Dagblaðið Vísir - DV - 19.02.1988, Blaðsíða 13

FÖSTUDAGUR 19. FEBRÚAR 1988.
13
Kjaiamál
„Fiskvinnsiufólk hefur verið mjög i sviðsljósinu og er afar óánægt með
sinn hlut i kjarasamningum," segir greinarhöfundur.
Borgaraflokkurinn hefur á Alþingi
lagt fram þingsályktunartillögu
um að skora á ríkisstjómina að
leggja fram frumvarp um hækkun
persónuafsláttar við álagningu
tekjuskatts upp í 19.360 kr. Jafn-
framt að teknar vérði upp launa-
bætur, þannig að ónýttur
persónuafsláttur verði greiddur úr
ríkissjóði til launþega. Eftirfarandi
tafla skýrir hvemig launabætur
koma út í nokkrum dæmum í krón-
um tahð:
Mánaðar- Launa- Launog
laun bætur bætur
32.000 kr. 8.096 kr. 40.096 kr.
36.000 kr. 6.688 kr. 42.688 kr.
40.000 kr. 5.280 kr. 45.280 kr.
45.000 kr. 3.520 kr. 48.520 kr.
50.000 kr. 1.760 kr. 51.760 kr.
55.000 kr. Okr. 55.000 kr.
Þannig lítur dæmið út. Okkur er
alveg ljóst að hér verður eftir fólk
sem ekki er of vel haldið launalega
séð, en reynslan sýnir að þá á það
hægara um vik að rétta sinn hlut.
Laun sem leyndarmál
Eins og margoft hefur komið
fram tala allir sem um launamál
fjalla á þá leið að það þurií að leið-
rétta kjör þeirra sem verst era
settir hvað sem öðru líður. Þær
auknu þjóðartekjur, vegna góðæris
til lands og sjávar undanfarin 2-3
ár, hafa engan veginn skilað sér til
launamanna almennt og kemur
það vitanlega harðast niður á þeim
sem lægst laun hafa.
Almenna verkalýðshreyfingin á
íslandi hefur nú starfað í 70 ár.
Baráttan fyrir betri lífskjöram var
löngum hörð. Þrátt fyrir marga
áfangasigra hefur í raun og veru
aldrei náðst sá árangur að hægt sé
að lifa á átta stunda vinnudegi. Nú
á síðari áram velferðar og ríki-
dæmis hefur ástandið í launamál-
um á margan hátt versnað.
Launamisrétti hefur stóraukist.
Fólk tekur ekki lengur laun eftir
KjaUaiinn
Aöalheiður
Bjarnfreðsdóttir
alþingismaður fyrir
Borgaraflokkinn
umsömdum kauptöxtum. Víða er
unnið eftir ýmsu kaupaukakerfi og
yfirborganir eru geðþóttaákvörðun
atvinnurekenda. Á seinni árum
hefur það færst mikið í vöxt að
verkafólk hjá sama fyrirtæki verö-
ur að fara með laun sín eins og
leyndarmál. Atvinnurekandinn fer
ekki eftir kauptöxtum nema að htlu
leyti.
Vitanlega skapar þetta erfitt and-
rúmsloft á vinnustöðum og slævir
félagsþroska manna. Verkalýðs-
hreyfingunni hefur ekki tekist,
þrátt fyrir vel skipulögð samtök,
að hamla gegn þessu og aldrei verr
en á seinni áram. Á síðasta ári,
góðærisárinu mikla, má segja að
launamálin hafi endanlega farið úr
böndunum. Það má segja að blekið
hafi varla verið þornað á samning-
unum þegar atvinnurekendur
virtu þá einskis. Launaskriðið,
þetta fína orð sem lak úr munni
hagfræðinga, fór nú hamförum. En
vel að merkja, það urðu ýmsir eftir
og laun þeirra urðu nú svo neyðar-
lega lág. Ég veit með vissu að í
þeim hópi era konur fjölmennar.
Konur verst úti
Það vita allir að atvinna hefur
verið mikil í landinu, einkum á
suðvesturhorninu. Fólk hefur unn-
ið meira en nokkra sinni fyrr, þó
hefur það ekki alltaf skilaö ágóða.
Sumir vinnustaðir eru svo illa
mannaðir og álagið svo mikið að
fólk hefur hreinlega ekki orku til
að bæta á sig vinnu. Enn sem fyrr
fara konur verst út úr þessum
skiptum. Þau lélegu kjör, sem hér
eru í boði, eiga mikla sök á því að
erfitt er að manna bamaheimili og
sjúkrahús og þaö er nöturlegt að
ekki skuh hægt að opna deildir á
sjúkrastofnunum fyrir aldraða
vegna manneklu og við það bætist
að heimilisþjónusta hér í Reykja-
vík er í meiri og minni rúst.
Fiskvinnslufólk hefur verið mjög í
sviðsljósinu og er afar óánægt með
sinn hlut í kjarasamningum. 1986
varð það sálræna slys að aldurs-
hækkanir vora fehdar niður. Þaö á
mikla sök á óánægju fiskvinnslu-
fólks sem auk þess er orðið lang-
þreytt á hinum illræmda bónus.
