Dagblaðið Vísir - DV - 05.09.1987, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 5. SEPTEMBER 1987.
Erlend bóksjá
Dáið þér Brahms?
AIMEZ-VOUS BRAHMS.
Höfundur: Francoise Sagan.
Penguin Books, 1987.
Það er ótrúlegt en satt: meira en
þrír áratugir eru liðnir síðan Bon-
jour Tristesse kom út fyrsta sinni
og greip lesendur traustataki ljóð-
rænni angurværð.
Francoise Sagan samdi þessa
fyrstu skáldsögu sína einungis átj-
án ára að aldri. Margar fleiri
fylgdu á eftir, yfirleitt í sama dúr,
þar á meðal „Aimez-Vous
Brahms?“ árið 1959.
Sagan fjallar hér sem fyrr um
ástir karla og kvenna og tilfinn-
ingalega atburði sem verða til þess
að fólk tekur líf sitt og viðhorf til
endurmats. Paule, höfuðpersónan,
er að nálgast fertugsaldurinn. Hún
býr við öryggi þar sem er elskhugi
hennar, Roger, sem þó krefst full-
komins ffelsis til þess að vera
samvistum við aðrar konur. Þegar
Paule hittir ungan, glæsilegan og
ríkan mann, Simon, ákveður hún
að njóta sama frelsis og Roger. En
það reynist að sjálfsögðu haldlítil
lausn gegn einmanaleikanum.
Það var gaman að rifja upp
kynni af þessari sögu. Hún hefúr,
eins og flestar fyrri bækur Sagan,
sjarma sem sjaldgæfúr er í skáld-
sögum samtímans.
Þess má geta að „Dáið þér
Brahms?" hefur komið út í ís-
lenskri þýðingu.
MARTIN AMI£
AjÚgPNfC
fS/FeHNO
<V\T3 OTHT35 V&tVK> .VMKRJtA
Amis í Ameríku
THE MORONIC INFERNO.
Höfundur: Martin Amis.
Penguin Books, 1987.
Breski rithöfundurinn Martin
Amis er nú orðinn þekktur skáld-
sagnahöfundur. Um árabil vann
hann hins vegar fyrir sér sem
blaðamaður við bresk blöð, eink-
um þó vikuritið Observer. Sem
slíkur hefur hann skrifað mikið
um bandarísk málefiii.
í þessari bók er að finna safn
blaðagreina Martin Amis um
stjómmál og menningarmál í
Bandaríkjunum, í sumum tilvikum
lítillega endurbættar af höfundin-
um vegna útgáfu bókarinnar.
Hann fjallar um ýmsa þekkta
bandaríska listamenn: rithöfund-
ana Updike, Roth, Didion, Vidal,
Heller, Vonnegut, Bellow, Capote
og Mailer, svo dæmi séu tekin, og
kvikmyndaleikstjórana De Palma
og Spielberg. Honum er einnig
nokkuð tíðrætt um sjónvarpstrú-
boð og pólitíska hægristefnu. Og
svo segir hann ffá eftirlætisiðju
margra þar vestra: manndrápum.
Claus von Bulow fær þannig ítar-
lega umfjöllun (hann er talinn
hafa drepið konu sína til fjár, en
erfitt hefur verið með sönnunar-
gögn í því máli) og sömuleiðis
bamamorðinginn í Atlanta.
Greinar Martin Amis eru læsi-
legar eins og vænta má af svo
ritfærum manni en hafa hvorki að
geyma ný né ódauðleg sannindi.
Bandarískur öm
mót japanskri sól
EAGLE AGAINST THE SUN.
Höfundur: Ronald H. Spector.
Penguin Books, 1987.
Tveir af hrikalegustu stríðsatburð-
um síðari heimsstyrjaldarinnar marka
upphaf og endi stríðsátaka Banda-
ríkjamanna og Japana.
Styrjöldin hófst með fyrirvaralausri
árás Japana á flotastöðina í Pearl
Habour á Hawaii. Henni lauk er
Bandaríkjamenn höfðu varpað kjam-
orkuspengjum á japönsku borgimar
Hiroshima og Nagasaki.
