Dagblaðið Vísir - DV - 26.03.1988, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 26. MARS 1988.
Frjálst,óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsirigastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJOLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 700 kr.
Verð í lausasölu virka daga 65 kr. - Helgarblað 80 kr.
Hreint og tært verð
Verðlagsstofnun gæti tekið upp á að bera saman verð
málverka. í niðurstöðunum kæmi sennilega í ljós, að
fermetraverðið hjá Jóni frænda væri mun lægra en
Kristjáni Davíðssyni. Þetta væri nytsamleg ábending
þeim, sem þurfa að klæða bera veggi málverkum.
• í rauninni væri fróðlegt að vita, hvert se markaðs-
verð fermetrans hjá ýmsum listmálurum, lífs og hðnum.
Verð er alltaf þáttur í mati á vörum og öðrum gæðum.
En mat fólks á innihaldinu hlýtur einnig að vera mikil-
vægt. Það er bara erfiðara að meta innihald gæðanna.
Verðlagsstofnun hefur borið saman verð fermingar-
mynda hjá ýmsum ljósmyndastofum og komizt að raun
um, að það er afar misjafnt. Munurinn var mestur þre-
faldur. Þetta eru afar hagnýtar upplýsingar, þótt þær
segi ekkert um listrænt innihald fermingarmyndanna.
Ástæðulaust er að gagnrýna Verðlagsstofnun fyrir
að skoða eingöngu verðlagið. Hlutverk hennar er að
segja fólki, hvernig það geti verzlað á sem hagkvæmast-
an hátt. Þeir, sem vilja borga meira fyrir það, sem þeir
telja vera meiri list, ráða áfram gerðum sínum.
Kannanir Verðlagsstofnunar eru raunar að flestu
leyti til fyrirmyndar, sem og annarra þeirra, er hafa
fengizt við verkefni af því tagi. Um langan aldur hafa
verðkannanir til dæmis verið mikill og vaxandi þáttur
í upplýsingamiðlun DV og munu verða það áfram. •
Við höfum ekki umtalsverðar áhyggjur af, að inni-
hald kunni að einhverju leyti að vera misjafnt, þannig
að samanburður á verði segi ekki alla söguna. Það
nægir, að samanburðurinn segi nokkra sögu, sem eigi
erindi til þeirra, er hafa lítið fé handa milli.
Hitt er svo hka þarflegt að reyna að bera saman fleira
en verðið, þegar það er mögulegt. í matvöru er til dæm-
is hægt að skoða efnainnihald. í sumum tilvikum er
fróðlegt að kanna bilanatíðni og viðgerðakostnað. Hér
á DV höfum við árvisst kannað bragðgæði páskaeggja.
Æskhegt væri, að Verðlagsstofnun, Neytendasamtök-
in og aðrir aðilar, sem hafa kannað mál með þessum
hætti, reyni að víkka könnunarsviðið frá verðinu einu
og láti það ná yfir alla þætti gæðanna, sem fólk sækist
eftir, þegar það hyggst verja peningum til einhvers.
Meira að segja er unnt að fá sérfróða menn til að
meta listrænt gildi fermingarmynda. Alls staðar er ver-
ið að meta listrænt gildi. Dagblöðin eru til dæmis full
af greinum, sem meta gæði ritverka, tónleika, leiksýn-
inga, kvikmyndaspóla og jafnvel veitingahúsa.
Margt fleira mætti kanna einstaka sinnum. Það er til
dæmis ekki nóg að vita, að nokkrir stórmarkaðir hafi
lægra vöruverð en almennt gildir. Við þurfum að vita,
hvort strimlarnir, sem við fáum við greiðslukassann,
séu í samræmi við vörurnar, er við höfum keypt.
I erlendum stórmörkuðum eru vörur merktar á sama
hátt og gert er hjá Ríkinu í Kringlunni. Á strimlunum
er vöruheiti í hverri línu! Við getum því auðveldlega
séð, hvort reikningurinn er í samræmi við raunveru-
leikann. Það getum við hins vegar ekki í stórmörkuðum.
Við kassann er enginn tími til að kanna innihald
^0-100 hna strimhs. Hann gæti, auk okkar viðskipta,
náð yfir viðskipti þess, sem var næstur á undan. Gróði
viðskiptavina af lágu vöruverði er fljótur að fara í súg-
inn, ef einstöku sinnum verða mistök af slíku tagi.
