Dagblaðið Vísir - DV - 01.02.1988, Blaðsíða 17

MÁNUDAGUR 1. FEBRÚAR 1988.
17
Sala áfengra diykkja:
Vit eða vitleysa?
Tekjur og/eða gjöld?
Arið 1987 færði ríkissjóði 3.200.
000.000 kr. í tekjum frá Áfengis- og
tóbaksverslun ríkisins. Um 'A hluti
þessara tekna mun koma af sölu
tóbaks, 2/ af sölu áfengis. Þetta
sama ár voru tekjur ríkissjóðs
áætlaðar samtals 45.872.407.000 kr.
Tekjurnar af sölu Áfengisverslun-
arinnar voru því tæplega 7% af
heildartekjum ríkissjóðs. Og það
er ekki svo lítið hlutfall. En víst er
að um þessar tekjur fer, sem svo
ótal margar aðrar tekjur ríkisins,
að þeim er sóað í eintóma vitleysu.
í þessu tilviki tapast árlega stór
hluti þessara tekna í fáranlegan
flutnings- og ferðakostnað, eyðingu
shtlaga á vegum, slit á bifreiðum
og vinnutap við að nálgast áfengi
sem fólk notar hvað sem bindindis-
frömuðum landsins sýnist eða
finnst.
Jafnvægi í byggð landsins
En þar með er ekki öll sagan sögð.
Á sama tíma og alþingis- og sveita-
stjórnarmenn tala hver upp í
annan um jafnvægi í byggð lands-
ins og sjálfstæði sveitarfélaga er
unnið markvisst að því að færa
verslunina í landinu til þéttbýhs-
kjarnanna og þar með frá dreif-
býUsstöðunum, meðal annars með
því að neyða fólk til ferðalaga um
Uöll og firnindi til þess að kaupa
áfengi.
Styttra til Seyðisfjarðar eða
Selfoss?
í landinu er nú selt áfengi á 10
stöðum. Og hvar skyldi það nú
vera? í Reykjavík eru 4 útsölustað-
ir en hinir eru á Akranesi, í Óíafs-
vík (í hannyrðaverslun?), á ísaflrði,
á Sauðárkróki, á Siglufirði, á Akur-
eyri, á Seyðisfirði, á Selfossi og í
Keflavík. Ef menn setjast nú niður
og skoða kort af stóra skrýtna
landinu okkar getur hver maður
séð með eigin augum hversu ótrú-
leg þjónusta þetta er við fólkið í
landinu. Víða má nefna dæmi um
lífshættuleg ferðalög sem e.t.v.
mætti komast hjá ef ekki þyrfti að
efna tii þeirra til þess eins aö nálg-
ast svo algenga vöru sem áfengi er.
Það er t.d. ekki ónýtt að þurfa að
bregða sér fyrir Ólafsfjarðarmúl-
ann um hávetur til þess að ná sér
í rauðvínstár við hátíðleg tækifæri.
Og gaman væri að vita hvert lands-
menn, sem búa á svæðinu miðja
vegu milli Seyðisfjarðar og Selfoss,
bregða sér tU þess að ná í hinar
ljúfu veigar ef þeim dettur í hug
að gera sér dagamun!
Allir í Kringluna
Við vitum svo sem að allt flutn-
ingakerfi landsmanna er undirlagt
af þessum selflutningi með áfengi
til þeirra sem ekki komast til þess
að ná í það sjálfir og eru þar hin
ólíklegustu flutningatæki notuð
enda fara ýmsar gamansögur af
því. Hitt er víst að þúsundir manna
ferðast á eigin farartækjum langar
leiðir til að gera áfengisinnkaup
sín, og segir sig þá sjálft að þegar
menn eru hvort sem er komnir í
annað og stærra byggðarlag gera
þeir að sjálfsögðu önnur innkaup í
leiðinni. Þannig flyst almenn versl-
un frá heimabyggðinni til annarra
byggðarlaga. Halda menn t.d. að
Hafnfirðingar, sem tilneyddir eru
að sækja áfengi sitt til Reykjavík-
ur, noti ekki tækifærið og komi við
í hinum verslununum í Kringl-
unni? Finnst hafnfirskum kaup-
mönnum það æskileg þróun? Hafa
þeir spurst fyrir um verslun hjá
Kaupfélagi Arnesinga á Selfossi
fyrir og eftir opnun áfengisútsölu
þar?