Á milli þessara tímamótaatburða var
háð grimmúðleg og hatrömm styrjöld
þar sem engin grið vom gefin.
í þessari ítarlegu og greinargóðu frá-
sögn bandaríska sagnfræðingsins
Ronald H. Spectors em stríðsátökin
einkum rakin frá sjónarhóli Banda-
ríkjamanna, enda er undirtitill bókar-
innar „The American War With
Japan“. í upphafi er fjallað um sam-
skipti bandarískra og japanskra
stjómvalda áður en stríðið hófst. ítar-
lega er sagt frá undirbúningsleysi
bandarískra hemaðaryfirvalda og
þeim metingi milli landhers og flota
sem olli sífelldum erfiðleikum á þess-
um tímum þegar samstarf skipti meira
máli en samkeppni. Farið er náið ofan
í helstu hemaðaraðgerðir og mistök
wmmwmMmm «
jafnt sem afrek tíunduð af stakri óhlut-
drægni eftir því sem best verður séð.
Þótt að sjálfsögðu sé vikið að stjóm-
málalegum hliðum þessara átaka, þá
er hér einkum verið að segja sögu
hemaðarins sjálfs: hinnar miklu sókn-
ar Japana í upphafi, vonlausar
mótaðgerða Bandaríkjamanna sem á
stundum leiddu af sér tilgangslausar
hörmungar fyrir bandaríska hermenn,
eflingar bandaríska hersins og flotans
og síðan sóknar Bandaríkjamanna þar
til smíði kjamorkusprengjunnar batt
loks enda á stríðsátökin.
Saga samskipta Bandaríkjamanna
og Japana frá því í desember 1941 er
annars afar merkileg. Þessir
hatrömmu fy andmerm stríðsáranna
hafa orðið nánir bandamenn. Jap-
anskt þjóðfélag, sem var gegnsýrt af
hemaðarhyggju, hefúr gjörbreytt um
svip og þar að auki náð með efnahags-
legri samkeppni mun meiri áhrifum
en að var stefiit með hemaðarlegri
ffamrás árið 1941. Og Bandaríkja-
menn, sem vom að eigin ósk í eins
konar aukahlutverki á leiksviði al-
þjóðamála fyrir stríðið, náðu á
grundvelli framleiðslubyltingar og
hemaðamppfinninga þeirri forystu í
heimsmálunum sem þeir hafa enn í
dag.
Allt þetta hefur gerst á minna en
hálffi öld. Af því má draga ýmsar
ályktanir. Ein er sú að fyrir því em
nú fordæmi að þjóðir geti lært af mi-
stökum sínum. Það er því enn von
fyrir mannkynið að fjandmenn gær-
dagsins verði samherjar morgundags-
ins.
Mannraunir í Amazon
SURVIVE!
Höfundur: John Man.
Penguln Books, 1987.
Gjaman er haft á orði að raun-
veruleikinn sé oft mun lygilegri en
nokkur skáldskapur. Það á svo sann-
arlega við um þessa frásögn af lífs-
hlaupi bandarískrar konu, Jan Little
að nafni. Hún er í einu orði sagt ótrú-
leg.
Jan mætti örlögum sínum í Mexíkó
árið 1958 - þ.e. draumóramanninum
Harry Little. Þau tóku bú saman
ásamt lítilli dóttur Jans, Rebekku.
Harry var með eindæmum einráður
og stjómsamur: frá því Jan kynntist
honum lifði hún í skugga hans og fyr-
ir hann.
Harry dreymdi um að búa í eins
konar Edensgarði fjarri skarkala nútí-
malífsins. Sú draumsýn leiddi þau þrjú
að lokum til afskekkts krika langt
inni í Amazon-ffumskóginum. Þar
buggu þau sér bæ, ef svo má að orði
komast, fjarri öðrum mannabyggðum.