Aht 'shkt þarf að kanna. Samt hlýtur helzta verkefni
Verðlagsstofnunar að vera að kanna hreint og tært verð
út af fyrir sig, einnig fermingarmynda og páskaeggja.
Jónas Kristjánsson
„Attu góða helgiy/
Ahugamenn um óspjallaða ís-
lenska tungu segja mér að málið
sé í hættu vegna erlendra tökuorða
og setningaskipunar og einnig
vegna þess aö íslenskukennslu í
skólum hafi hrakað hin síðari ár.
Þar sem ég er ekki sérfræðingur á
þessu sviði þori ég ekki að leggja
neinn dóm hér á. Aftur á móti hef
ég lagt mig eftir að hlusta á málfar
manna í hinum fjölmörgu útvarps-
stöðvum landsins og ef til vill hef
ég lesið blöðin með meiri gagnrýni
en áður eftir að fleiri en tveir sér-
fræðingar ýttu aö mér fyrrnefndri
Mlyrðingu. Ég hef enn ekki sann-
færst um að tungumálið okkar sé
í hættu en viðurkenni að of marg-
ir, sem vinna með málið, hvort
heldur er í prentuðu eða töluðu
máh, leika það skelfilega grátt.
Gjörðu svo vel
Eg var á leið til vinnu fostudags-
morguninn 18. mars síðastliðinn
og hlustaði á útvarp í bílnum mín-
um. Stillt var á rás 2 sem er afar
sjaldgæft f þeim bíl en einhverra
hluta vegna var það svo þennan
umrædda morgun. Ungur piltur,
sem er einn af stjórnendum morg-
unþáttar rásar 2, var aö ræða við
einhvern mann um eitthvert efni
sem ég tók lítið eftir. En svo allt í
einu heyri ég að stjórnandinn segir:
„Ég þakka þér fyrir samtalið, áttu
góða helgi.“
ítalfæri
Sigurdór
Sigurdórsson
ekki hvaö hún átti við en áttaði
mig eftir smástund í ljósi þess að
mér hafði um nokkum tíma þótt
nóg um ofnotkun yngra fólks á
sögninni að „ske“. Þessi sögn mun
vera komin úr dönsku og ég er
ekki viss um nema málfræðingar
séu búnir að leggja blessun sína
yfir hana og veita henni friðhelgi í
máhnu.
Mér þykir orðið ljótt og ekki síst
vegna þess að við eigum fallegra
verið bent að fólk, sem starfar um
borð í flugvélum, tali sérstakt
tungumál og hefur það verið gagn-
rýnt. Einu sinni var ég staddur í
upptökusal sjónvarpsins þar sem
upptaka var að hefjast. Þar falaöi
starfsfólkið tungumál sem ég skildi
ekkert í nema orð og orð á stangh.
Nú gæti einhver spurt sem svo: Er
þetta ekki hættulegt fyrir íslénsk-
una, síast þetta ekki út í hana? Ég
held ekki.
Og það sem ég tel mig hafa fyrir
mér í því að þetta sé hættulaust er
elsta stétt iðnaðarmanna á íslandi,
prentararnir. Meðan prentverk var
unnið við blý áður en offsetprentun
tók yfir, og það eru ekki nema 10
th 15 ár síðan, má segja að fagmál
prentara hafi samanstaðið af
dönskum og latneskum orðum.
Þau voru örfá orðin sem þar voru
notuð og máttu kallast íslensk.
Ekki veit ég til þess að þetta hafi
haft nokkur áhrif th spillingar á
málfar prentara. Ég kynntist mörg-
um gömlum prenturum sem töluðu
fegurri íslensku en aðrir menn og
voru svo vel að sér í íslenskri staf-
setningu að þeir kunnu ekki að
stafsetja orð rangt.
Ég kynntist einu sinni gömlum
vélsetjara sem var svo góður ís-
lenskumaður aö hann leyfði sér
eitt sinn að hringja í forseta íslands
að Bessastöðum og benda honum á
setningu í ávarpi eftir hann sem
Ég hrökk hlilega við og fór að
velta því fyrir mér hvað stjórnand-
inn ætti við. „Áttu góða helgi.“
Sennilega hefur hann ætlaö aö
segja: „Eigðu góða helgi." Ef sú th-
gáta mín er rétt þá er sú kveðja
ekki íslensk málvenja frekar en
þegar maður heyrir fólk segja:
„Hafðu góðan dag“ þegar það kveð-
ur einhvern. Aftur á móti segja
sérfræðingar mínir um enska
tungu að þaðan sé þetta komið.
