Dagblaðið Vísir - DV - 23.04.1988, Page 12

12
LAUGARDAGUR 23. APRÍL 1988.
Morðið á Ann Chapman
Erlend bóksjá
A FAREWELL TO
MARX
AH OUTUHE ANO APPRAl^LOT HS IMEÖWES
Wo A V } D C O H' W A
BaunaðáMarx
og Friedman
A FAREWELL TO MARX.
Höfundur: David Conway.
THE RISE AND FALL OF MONETAR-
ISM.
Höfundur: David Smith.
Penguin Books, 1987.
í þessum tveimur bókum er
fjallað um andstæðar stjórnmála-
og efnahagsstefnur. Höfundarnir
eiga það sameiginlegt að líta mjög
gagnrýnum augum á viöfangs-
efni sitt.
David Conway, höfundur bók-
arinnar um kenningar Karl
Marx, er ungur að árum og kenn-
ir heimspekí við enskan háskóla.
Afstaða hans til marxisma birtist
reyndar í titli bókarinnar. Hann
telur sem sagt að Marx hafl í
flestu haft rangt fyrir sér.
Conway tjallar um helstu
grundvallarþætti í skrifum Marx:
söguskoðun hans, efnahags-
stefnu, stjórnmálaskoðanir og
hugmyndafræði. Kenningar
þessa hugmyndasmiðs kommún-
ismans leggur liöfundurinn á
borð reynslunnar og telur sig
sýna fram á aö þær hafl reynst
og séu í flestum atriöum rangar.
Það sé því full ástæða til aö
kveðja kappann.
David Smith, sem skrifar um
efnahagsmál í The Times í Lund-
únum, kemst að ekki ósvipaðri
niðurstöðu um mónetarismann,
peningastefnuna, sem hérlendis
hefur veriö kennd við frjáls-
hyggju og hefur átt sinn fremsta
og snjallasta talsmann í Milton
Friedman. Smith rekur í bók
sinni helstu hugmyndir um
stjórn og þróun efnahagsmála
sem felast í þessari stefnu, en
fjallar síðan um framkvæmd
hennar í Bretlandi Thatchers og
Bandaríkjum Reagans.
Meginniðurstaða Smiths er sú
að framkvæmd þessarar stefnu
hafi mistekist og þess vegna hafi
boðberar hennar í breskum og
bandarískum valdastólum vikið
frá henni: hún sé í reynd komin
á öskuhauga sögunnar.
Það á við um báðar þessar bæk-
ur að þær fjalla um pólitísk
hitamál á gagnrýninn og áhuga-
verðan hátt.Þeir sem eru sann-
færðir í hugmyndafræðilegri trú
og halda með Marx eða Fried-
man, líkt og fótboltaliði, hafa
vafalítið einhver svör á reiðum
höndum gegn þeirri gagnrýni
sem höfundarnir setja fram. Fyr-
ir okkur hina undirstrika þessar
bækur enn einu sinni þann sann-
leika, að þótt pólitísk hugmynda-
fræði sem slík geti verið nógu
slæm, er þó sýnu verra þegar hin-
ir trúuðu fá völd til þess aö reyna
að koma kenningunum í fram-
kvæmd.
mim Fáif
iii
BLOOD ON THEIR HANDS.
Höfundur: Richard Coftrell.
Grafton Books, 1988.
Ann Chapman, sem starfaði sem
lausamaður við Lundúnastöð breska
ríkisútvarpsins, var myrt í Aþenu
árið 1971. Á þeim tíma var herfor-
ingjastjórn við völd í Grikklandi.