Þessi Edensgarður var hins vegar
enginn aldingarður drottins. Þvert á
móti var þetta afar erfitt svæði til
ALONE JN THE AMAZON
JUNGI.E, A VVOMAN BATTt.ED
FOR HER UFB... ANÐ WON!
'A dccply movitig story,
jncrcdibte but true'
búsetu. Jan, Harry og Rebekka, sem
þá var komin á táningsaldurinn, unnu
hörðum höndum myrkranna á milli til
að halda lífi. Það gerði Jan enn erfið-
ara fyrir að hún missti sjónina og
heym að mestu líka.
Mannraunir hennar hófust þó fyrir
alvöru þegar Harry og Rebekka veikt-
ust illilega af alvarlegri pest (líklega
malaríu). Svo fór að lokum að þessi
veikindi leiddu þau til dauða með
stuttu millibili. Þá var Jan ein eftir
§arri öllum öðrum mannabústöðum,
blind og heymarsljó. Samt sem áður
tókst henni að bjarga sér mánuðum
saman þar til fólk kom loks þangað í
heimsókn og tók hana með sér.
Þótt frásögnin af Jan Little sé öll
hin forvitnilegasta er lýsingin á þess-
um mánuðum sem hún var ein í
frumskóginum áhrifamesti hluti bók-
arinnar. Hugrekki það og þolgæði sem
hún sýndi er með ólíkindum og fádæm-
um.
En þótt Jan eigi aðdáun okkar svo
sannarlega skilda fyrir dug sinn á ör-
lagastundu þá hefur bókin einnig,
óbeint að minnsta kosti, að geyma
ábendingu um þá hættu sem því er
samfara að setja líf sitt og hamingju
um of í annarra hendur, ekki síst
„manískra" draumóramanna.
Metsölubækur
Bretland
1. Jackie Colllns:
HOLLYWOOD HUSBANDS. (1)
2. Jeffrey Archer:
A MATTER OF HONOUR. (2)
3. Barbara T. Bradford:
ACT OF WILL. (3)
4. Dirk Bogarde:
BACKCLOTH. (4)
5. David Eddings:
GUARDIANS OF THE WEST. (-)
6. Isaac Asimow:
FOUNDATION AND EARTH. (5)
7. M. Weis & T. Hickman:
TEST OF THE TWINS. (-)
8. S. Donaldson:
THE MIRROR OF HER
DREAMS. (6)
9. Leslie Thomas:
THE ADVENTURES OF GOOD-
NIGHT AND LOVING. (-)
10. Danielle Steel:
WANDERLUST. (-)
(Tölur innan sviga tákna röö viökomandi
bókar vlkuna A undan. Byggt á The Sunday
Times.)
Bandaríkin:
1. Stephen King:
IT.
2. Tom Clancy:
RED STORM RISING.
3. Jackie Collins:
HOLLYWOOD HUSBANDS.
4. Danielle Steel:
WANDERLUST.
5. James A. Michener:
TEXAS.
6. John Saul:
THE UNWANTED.
7. Tom Clancy:
THE HUNT FOR RED OCTO-
BER.
8. Louis L’Amour:
LAST OF THE BREED.
9. JEFFREY ARCHER:
A MATTER OF HONOR.
10. William J. Caunitz:
SUSPECTS.
11. Lawrence Sanders:
THE EIGHTH COMMANDMENT.
12. Boyne & Thompson:
THE WILD BLUE.
13. Dean R. Koontz:
TWILIGHT EYES.
14. Margaret Truman:
MURDER IN GEORGETOWN.
15. Karleen Koen:
THROUGHA GLASSDARKLY.
Rit almenns eölis:
1. Kitty Kelley:
HIS WAY.
2. M. Scott Peck:
THE ROAD LESS
TRAVELED.
3. Judith Viorst:
NECESSARY LOSSES.
4. Bill Cosby:
FATHERHOOD.
5. Sidney B. Barrows, W. Novak:
MAYFLOWER MADAM.
6. Beryl Markham:
WEST WITH THE NIGHT.