Þá rifjast það upp fyrir mér að
oft þegar maður kveður fólk eftir
símtal segir þáð: „Gjörðu svo vel.“
Mér er alveg fyrirmunað að skhja
þessa kveðju og ég hef engan mann
hitt sem getur útskýrt fyrir mér
merkingu þessarar setningar að
loknu samtali. Mér er sagt að það
sé siður manna í Ameríku að
kveðja menn á þennan hátt. Ég
lærði það ungur að setningin
„gjörðu svo vel“ væri notuð þegar
maður átti að’ byija að borða eða
ef maður bað leyfis að mega gera
þetta eða hitt eða þá aö fá hluti lán-
aða. En svo aht í einu vaknar
maður upp við það að engilfagrar
raddir símastarfsfólks kveðja
mann með þessari setningu.
Allt skeöur en ekkert gerist
Fyrir nokkrum árum heyrði ég
htla telpu spyrja: „Veistu hvað
skeði fyrir mig?“ í fyrstu vissi ég
orð sem þýðir það sama, sögnina
„að gerast". En nú er svo komið
að allt skeður en ekkert gerist. Ef
málfræðingar hafa lagt blessun
sína yfir sögnina „að ske“ rétt eins
og ég hef heyrt þá leggja blessun
sína yfir þágufallssýki þá er senni-
lega ekkert við þessu að segja en
þetta lýtir máhð óneitanlega. Setn-
ingaskipan telpunnar hefði að
sjálfsögðu verið jafnröng ef hún
hefði sagt: „Veistu hvað gerðist fyr-
ir mig?“
Er málið í hættu?
Helstu rök þeirra sem segja aö
íslenskan sé í hættu eru þau að
sjónvarp og útvarp séu svo áhrifa-
miklir fjölmiðlar að enskan, sem
er það tungumál erlent sem oftast
heyrist í þessum fjölmiðlum, muni
síast hraðar inn í íslenskuna en
menn óri fyrir. Vel má vera að þetta
sé rétt. En þeir sem hafa kynnt sé
áhrif danskrar tungu á íslenskuna
fyrr á öldum vita hversu yfir-
þyrmandi þau voru. Samt hfði
íslenskan af. Þá komu áhrifm fram
í rituðu máh hér á landi, sem var
ef til vill áhka áhrifamikið á þeim
tíma og loftmiðlarnir eru nú.
í áratugi hafa ákveðnar starfs-
stéttir í landinu talað tungumál
sem utanstéttarfólk skhur ekki ef
það rekst inn á vinnustaði þar sem
fagmenn ræða saman. Á það hefur
betur mætti fara. Forsetinn Sam-
þykkti og þakkaði fyrir ábending-
una. Ég kynntist lfka öðrum
gömlum vélsetjara sem setti í blý
yfir 100 blaðsíður í bók um sér-
fræðilegt efni án þess að þar fyndist
stafsetningarvilla. Prófarkálesar-
inn hélt að eitthvað væri að hjá sér
þegar hann fann enga vihuna og
kallaði til annan mann til að fara
yfir prófarkirnar en engin fannst
villan.
Meiri íslenskukennslu
Helst er ég á því aö hvorki útvarp
né sjónvarp muni skaða íslenskuna
að nokkru marki. En til þess að svo
verði þarf íslenskukennsla í skól-
um að vera eins góð og frekast er
kostur. Miðað við málfar margra
af yngri kynslóðinni hafa þeir
sennilega rétt fyrir sér sem segja
aö henni hafi hrakað. Ég held helst
að sá sem segir: „Veistu hvað skeði'
fyrir mig“ eöa „áttu eða eigðu góða
helgi“ eða „gjörðu svo vel“ eftir
símtal hafi ekki fengið góða ís-
lenskukennslu í skóla.
Ef Einar Benediktsson hefði
heyrt fólk tala svona er ég ekki
viss um að hann hefði ort eftirfar-
andi hendingu þegar hann ljóðaði
th móður sinnar:
„Mér skildist að orð er á íslandi th
um allt, sem er hugsað á jörðu.“
-S.dór