Erfiðlega gekk að upplýsa málið og
tilraunir föðúr hennar, Edward
Chapman, til að komast að hinu
sanna mættu litlum skilningi hjá
grískum og breskum stjórnvöldum
sem virtust helst vilja gleyma málinu
sem fyrst. En Edward neitaði að gef-
ast upp og svo fór að lokum að
Richard Cottrell, fyrrum fréttamað-
ur, tók málið upp á vettvangi
Evrópuþingsins þar sem hann átti
sæti. Honum tókst að fá samþykkta
þar rannsókn málsins og var reyndar
falin framkvæmd hennar. Þaö var
árið 1982. Skýrsla hans var samþykkt
í Evrópuþinginu áriö 1984. Þar er því
slegið föstu aö Ann Chapman hafi
verið myrt af starfsmönnum grískra
stjórnvalda.
Útvarpsfréttakonan unga Ann Chap-
man sem mætti dauða sinum i
Grikklandi.
I bókinni segir Cottrell annars veg-
ar frá morðinu á Ann Chapman og
ástæðum þess en hins vegar þrot-
lausri baráttu föður Ann í fimmtán
ár til þess að komast að hinu sanna
um lát dóttur sinnar. Þetta er saga
um pólitískt morð af hálfu handlang-
ara grísku herforingjastjórnarinnar
fog áhugaleysi borgaralegra stjórn-
valda, sem tóku við af herforingjun-
um í Grikklandi, að upplýsa glæpinn.
Þetta er einnig skólabókadæmi um
það hvernig bresk stjórnvöld, sem
eiga aö þjóna borgurum lands síns
og tryggja hagsmuni þeirra, skilja
þá eftir á köldum klaka ef það hentar
ímynduðum hagsmunum.
Svikamylla
Ann Chapman var ung og óreynd
sem fréttamaður. Hún komst í kynni
við aðila í London sem töldust til
svonefndrar andspyrnuhreyfingar í
Grikklandi. Við það vaknaði áhugi
hennar á grískum atburðum. Ann
var mikið í mun að slá í gegn sem
fréttamaður. Það sem hún heyröi hjá
andspyrnuhreyfingarmönnum taldi
hún gefa góða möguleika á spenn-
andi fréttum sem gætu skipt sköpum
fyrir starfsferil hennar sjálfrar. Hún
vildi því fara til Grikklands. Tæki-
færið gafst þegar ferðaskrifstofa í
London sendi hóp ferðaskrifstofu-
fólks til Grikklands. Ann tókst að
komast í þann hóp og var lofað að-
stoð í Grikklandi við að ná í stórfrétt.
En Ann áttaði sig ekki á því að einn
þeirra sem hún var í sambandi við
sendi allar upplýsingar um ferðir
hennar beint til grísku öryggislög-
reglunnar, sem fylgdist með henni
af tortryggni frá því hún sté fyrst
fæti á gríska grund. Öryggisgæsla
var reyndar venju fremur mikil
þessa daga vegna heimsóknar vara-
förseta Bandaríkjanna. Þegar Ann
hugðist hitta tengiliði sína í Grikk-
landi til aö ná fréttinni stóru lenti
hún hjá útsendurum öryggislögregl-
unnar og í þeirra höndum lét hún
lífið.
Yfirhylming
Þá hófst yfirhylmingin. Stjórnvöld
létu líta út fyrir að Ann hefði orðið
fyrir árás kynferðisglæpamanns.
Líki hennar var varpað á afvikinn
stað þar sem það fannst 2-3 dögum
eftir að hún var myrt. En það tókst
óhönduglega til meö yfirhylminguna
syo margar spurningar vöknuöu við
rannsókn málsins.
Ári eftir morðið, þegar kröfur Ed-
ward Chapman um skýringar voru
orðnar óþægilegar, fundu grísk lög-
regluyfirvöld sökudólg og fengu
hann dæmdan fyrir morðið. En stað-
reyndir málsins 'eins og þær lágu
fyrir bendu allar til sakleysis hans
svo Edward Chapman hélt áfram
baráttu sinni. Hún var löng og ein-
manaleg þar til loks að Cottrell tók
máliö upp rúmum áratug eftir morð-
ið.