7. Harold Kushner:
WHEN ALL YOU’VE EVER
WANTED ISN’T ENOUGH.
8. Linda Ellerbee:
„AND SO IT GOES”.
9. Oliver Sacks:
THE MAN WHO MISTOOK HIS
WIFE FOR A HAT.
10. JAMES HERRIOT’S DOG STOR-
IES.
11. Steven Callahan:
ADRIFT.
(Byggt á New York Times Book Review.)
Umsjón Elías Snæland Jónsson
x< <d»-<<*k>< <o»:p>.'0»>:« ,.. •»:< >x*(c xdx< «<
t *x>>*** <»» :<m- 4 <>-x :
• »*>*<**<«»*< »í*mx vm í> Ö*>
v Aotxox.y C«*t* * »>•<♦■*««' »:*>*»
Stríðsáraútvarp
George Orwells
THE WAR COMMENTARIES.
THE WAR BROADCASTS.
Höfundur: George Orwell.
Penguin Books, 1987.
Árið 1984 (hvað annað!) fann
W. J. West mikið af handritum
eftir George Orwell í skjalasafni
breska útvarpsins, BBC. Texta
þennnan ritaði Orwell þegar hann
var fastur starfsmaður BBC á
stríðsárunum, nánar tiltekið frá
því í ágústmánuði 1941 fram til
nóvember 1943.
Efni þetta skiptist einkum í tvo
meginhluta, annars vegar erindi
sem Orwell flutti sjálfur í útvarpið
og bréf sem tengd voru þeim. Þessi
erindi fjölluðu yfirleitt um menn-
ingarmál ýmiss konar. Og hins
vegar vikulegar fréttaskýringar
sem Orwell samdi en aðrir fluttu.
Þessar fréttaskýringar, þar sem
fjallað var um gang stríðsins frá
sjónarhóli Breta, voru sendar út
til hlustenda á Indlandi og annars
staðar í suðurhluta Asíu.
West hefur gengið frá þessu efni
til birtingar í tveimur bindum.
Annað hefur að geyma þau út-
varpserindi Orwells sem hann
flutti sjálfur og bréfin sem hann
ritaði í tengslum við samningu
þeirra en hitt bindið fréttaskýring-
amar. West hefur samið ítarlegan
formála að þessum bókum báðum
og mikinn fjölda neðanmálsat-
hugasemda og skýringa sem varpa
ljósi á margt af því sem annars
væri almennum lesanda hulið.
Ekki skal dregið úr gildi þessa
handritafundar fyrir þá sem sér-
hæft hafa sig í ferli Orwells og
verkum hans. West gerir sjálfur
eðlilega úr þessu sem mest hann
má. Sérstaklega er honum um-
hugað um að sanna í greinargerð
sinni að þessi dvöl Orwells hjá
BBC hafi haft grundvallaráhrif á
mótun þeirra skáldsagna sem öðru
fremur gerðu Orwell frægan: „Ani-
mal Farm“ og „1984“. Þetta er ný
söguskoðun. Yfirleitt hefur því
verið haldið ffarn að BBC-árin
hafi reynst Orwell gagnslítil sem
rithöfundar.
Staðreyndin er hins vegar sú að
margt af því sem West fullyrðir í
þessum efnum er sannfærandi. Sí-
felld barátta Orwells við ritskoðun
stríðsáranna hjá BBC - þar sem
áróðursmeistarar sáu til þess að
ekkert var sent þar út nema það
hefði verið tvíritskoðað, viðtöl
engu síður en annað efni - átti ljós-
lega verulegan þátt í mótun
mikilvægra atriða í skáldsögunni,
ekki síst að því er varðar Sann-
leiksráðuneytið og hatursáróður-
inn.
Fyrir áhugamenn um tilurð þess-
arara frægu skáldsagna (hann fór
að semja „Animal Farm“ um leið
og hann hætti hjá BBC) og Orwell
yfirleitt eru þetta hinar forvitnile-
cnietn híplmr
WAR (OMMElTARtES