Hvað á þetta að ganga
lengi?
Er ekki kominn tími til að láta
af þessum molbúahætti? Og er ekki
tfmabært að stjórnvöld móti ein-

„Það er t.d. ekki ónýtt að þurfa að bregða sér fyrir Ólafsfjarðarmúlann
um hávetur til þess að ná sér i rauðvinstár við hátíðleg tækifæri", seg-
ir greinarhöfundur m.a.
„Víöa má nefna dæmi um lífshættuleg
ferðalög sem e.t.v. mætti komast hjá
ef ekki þyrfti að efna til þeirra tii þess
eins að nálgast svo algenga vöru sem
áfengi er.“
hveija skynsamlega stefnu í
áfengismálum? Það er nú einu
sinni svo að enn þá er ekki bannað
méð lögum að drekka áfengi og á
meðan svo er eiga alhr landsmenn
rétt á að sitja við sama borð hvað
snertir dreifingu þessarar um-
deildu vöru. Skynsamleg verðlagn-
ing áfengis gæti t.d. haft veruleg
áhrif á hvaða tegundir áfengis eru
notaðar ef menn kynnu að eygja
betri og skynsamlegri notkun
áfengra drykkja af umhyggju fyrir
heilsufari landsmanna. Það er
áreiðanlega einhver óskynsamleg-
asta aðferð sem hugsast getur til
að stuðla að hóflegri notkun áfeng-
is að gera mönnum eins erfitt og
unnt er að nálgast það. Ljóst er t.d.
að við þær aðstæður, sem menn
búa við hér á landi, kaupa þeir mun
meira áfengismagn í einu þegar
þeir loksins hafa brotist til byggöa
og standa í hinni langþráðu versl-
un en þeir gerðu ef unnt væri að
kaupa áfengi eftir eðhlegum þörf-
um. Hver nennir - jafnvel hér í
Reykjavík - að gera sér ferð í þess-
ar fáu verslanir ÁTVR til að kaupa
eina rauðvínsflösku með íöstu-
dagssteikinni? Vitanlega kaupa
menn meira ef þeir hafa nokkur
KjaUariim
Guðrún Helgadóttir
alþingismaður
efni á því og þá fara menn tæplega
fyrir Múlann eftir einni flösku. Og
hver hefur ekki hitt dauðadrukkna
góðborgara á veitingahúsum borg-
arinnar sem drekka allt það þeir
geta áður en þeir fara heim af því
að þeir höfðu ekki þá fyrirhyggju
- eða höfðu ekki tíma - .til að eiga
í glas heima?
Þessum skrípaleik verði
hætt
Bindindismenn benda tíðum á
þann sjúkrakostnað sem örlítill
minnihluti veldur vegna ótæpilegr-
ar áfengisdrykkju sinnar. En þá
skulu menn ekki gleyma þeim við-
bótarkostnaði sem við berum öll
og er miklu hærri og orsakast af
heimskulegu dreifingarkerfi og
ómældu vinnustundatapi.
Hér hefur einungis verið bent á
þá hliö áfengismála sem snýr aö
dreifingu áfengis og hver áhrif hún
hefur á aíkomu þjóðarbúsins. Það
væri svo sannarlega þarft verkefni
að fela töluglöggum mönnum að
reikna út þá sóun sem hún hefur í
fór með sér í beinhörðum/ pening-
um. En hvenær sem er má jafn-
framt benda á þau skaðfegu áhrif
sem þessi staða mála hefur á meö-
ferð fólks á áfengum drykkjum og
alla vínmenningu í landinu.
Það er mál til komið að Alþingi
nái áttum í þessum efnum áður en
við missum sæti okkar meðal sið-
aðra þjóða. Vitleysunni verður að
linna.
Guðrún Helgadóttir
Læknarnir og þagmælskan
Eitt af því sem við íslendingar
getum státað af er bærileg heil-
brigðisþjónusta. Sjálfsagt er hún
svo sem ekki gallalaus frekar en
önnur mannanna verk en við meg-
um trúlega vel við una miðað við
margar ef ekki flestir aðrar þjóðir.
