Dagblaðið Vísir - DV - 09.05.1987, Qupperneq 12

12
LAUGARDAGUR 9. MAÍ 1987.
Ég kom fyrst til Glasgow fyrir tutt-
ugu árum og var logandi hræddur
þá stuttu stund sem ég hafði þar við-
dvöl. Hræðsla mín var afleiðing af
því slæma orði sem um langt skeið
hafði farið af borginni. Þar voru
ömurlegustu slömm í Evrópu, sagði
sagan, og jafnframt versta glæpa-
hyskið. Þetta hyski rottaðist saman
í gengi sem höfðu það að skemmtun
að skera fólk með rakblöðum, sér-
staklega ef þau höfðu orðið fyrir
vonbrigðum í fótbolta.
Enginn hafði heldur búið mig und-
ir mállýsku innfæddra. Ég bjóst að
vísu við að heyra þá kveða fast að
eins og James Robertson Justice
gerði í læknamyndunum, var meira
að segja farinn að hlakka til að heyra
syngjandi framburð hálendinga.
Ég var ekki fyrr kominn út úr flug-
vallarvagninum en snarborulegur
leigubílstjóri greip mig traustataki
og spurði: Whurjaawentuoguoo,
jemmah?
Gamalt og nýtt: Viktoríutímabilið endurspeglast í nýju stórhýsi við Georgestræti.
þróttmikla og sjálfumglaða arkitekt-
úr frá blómaskeiði borgarinnar:
Viðskiptamiðstöðina, sem er eftirlik-
ing af höll hertogans Dogans í
Feneyjum, St. Vincents kirkjuna sem
þykist vera grískt hof, Ráðhúsið við
Georges Square sem er eins og §ög-
urra hæða marsípanterta að innan.
Menningarleg heilsa
Þá fyrst fór mér að skiljast hvers
vegna snilldarhönnuður og arkitekt
eins og Charles Rennie Mackintosh
(1868-1928) kom fram einmitt í Glas-
gow í lok þessa gróskumikla bygg-
ingarskeiðs. Enginn sá sem sækir
borgina heim ætti að láta hjá líða
að skoða hinar þokkafullu byggingar
hans, til dæmis Listaskólann ofan
við Sauchiehallstræti, Tehúsið við
sömu götu og svo auðvitað hið end-
urbyggða heimili Mackintosh sjálfs
í Hunterian-listasafninu.
En ég var ekki kominn til Glasgow
Glasgow:
Menningarborg Evrópu 1990
- ný vakning í skoskum menningarmáluni
Ég starði á manninn' eins og álfur
út úr íslenskum hól, taldi víst að
hann ætlaði að ræna mig, eða mér.
Við skelfingarsvipinn á mér
hrökklaðist bílstjórinn í burtu.
Það var eiginlega sama hvert ég
sneri mér þann dag, mér tókst ekki
að skilja nema orð og orð á stangli.
Ég ranglaði um Argyle Street og
býsnaðist yfir því með sjálfum mér
hve smávaxnir, dökkbrýndir og
púkalega klæddir Glasgowbúar
voru. Þá var nú einhver munur að
sjá fagurlimaðan landann ...
Sót og skinhelgi
Ég var líka handviss um að ljótari
borg en Glasgow (eða „Glescge", eins
og heimamenn kölluðu hana) væri
ekki til í Vesturálfu.
Þunglamalegar byggingar í vikt-
oríönskum stíl grúfðu yfir mannfólk-
inu, mettaðar af sóti og skinhelgi 19.
aldar, margar hverjar rúnar allri
æru, útbrunnar eða umbreyttar í
óþrifalegar steikarbúllur og öldur-
hús.
Einhverjum Glasgowbúum tókst
síðan að eyðileggja fyrir mér jólin
1967 með því að stela frá mér forláta
kápu sem ég hafði keypt handa móð-
ur minni á leiðinni heim í jólafrí.
En kannski gat ég sjálfum mér um
kennt með því að líta af flíkinni
nokkur augnablik eða, eins og skóla-
bróðir minn frá Glasgow sagði við
mig síðar: Glasgowgengin eru ekki
að abbast upp á aðkomumenn nema
þeir veiti á sér höggstað. Þau láta
sér yfirleitt nægja að slást sín á með-
al.
Næstu fjögur árin fór ég oft um
Glasgow. Ég kynntist enn ljótari
borgum á Bretlandi og fór smátt og
smátt að fá mætur á Glasgowbúum,
sérstaklega eftir að ég kynntist fólki
frá Edinborg.
Edinborgarar telja sig sjálfkjörna
útverði skoskrar menningar og í
krafti þeirrar vissu geta þeir verið
dáldið snúðugir.
Ærslafengin kímnigáfa
Glasgowbúar eiga ekki til slíka
takta. Óumbeðnir eru þeir vísir til
þess að taka á sig langan krók með
vegvilltum aðkomumanni. Þeir hafa
líka til að bera ríkulega, stundum
ærslafengna kímnigáfu sem oftar en
ekki beinist gegn þeim sjálfum, sjá
uppákomur æringjans Billy Conn-
olly, og þeir eru útsjónar- og hug-
vitssamir með afbrigðum.