Enn era það konur sem verða verst
úti.
Löggjafinn grípi inn í
Við þessar aöstæður er nú sest
niður við samningagerð og þrátt
fyrir þá dýrtíð og þær álögur, sem
yfir þjóðina hafa gengið, fær verka-
fólk afar neikvæð svör. Ég sé
ekkert sem bendir th, þrátt fyrir
fögur orð úr ýmsum áttum, að fólk-
ið á lágu laununum sé nær því en
áður að rétta sinn hlut. Mér finnst
því meira en mál til komið að lög-
gjafinn grípi inn í og geri ráöstafan-
ir til að bæta þess hag, án þess að
möguleiki sé á að bendla þær aö-
gerðir við aukna dýrtíð eða verð-
bólgu. Við bendum á í greinargerð
hvar hægt er að taka fjármagn til
að bæta það sem ríkissjóður leggur
fram, þ.e.a.s. frá þeim sem hafa
fengið óeðhlega mikinn hlut.
Eða eins og það er sagt orðrétt:
„Til að fjármagna það, sem kynni
að vanta th að bæta upp tekjumissi
vegna hærri skattleysismarka og
kostnað við greiðslu launabóta, er
bent á sérstakan hátekjuskatt - eða
hærra tekjuskattsstig á tekjur yfir
2 mhljón kr. á ári - og veltuskatt á
fjárfestingarfélög, fjármagnsleigur
og verðbréfamarkaði, auk banka
og tryggingafélaga.
í auðugsgarði
- Það á auðvitað að leita íjár í
auðugs garði og sækja skattpen-
inga þaðan sem þeir velta í stríðum
straumum og safnast upp fyrir
framan augu allra, m.a. stjórn-
valda, en ekki mergsjúga lífæðar
þjóðfélagsins, hehbrigöa athafna-
starfsemi og stritandi fólk.“ Til-
vitnun lýkur.
Nú hefur stærsta samband erfið-
ismanna á íslandi, Verkamanna-
samband íslands, lagt fram kröfur
sínar í komandi kjarasamningum
og hefur þeim verið fálega tekið.
Þegar grannt er skoðað sést þó að
það sem íslenskt erfiðisfólk í V.M.
S.í. leggur höfuðáherslu á að fá í
sinn hlut eru ýmis réttindi sem
aðrir hafa löngu fengið og endur-
heimta starfsaldurshækkanir sem
voru af þeim teknar 1986. Þetta fólk
er fyrst og fremst að verja sjálfs-
virðingu sína og því væri þaö hlt
verk að knýja það th verkfaha -
kannski fyrst og fremst th að
stjórnvöld geti í skjóh þess afsakað
gengisfehingu og aðrar óvinsælar
ráðstafanir.
Okkar tillaga er um að ríkisvald-
ið skili th launamanna hluta af því
sem af þeim hefur verið tekið. Hún
er því þessu fólki sem öðru ktuön-
ingur í erfiðri baráttu fyrir betra
lífi og auknum réttindum.
Aðalheiður Bjarnfreðsdóttir
„Fólk tekur ekki lengur laun eftir um-
sömdum kauptextum. Víða er unnið
eftir ýmsu kaupaukakerfi og yfirborg-
anir eru geðþóttaákvörðun atvinnu-
rekenda.“
Stjómarformanni LÍN svarað:
Lögbrot er lögbrot
Frú Árdís Þórðardóttir, fyrrver-
andi stjórnarformaður LIN, og
Sigurbjörn Magnússon, stjómar-
formaður LÍN.
Þar sem þú, Árdís, ert ekki lengur
stjómarformaöur Lánasjóðs ís-
lenskra námsmanna, þá beini ég
orðum mínum einnig til eftir-
manns þíns og vona jafnframt að
honum láti betur að starfa með
námsmönnum en þér. Auðnist
honum það þá situr hann ef th vhl
lengur á stóh sínum (þínum) en þú
gerðir.
Það var undarlegt að lesa grein
þína hér í DV nú nýlega þar sem
þú svaraðir opnu bréfi mínu sem
birtist í sama blaði. Málflutningur
þinn einkenndist af öðra af tvennu,
rangfærslum eða vanþekkingu. Af
þeim sökum skulu hér gerðar
nokkrar athugasemdir við um-
rædd skrif en óneitanlega er það
merkilegt að ég, óbreyttur stúdent-
inn, skuh þurfa að leiörétta þig,
stjómarformanninn (fyrrverandi),
og uppfræða um staðreyndir máls-
ins:
Staðreyndir málsins
Mæðralaun og meðlag með einu
barni nema kr. 8.674 á mánuði, eða
kr. 104.088 á ári. Sé reiknað með
' að einstætt foreldri hafi leyfhegar
sumartekjur, skv., reglum LÍN, þá
eru þær kr. 116.775. Þið teljið nú til
tekna (ólöglega) greidd mæðralaun
og meðlag. 50% af þeirri tölu dragg-
KjaUarinn
Runólfur Ágústsson
stúdentaráðsliði *
vinstrimanna i HÍ
ið þiö síðan frá veittum námslán-
um. Su upphæð er því kr. 52.044 á
ári, eða kr. 5.783 á mánuði. Þessi
skerðing ykkar á lánum til ein-
stæðra foreldra er og verður ólög-
leg. Fyrir liggur álit Lagastofnunar
Háskóla Islands, unnið af tveim af
okkar virtustu lagaprófessorum,
því til staðfestingar.