Tiltrúin minnkar
Stundum koma upp mál sem hafa
þau áhrif á mann að tiltrúin á kerf-
ið minnkar, i það minnsta um
stundarsakir. Ein slík uppákoma
hefur verið uppsláttarefni íjölmiðla
að undanförnu. Læknar hnakkríf-
ast um það hvort þeir eigi að fá að
skoða sjúkraskýrslur hver hjá öðr-
um. Þeir sem ekki vilja láta skoða
skýrslurnar sínar eru, að því er
virðist, sannfærðir um að hinir
muni samstundis kjafta frá öllu
sem í þeim er. Þeir sem viljá skoða
þykjast sko aldeilis vera menn til
að halda sér saman og benda rétti-
lega á að þeir hafi lofað að þegja
um allt svonalagað ekkert síður en
hinir. Trúlega álíta flestir að lækn-
ar almennt þegi um það sem þeir
verða áskynja í starfi og þeim ber
að þegja um.
Annars hefur þetta pex þeirra
valdið því að ég hef farið að hugsa
eftir svolítiö öðrum brautum en
vant er. Til dæmis varð ég um tíma
svo tortrygginn í garð blessaðra
mannanna að það jafnvel hvarflaði
aö mér að leyndin, sem menn vildu
viðhafa, væri ekki öll sjúklinganna
vegna heldur óttuðust þeir að
Kynstur af undarlegum uppákomum koma fyrir augu og eyru leigubíl-
stjóra og þjóna - en flestir þagmælskir, segir m.a. í greininni.
Kjallarinn
Guðmundur Axelsson
skrifstofumaður
„Það er alveg áreiðanlegt að geti lækn-
ar „kjaftað frá“ geta læknaritarar það
líka, nema séð hafi veriðtil þess að
þeir lesi alls ekki það sem þeir skrifa.“
læknisverkin þeirra þyldu ekki
skoðun annarra lækna. En svo átt-
aði ég mig á því að ef þetta væri
tilfellið væri heilsufarsástand þess
fólks, sem leitar til lækna, áreiðan-
lega miklu verra en það er, þannig
að þetta hvarflar ekki að mér leng-
ur.
Læknaritarar
Annars er það dálítið broslegt að
þegar læknar deila um það hvort
aðrir læknar megi lesa sjúkra-
skýrslurnar þeirra er aldrei minnst
á það fólk sem hefur starfsheitið
læknaritari. Maður gæti næstum
freistast til að halda að þeir viti
ekkert um tilvist þeirra. Fólk, sem
ber þetta starfsheiti, hefur það
meðal annars að atvinnu að vélrita
sjúkraskýrslur eftir fyrirsögn
lækna. Eins og þeir hefur þetta fólk
skrifað undir yfirlýsingu þess efnis
að það muni ekki segja frá því sem
það verður áskynja í starfi, geti það
skaöaö einhvern.
Það er alveg áreiðanlegt að geti
læknar „kjaftað frá“ geta læknarit-
arar það líka, nema séð hafa verið
til þess að þeir lesi alls ekki það sem
þeir skrifa. Reyndar eru fleiri
starfsstéttir en læknar og ritarar
þeirra bundnar þagnarskyldu. Til
dæmis lögfræðingar, endurskoð-
endur, lögreglumenn og fleiri.
Þagnarheit?
Hjá lögfræðingum og endurskoö-
endum starfar aöstoðarfólk sem
áreiðanlega kemst oft að ýmsu sem
viðskiptavinirnir vilja láta liggja í
þagnargildi. Ég dreg í efa að af að-
stoðarfólki lögfræðinga og endur-
skoðenda sé almennt tekið
einhvers konar þagnarheit. Samt
sem áður er nokkuð tryggt að flest
af því sem þetta fólk kemst á snoð-
ir um í gegnum starfið, og á að fara
leynt, fer leynt.
Hugsið ykkur öll þau kynstur af
undarlegum uppákomum sem
koma fyrir augu og eyru leigubíl-
stjóra og þjóna. Margur má áreið-
anlega þakka fyrir að flestir þeirra
sjá sóma sinn í að vera þagmælsk-
ir, þótt ekki sé til uppáskrifað plagg
um aö svo skuli vera. Trúlega eru
flestir þannig gerðir .að sé þeim
sýnt traust reyna þeir að vera þess
verðir. Læknar hljóta því að geta
rólegir leyft bæði kollegum sínum
og endurskoðendum að athuga
embættisfærslur sínar, eða hvað?
Guðmundur Axelsson