt að spá. Til
þess er staða hans enn of óljós. Til
þess vitum við of lítið um fyrirætlan-
ir hans. Enn er eftir að bíða kosn-
ingabaráttunnar og úthaldsins þegar
til sjálfra kosninganna kemm'. I því
sambandi hefur verið bent á að
klofrnngsframboð hafi áður komið
fram. Minnt er á Hannibal með Sam-
tök frjálslvndra og vinstri manna.
minnt er á Vilmund og Bandalag
jafnaðarmanna. Báðir þessir flokkar
entust rétt í eitt kjörtímabil. Munur-
inn er hins vegar sá á Albert annars
vegar og þeim Hannibal og Vil-
mundi hins vegar að akur Alberts
er miklum mun stærri. Hann kemur
úr röðum stærsta flokksins meðan
hinir áttu rætur í tiltölulegum litlum
vinstri flokkum. Flokkur Alberts er
borgaralegur flokkur meðan hinir
voru sósíalskir flokkar. Albert sækir
fy’lgi jafht til hægri sem vinstri með-
an hinir sóttu það mestmegnis til
vinstri. Þessi er munurinn og þess
vegna skvldu menn varast að hafa
uppi of miklar hrakspár um fallvalt
gengi Borgaraflokksins þegar til
kastanna kemur.
Bakari fyrir smið
Sem sjálfstæðismanni rennur þetta
mér að sjálfsögðu til rifja að horfa
upp á gjörbrevtta vígstöðu Sjálf-
stæðisflokksins • í þessum slag.
Þriðjungur fydgismanna hans segist
ætla að kjósa Borgaraflokkinn og
það áður en þeir vita um stefnu hins
nýja flokks! Sjálfstæðisflokkurinn á
margt betra skilið heldui- en að
hrökkva svona í sundur fyrir nánast
meinlegar tilviljanir og mistök.
Hann á margt annað skilið en að
gjalda afhroð í kosningum vegna
siðbóta i eigin röðum. Það er að
minnsta kosti kaldhæðni örlaganna
að loksins þegar Sjálfstæðisflokkur-
inn ætlar að þvo hendur sínar, gera
hreint fyrir sínum dyrum, þá fær
hann yfir sig kollsteypuna sem hann
var búinn að forða sér frá i fimmtiu
ár.
Það er hins vegar bamaskapur ef
sjálfstæðismenn ætla að berja höfð-
inu við steininn og hengja bakara
fyrir smið. Þeir ná ekki fótfestu á
nýjan leik nema að horfast í augu
við þá staðreynd að orsökin liggur
ekki nema að hluta til í samúðinni
með Albert. brengluðum kjósendum
eða hysterisku fjölmiðlaæði í kring-
um þetta mál. Slagurinn stendur
heldur ekki um siðferði eða siðleysi.
Skýringin er ekki sí§t fólgin í því
að Sjálfstæðisflokkurinn hefur ein-
hvers staðar á leiðinni orðið riðskila
\ið þúsundir manna sem fram að
þessu hafa fylgt honum að málum -
eða þeir viðskila við hann. Hvort
sem það er trúnaðarbrestur. and-
varalevsi ellegar röð af mistökum
þá er ljóst að gamlir stuðningsmenn.
gamlir vinir og samherjar láta ekki
te\-ma sig út í ævintýri af þessu tagi
nema vegna þess að þeim er heitt í
hamsi - hafa harma að hefna.
Lexía fyrir alla
Og þetta á reyndar við um alla þá
flokka sem nú verða fvrir fydgistapi
vegna Borgaraflokksins. Stjórn-
málaflokkamir verða að hafa þrek
til að líta í eigin barm og játa á sig
vanrækslusyndimar í stað þess að
bölsótast út i vitleysuna í kjósend-
um. Sannleikurinn er nefnilega sá
að kjósendur vita sínu viti og þeir
hafa hingað til haft \dt á því að kjósa
rétt. Einmitt þess vegna hefúr Sjálf-
stæðisflokkurinn verið stærsti
flokkurinn í finmitíu ár. Hvers vegna
ættu kjósendur að vera vitlausari
nú en áður?
Sveiflan til Borgaraflokksins er
lexía fy’rir stjórnmálaflokka sem
hafa orðið viðskila við kjósendur og
þann jarðveg sem þeir eru sprottnir
úr. Hún talar sínu máli um brota-
lamimar í þeim sjálfum. Eina ljós-
glætu sé ég þó. Hún er sú að
kjósendur nevðast til að endurmeta
afstöðu sina til stjómmálaflokkanna
og átta sig á að þeir em ekki allir
eins. Tilkoma Borgaraflokksins opn-
ar augu margra fyrir því að gamli
flokkurinn gegnir hlutverki þrátt
fy’rir allt. Endurhæfingin er hafin.
Hvað sem líður kosningaúrslitum
og hvort sem fylgi Borgaraflokksins
verður meira eða minna þá blasir sú
staðreynd við að Sjálfstæðisflokkur-
inn, stærsti flokkur þjóðarinnar, er
að róa sinn lífróður. Hann berst fyr-
ir lífi sínu. Og þó hann vinni
vamarsigur þá er hitt stríðið miklu
meira og þyngra - að sigra sjálfan
sig að kosningum loknum, sigrast á
innri vandamálum, ná aftur til sinna
fyrri kjósenda, ná sáttum.
Ellert B Schram