Ótaldir viðskiptajöfrar og hugvits-
menn á Bretlandseyjum eru einmitt
ættaðir frá Glasgow.
Allt þetta þóttist ég sannreyna
meðan Skotland var mitt annað
heimili. En allan þann tima heyrði
ég aldrei minnst á Glasgow sem sér-
stakan griðastað glaumgosa eða
menningarvita, þvert á móti var allt-
af talið að skosk menning væri
heimilisföst í Edinborg.
Snemma á síðasta ári fór ég að
verða var við breytingar á þéssari
hefðbundnu ímynd borgarinnar við
Clyde.
Utlend listatímarit voru uppfull af
lofgjörðum um hið nýja og glæsilega
Burrellsafn í Pollokgörðum, auk þess
sem sömu rit voru farin að tala um
Glasgow sem sérstaka útungunar-
Listaskóli Glasgowborgar, fræg
bygging eftir Charles Rennie Mack-
intosh frá 1897.
stöð fyrir hugvitssama hönnuði og
arkitekta. i
Glasgowkvikmyndir skoska kvik-
myndaleikstjórans Bill Forsyth voru
einnig til umræðu í alþjóðlegum
kvikmyndablöðum með reglulegu
millibili.
í breskum dagblöðum var æ oftar
minnst á skosku óperuna og aðskilj-
anleg afrek skosku sinfóníuhljóm-
sveitarinnar undir stjórn eistneska
hljómsveitarstjórans Neeme Járvi en
báðar þessar stofnanir hafa aðsetur
sitt í Glasgow.
A meðan auglýstu dagblöð í
Reykjavík borgina upp sem einn alls-
herjar skemmtistað, jú, og svo
auðvitað sem „hagstæða“ verslunar-
miðstöð.
Stakkaskipti
Punkturinn yfir i-ið var svo til-
kynning menningarmálanefndar
Evrópubandalagsins um að Glasgow
hefði verið útnefnd „menningarborg
Evrópu“, næst á eftir Amsterdam,
og ætti útnefningin að taka gildi
árið 1990.
Hvað var eiginlega að gerast í
Glasgow?
Forvitnin rak mig þangað til að
karina málið.
Ég kom til Glasgow í skosku vor-
veðri, rigningarsudda og garra, en
samt leyndi það sér ekki að yfirbragð
borgarinnar hafði tekið breytingum,
ef ekki stakkaskiptum, frá því 1967.
Nú grúfði ekki kolareykurinn yfir
Clydeánni því í áratug eða meir hef-
ur verið bannað að nota kol til
upphitunar í Glasgow.
I kjölfar þessa hafa borgarbúar
byrjað að hreinsa uppsafnaðan kola-
salla af gömlum byggingum og sjá,
þá kom í ljós merkileg og stundum
bráðskemmtileg byggingarlist frá
Viktoríutímanum, meðal annars
mikið af höggmyndum og öðru yfir-
borðsskrauti sem hvergi er að finna
annars staðar á Bretlandseyjum.
Þessi byggingarlist minnir aðkomu-
manninn á þá staðreynd að á 19. öld
kom Glasgow næst á eftir London
að umsvifum og auði.
Á næstum dögum varð það ein
helsta ánægja mín að ganga um göt-
ur borgarinnar og góna á þerinan
til þess eins að góna á byggingar
þótt þær séu oft ágætur mælikvarði
á menningarlega heilsu hverrar
borgar heldur í því augnamiði að
taka púlsinn á þessari tilvonandi
menningarborg Evrópu. Kemur
Glasgow til með að standa undir því
sæmdarheiti?
„Ég er sannfærður um það,“ segir
Robert Palmer, nýskipaður fram-
kvæmdastjóri sérstakrar menningar-
hátíðar sem halda á í borginni árið
1990.
„í Glasgow eru heimkynni Skosku
óperunnar, Skoska ballettsins og
Skosku sinfóníunnar en auk þess er
í borginni Skoska kammersveitin,
níu leikhús, fjörutíu og þrjú bóka-
söfn og að minnsta kosti fjögur meiri
háttar listasöfn. Þar á meðal er Burr-
ellsafnið sem nú dregur að eina
milljón gesta á hverju ári.
Síðan hefur borgin afráðið að
byggja tónlistarhöll og tónlistar-
skóla fyrir 1990.“
Víst er að nægir peningar eru í
spilinu. Fram til 1990 ætla Skotar
sjálfir að leggja meira en 30 milljón
pund (1.800.000.000 krónur) til menn-
ingarinnar en þar að auki hafa þeir
aðgang að menningarsjóðum Efna-
hagsbandalagsins.
Ekki til yngri kynslóðarinnar
Ekki voru allir viðmælendur mínir
yfir sig hrifnir af þeirri' síbylju um
menningarborgina Glasgow sem
embættismenn eins og Palmer og
talsmenn ferðamálaráðs borgarinnar
láta dynja á öllum þeim sem heyra
vilja.