í grein þinni segir þú „Breytingar
á því hvernig farið er með meðlagið
hefur óveruleg áhrif á þær upphæð-
ir sem einstæðir foreldrar fá
úthlutað.“ Hvað ertu aö segja?
Ferðu vísvitandi með rangt mál eða
stafar þetta af vanþekkingu? Má
ekki gera þær kröfur til formanns
sjóðsstjórnar aö hún viti hvað fer
fram undir hennar stjóm og hvaða
áhrif hennar ákvarðanir hafa í för
með sér? Þú bendir mér á að leita
mér fræðslu hjá starfsmönnum
Lánasjóðsins. Væri ekki rétt að þú
kæmir sjálf við á Laugaveginum
og kynntir þér áhrif gerða þinna
hjá einhverjum hinna ágætu
starfsmanna sjóðsins?
Gamla kerfið
Það er rétt hjá þér, Árdís, að LÍN
hefur iðkað það lengi að draga kjör
einstæðra foreldra niður á vafa-
saman hátt með því að lækka þann
stuðul sem notaður var við út-
reikning á lánum th þeirra.
Nýja skerðingin er hins vegar
tvöfalt hærri en sú gamla. Sam-
kvæmt útreikningum frá starfs-
mönnum LÍN munar tæplega
30.000 krónum hvað nýja aðferðin
kemur verr út fyrir einstætt for-
eldri með eitt barn. Um er að ræða
u.þ.b. 260 einstaklinga. Ef við mið-
um við leiðréttingu á fullri skerð-
ingu alls þessa fólks þá myndi það
kosta sjóðinn um 13 mihjónir króna
að leiðrétta þessi rangindi. Raun-
veruleg tala yrði þó, eðh málsins
samkvæmt, eitthvað lægri.
Þessi íjárhæð er ekki stór hjá
sjóði sem veltir mihjöðram. í öhu
falli ekki svo há að hún réttlæti
lögbrot.
„Slatti af ákvörðunum"
Þú segir: „Það viðhorf er ríkjandi
hjá okkur í meirihluta stjórnar
Lánasjóðs íslenskra námsmanna
að við komumst seint undan því að
taka slatta af ákvörðunum sem
seinna orka tvimælis.11
Þrátt fyrir að þessi yfirlýsing sé
harla einkennheg og staðfesti
reyndar óvönduð vinnubrögð sjóð-
stjórnarmeirihlutans þá mætti
setla að reynt væri að leiðrétta
ákvarðanir sem „seinna orka tvi-
mælis". Shkt á þó ekki við í þessu
thviki. Þvert á móti forherðist þið
og fehið réttmæta, rökstudda og vel
unna thlögu námsmanna um leið-
réttingu á lögleysunni. Hvers slags
vinnubrögð eru þetta eiginlega?
Lokaorð
Að lokum til þín, Sigurbjörn: í
grein sinni réttlætti Árdís lögbrot
ykkar með því að „Það hafi óveru-
leg áhrif á lánsupphæð" veriö ætlaö
til „að einfalda vinnulagið á skrif-
stofunni“ og í raun aðeins verið
„lítil breyting á hinni tæknilegu
útfærslu“. Allt þetta er argasti
þvættingur, á ekki við nokkur rök
að styðjast eða réttlætir á nokkurn
hátt lögbrotið. Þið gerðuð mistök
og áttuð að vera menn til að leið-
rétta þau. Svo einfalt er máhð. Því
skora ég á þig að sýna drengskap
í þessu máli og leiðrétta umrædda
skerðingu nú þegar, þú yniir meiri
maður fyrir vikið. í sínum lokaorð-
um segir Árdís einstæða foreldra
hafa þaö nægjanlega gott og bætir
síðan við: „Kjósi þeir hetri lífskjör
verða þeir að ná þeim með auknu
vinnuframlagi eins og við hin.“ Það
er kaldranalegt hjá forvera þínum
að skerða námslán einstæðra for-
eldra, stuöla þannig að því að þeir
hrekist úr námi og vísa þeim síðan
út á vinmunarkaðinn. Ég vh minna
þig á, stöðu þinnar vegna, að nám
er mannréttindi. Einnig fyrir ein-
stæðar mæður og feður.
Með kveðju
Runólfur Ágústsson
„Þiö teljið nú til tekna (ólöglega) greidd
mæðralaun og meðlag. 50% af þeirri
tölu dragið þið síðan frá veittum náms-
lánum.“