Dagblaðið Vísir - DV - 23.04.1988, Page 15

LAUGARDAGUR 23. APRÍL 1988.
15
Verslunarfólk skráir sig til verkfallsvörslu.
Vitlaust verkfall
Verkfall verslunarmanna er
skollið á. Ennþá hefur maður ekki
tilfinningu fyrir viöbrögöum eða
almenningsáliti gagnvart þessari
vinnudeilu. Ekki er að efa að hópar
meðal verslunarfólks telji réttlætið
og málstaðinn sín megin og foryst-
an sjálf mun að sjálfsögðu sefja sig
upp í baráttuanda á verkfallsvökt-
unum. En hver skyldi samúðin og
samstaðan vera meðal annarra
stétta, meðal almennings ogjafnvel
í eigin röðum verslunarmanna? Á
þetta verkfall hljómgrunn í
landinu? Og svo er það sem mest
er um vert: eru til þess málefnaleg
og skynsamleg rök?
Nú ætla ég ekki að tala fyrir
munn almennings eins og allsherj-
ardómari. Ég ætla þaðan af síður
að tala eins og upphafmn sljóm-
málamaður sem þaif að gæta þess
að styggja ekki atkvæöin. Ég ætla
bara að tala eins og maðurinn á
götunni, án ábyrgðar, án skinhelgi
og án nokkurrar meintrar árásar á
verslunarfólk í verkalýðsbaráttu.
Ég ætla einfaldlega aö segja það
sem mér finnst: Þetta verkfall er
rugl, fáránleg mistök og furðulegt
sjálfskaparvíti.
Þessi sk'oðun mun eflaust ekki
mælast vel fyrir á verkfallsvakt-
inni og vinir mínir í Verslunar-
mannafélaginu verða sennilega
ekki kátir yfir þvi að undanþága
þeirra gagnvart fjölmiölunum sé
notuð til þess að taka þá i gegn.
En þá er líka á þaö að líta að þeir
hafa sjálfir reitt til höggs, þeir hafa
sjálfir kallað yflr þjóðina neyöar-
ástand og komast ekki undan þeirri
ábyrgð sem því ástandi fylgir. Þetta
verkfall er mistök og timaskekkja
frá upphafi til enda. Og vinur er
sá er til vamms segir.
Launastefnan mörkuð
Verkamannasamband íslands
hafði forystu um að setja fram kröf-
ur og standa í samningum fyrr í
vetur. Einkum bar það hag fisk-
vinnslufólks fyrir brjósti enda
virtust flestir sammála um að sú
stétt væri verst sett. Björn Þór-
hallsson, forseti Landssambands
verslunarmanna, lét þá í sér heyra
og benti á rannsóknir sem gerðar
höfðu verið á kjörum launafólks
en þar kom fram að ófaglært versl-
unarfólk í afgreiðslustörfum og
öðrum hliöstæðum störfum væri
verst setti hópurinn. Á þetta var
ekki mikiö hlustað og öllum er
minnisstætt hvernig einstök félög
fiskvinnslufólks klufu sig út úr
samningagerðinni, felldu samning-
ana sem forysta Verkamannasam-
bandsins hafði skrifað undir og
börðust sjálf til þrautar. Niðurstað-
an varð sú að víðtækt samkomulag
var gert á Akureyri í síðasta mám
uöi þar sem línur virtust vera
lagðar um launastefnu í landinu
sem bæði vinnuveitendur, verka-
lýðsfélög og stjómvöld sættu sig
við.
Verslunarmenn fylgdu í kjölfar-
ið, svo og margar aðrar stéttir, og
það kom ipjög á óvart þegar félags-
fundur í Verslunarmannafélagi
Reykjavíkur felldi samkomulag
sem VR-forystan hafi skrifað undir.
Þvi var kennt um að hópar starfs-
fólks í stórmörkuðum hefðu mætt
á fundinn og greitt atkvæði gegn
samkomulaginu. Þama var sem
sagt kominn hópurinn sem fyrr-
greind könnun hafði talið hinn
‘ raunverulega láglaúnahóp í
landinu. Athygli skal þó vakin á
því að félagsfundurinn í VR var
sóttur af sirka einu prósenti af fé-
lagsmönnum VR og brotið, sem réð
úrslitum, var auðvitað enn minna.
VR-forystan gekk aftur til samn-
inga við vinnuveitendur og gerði
nýtt samkomulag og nú var efnt til
allsherjaratkvæðagreiðslu. Á
þriöja þúsund manns greiddu at-
kvæði og eru það vel innan við
þrjátíu prósent félagsmanna. Og
aftur var samkomulagið fellt af
rúmlega helmingi þeirra sem
greiddu atkvæði, samtals um
fimmtán prósentum félagsmanna.
Opinbert leyndarmá!
Helgarpósturinn hefur minnt á
að Magnús L. Sveinsson, forseti
borgarstjórnar, gerði lítið úr því
þegar tíu þúsund manns mótmæltu
ráðhúsbyggingunni í ReyKjavík.
Magnús fullyrti aö áttatíu og fimm
prósent Reykvíkinga hefðu ekki
séð ástæðu til að skrifa undir mót-
mælin og hann ætlaði ekki að láta
minnihlutann taka völdin af svo
miklum meirihluta. Magnús L.