Þegar Evrópuþingið hafði sam-
þykkt skýrslu Cottrells var sá maður
sem dæmdur hafði verið fyrir morðið
náöaöur. En morðingunum hefur
aldrei verið hegnt: þeir gætu þess
vegna enn verið starfsmenn grísku
öryggislögreglunnar.
Cottrell á heiður skilinn fyrir fram-
lag sitt til lausnar Chapman-málsins,
og þessa greinargóðu frásögn af mál-
inu. En hetja sögunnar, reyndar eina
hetjan, er Edward Chapman, sem
notaði einn og hálfan áratug ævinnar
til þess að hreinsa nafn dóttur sinnar
og knýja fjandsamleg stjórnvöld til
þess að viðurkenna að minnsta kosti
hluta sannleikans um þetta tilgangs-
lausa og ruddalega morð.
Metsölubækur
Bretland
Söluhæstu kiljurnar:
1. Catherine Cookson:
THE PARSON’S DAUGHTER.
2. Sally Beauman:
DESTINY.
3. Colleen McCullough:
THE LADIES OF MISSOLONGHI.
4. Sldney Sheldon:
WINDMILLS OF THE GODS.
5. Melvyn Bragg:
THE MAID OF BUTTERMERE.
6. Philippa Gregory:
WIDEACRE.
7. Weis & Hickman:
THE MAGIC OF KRYNN.
8. J. G. Ballard:
EMPIRE OF THE SUN.
9. Tom Clancy.
RED STORM RISING.
10. Margaret George:
THE AUTOBIOGRAPHY OF
HENRY VIII.
Rit almenns eðlis:
1. Rosemary Conley:
THE HIP AND THIGH DIET.
2. Bob Ogley:
IN THE WAKE OF THE HURRIC-
ANE.
3. Richard Dawkins:
THE BLIND WATCHMAKER.
4. Robert Hughes:
THE FATAL SHORE.
5. James Fox:
WHITE MISCHIEF.
6. Whitley Strieber:
COMMUNION.
7. Edward Behr:
THE LAST EMPEROR.
8. P.L. Fermor:
BETWEEN THE WOODS
AND THE WATER.
9. RONAY’S CELINET GUIDE TO
HOTELS
& RESTAURANTS.
10. Adley, Tait 8 Stubbs:
A QUESTION OF SPORT.
(Bygg! á The Sunday Times)
Bandaríkin
Metsölukiljur:
1. Danielle Steel:
FINE THINGS.
2. Jonathan Kellerman:
OVER THE EDGE.
3. Dean R. Koontz:
WATCHERS.
4. Dlck Francls:
BOLT.
5. Colleen McCullough:
THE LADIES OF MISSALONG-
Hl.
6. LaVyrie Spencer:
VOWS.
7. Sally Beauman:
DESTINY.
8. Piers Anthony:
OUT OF PHAZE.
9. John Gardner:
NO DEALS, MR. BOND.
10. Larry McMurtry:
TEXASVILLE.
11. Rosemary Rogers:
BOUND BY DESIRE.
12. Pat Conroy:
THE PRINCE OF TIDES.
13. A. C. Crispin:
TIME FOR YESTERDAY.
14. Allstair MacLean:
SANTORINI.
15. David Eddings:
GUARDIANS OF THE WEST.
Rit almenns eðlis:
1. Whitley Strieber:
COMMUNION.
2. M. Scott Peck:
THE ROAD LESS
TRAVELED.
3. Carsten Stroud:
CLOSE PURSUIT.
4. Robert Hughes:
THE FATAL SHORE.
5. Judith Viorst:
NECESSARY LOSSES.
6. Sam Donaldson:
HOLD ON, MR. PRESIDENT!
7. Bette Davis/M. Herskowitz:
THIS’N THAT.
8. Dorls K. Goodwin:
THE FITZGERALDS AND THE
KENNEDYS.
9. Beryl Markham:
WEST WITH THE NIGHT.
10. Richard Bach:
THE BRIDGE ACROSS FORE-
VER.
(Byggt á New York Tímes Book
Review)
Danmörk:
Metsölukiljur:
1. Jean M. Auel:
MAMMUTJÆGERENE. (1).
2. Wassmo:
DET STUMME RUM. (-).
3. Jean M. Auel:
HULEBJ0RNENS KLAN. (3).
4. Jean M. Auel:
HESTENES DAL. (2).
5. Helle Stangerup:
CHRISTINE. (4).
6. Isabel Allende:
ÁNDERNES HUS. (5).
7. Ballard:
SOLENS RIGE. (8).
8. Andersen-Nexö:
PELLE EROBREREN. (-).
9. B. Wamberg:
J. LOTTEJBERG. (-).
10. Godfred Hartmann:
CHRISTIAN. (7).
(Töiur innan sviga tákna röð bókar vikuna
á undan. Byggt á Politiken Sondag)
Umsjón: Elías Snæland Jónsson
THKUJVIíNIUAOF
janeAustenand
CHARLO'ITKBRONTC
Æskuverk tveggja
skáldkvenna
THE JUVENILIA OF JANE AUSTEN
AND CHARLOTTE BRONTE.
Penguin Books.
Forvitni um þróunarferil
þekktra rithöfunda verður gjarn-
an til þess að sérhvert brot
skáldskapar sem þeir hafa sett á
blað lendir á bók. Hér hefur verið
safnað saman æskuverkum
tveggja enskra skáldkvenna,
væntanlega í þeim tilgangi að
varpa ljósi á þroskaferil þeirra
sem skáldsagnahöfunda.
Æskuverk Jane Austen, sem
lifði á árunum 1775-1817, voru
samin þegar hún var tólf til átján
ára að aldri. Margt af þeim brot-
um, sem hér birtast, er af léttara
taginu og samið fyrir fjölskyld-
una en ekki með opinbera birt-
ingu í huga.
Charlotte Bronte fæddist ári
áður en Jane Austen andaðist.
Þótt hún næði ekki fertugsaldrin-
um samdi hún þó nokkrar
skáldsögur, þar af eina ódauðlega
- Jane Eyre. Þau verk hennar,
sem hér eru birt, urðu til á árun-
um 1829-1839 og fjalla um atburði
í konungsríkinu Angria, og er
ímyndunaraflinu hér gefinn
harla laus taumurinn.
Fyrir ákafa aðdáendur Jane og
Charlotte eru þessi brot vafalítð
girnileg til fróðleiks, en verkin
eru afar veikt bergmál þess
sterka hljóms sem síðar heyrðist
úr skáldhörpu þeirra.
Síðasta
MacLean-sagan
SANTORINI.
Höfundur: Alistair MacLean.
Fontana, 1987.
Um árabil mátti ganga út frá
því sem vísu aö spennusaga eftir
skoska rithöfundinn Alistair
MacLean væri ein mest selda bók
ársins hér á landi. Bækur hans
skipuðu sér einnig í efstu sæti
metsölulista í nágrannalöndun-
um enda nafn hans verið nánast
táknrænt fyrir spennusögur síð-
ustu áratugina.
Nú er MacLean allur en eftir
hann liggja um þrjátíu sögur.
Santorini er sú síöasta sem hann
sendi frá sér. Hún ber öll helstu
einkenni bóka hans: hröð og
spennandi atburðarás, einföld,
læsileg frásögn og hæfilega ofur-
mannleg söguhetja sem eftir
mannraunir leysir vandann.
Viðfangsefnið er að þessu sinni
tímanna tákn: alþjóðleg hryðju-
verkastarfsemi þar sem kjam-
orkusprengjur koma við sögu.
Síðari bækur MacLean hafa
þótt bera mikinn keim fjölda-
framleiðslunnar og svo er einnig
um þessa. Fátt í atburðarásinni
kemur á óvart: að lesa bókina er
nánast eins og að ráða gamla gátu
enn einu sinni.