Sveinsson er ekki bara forseti borg-
arsljórnar. Hann er líka formaður
í VR þar sem nær áttatíu prósent
félagsmanna „sáu ekki ástæðu“ til
að taka þátt í atkvæðagreiöslu um
kjarasamninga. Athugasemd Helg-
arpóstsins er neyðarleg ábending
til Magnúsar um að lýðræðið taki
á sig breytilega mynd eftir því meö
hvoru munnvikinu talað er.
Hvers vegna skyldi það nú vera
að félagsmenn í VR taka ekki þátt
í atkvæðagreiðslu um þeirra eigin
kjör? Skýringin er auðsæ. Það er
opinbert leyndarmál að verslunar-
fólk er verulega yfirborgað.
Launaskriðið hefur verið hraðast í
þessari atvinnugrein enda hafa
verslunar- og þjónustustörf verið
sá vaxtarbroddurinn í atvinnulíf-
inu sem mest hefur notið góðæris-
ins á undanfórnum árum. í skjóli
kaupmáttar, gjaldeyrisútsölu og
aukinna viðskipta hafa ný fyrir-
tæki sprottið upp, önnur blómstrað
sem aldrei fyrr og geta verslunar-
innar í landinu hefur almennt
verið slík að launagreiðslur hafa
ekki haft afgerandi áhrif á rekstur-
inn. Kröfur um opnunartíma
stórmarkaöa, kröfur um fiörutíu
og tvö þúsund króna lágmarkslaun
eru þorra verslunarfólks óviðkom-
andi. Jafnvel almennir samningar
um fimmtán prósent kauphækkun
fara fyrir ofan garð og neðan hjá
fjölmörgu verslunarfólki vegna
þess að kjör þess ráðast af eftir-
spurn og framboði á vinnumark-
aðnum og eru löngu hætt að taka
mið af launatöxtum.
Tvöfaldur rassskellur
En gott og vel. Við skulum viður-
kenna að afgreiðslufólk og starfs-
fólk hjá stórum fyrirtækjum hafi
goldið fyrir lága taxta hjá VR. Það
á betra skilið fyrir langan vinnu-
dag. Það lifir enginn af þrjátíu og
fimm þúsund króna daglaunum ef
það er rétt að slíkar greiöslur tiðk-
ist í stórverslunum og sjoppum. En
þá er að eingangra þau vandamál,
taka á þeim sérstaklega, í stað þess
að efna til allsherjarverkfalls versl-
unarmanna og lama allt atvinnulíf-
ið. Og það er auðvitað hreint
ábyrgðarleysi hjá VR-forystunni og
öðrum forystumönnum verslunar-
mannafélaga að setja fram kröfu
um fjörutíu og tvö þúsund króna
lágmarkslaun þegar vinnumarkað-
urinn var búinn að hafna slíkum
samningum og það beggja vegna
borðsins. Það er ábyrgðarleysi
vegna þess að ef ganga á að slíkum
samningum er launaramminn í
landinu sprunginn og forsendur
jafnt kjarasamnjnga annarra stétt-
arfélaga og efnahagsstefnunnar
foknar út í veður og vind. Þetta á
Magnús L. Sveinsson að vita og
veit. Þetta eiga menn eins og Björn
Þórhallsson að vita en hann er jafn-
framt varaforseti Alþýðusambands
íslands. Hann veit hvaða áhrif og
afleiðingar þaö hefur ef verslunar-
menn ná fram kröfum sínum um
lágmarkslaun og hann veit líka að
í nýgerðum kjarasamningum fóru
menn fram þjá þessum prinsipp-
deilum með starfsaldurshækkun-
um, flokkaleiðréttingum og
bónusum.
Stundum hefur veriö sagt að
kommamir séu hættulegir í verka-
lýðsforystunni vegna þess að þeir
séu ábyrgðarlausir í að æsa fólkið
upp í óraunhæfum kröfum. Barátt-
an í íslenskri pólitík hefur um
árabil gengið út á það aö draga úr
áhrifum sósíalista í verkalýðs-
hreyfingunni og landsmálapólitik-
inni vegna þess að þeir væm
ósamstarfshæfir um skynsamlega
stefnu og allsheijarhagsmuni. En
nú er svo komið aö það eru sjálf-
stæðismenn sem ganga fram fyrir
skjöldu og setja allt á annan end-
ann. Verslunarmannafélögin hafa
verið sterkasta vígi borgaralegra
afla og þar hafa sjálfstæðismenn
tögl og hagldir. Þetta eru mennim-
ir sem æsa til verkfalla og grafa
undan sinni eigin ríkisstjórn. Og
maöur getur ekki betur séð en að
það sé mest fyrir þeirra eigin mis-
tök, eigin handvömm viö að kynna
þá samninga sem þeir voru tvíveg-
is búnir að skrifa undir og mæla
með. Hvernig er hægt að snúa svo
rækilega við blaðinu eftir að hafa
fengið rassskell í tveim atkvæða-
greiðslum? Forystan var ekki í
betra jarðsambandi en svo að hún
haföi ekki hugmynd um hvað lág-
launafólkið í félögunum vildi að
samið yrði um!
Mannalæti
En látum þetta vera. Höfum sam-
úð með hinum verst settu í verslun-
ar- og afgreiðslustörfunum. Tökum
undir það að starfsfólk í stórmörk-
uðum sé illa launað. En hvaða vit
er í því að setja þjóðfélagið allt á
annan endann og lama allt at-
vinnulíf þegar afmarkaðir hópar
og afmörkuð fyrirtæki eiga j hlut?
Var ekki hægt fyrir verslunar-
menn að einbeita sér að þeirri
starfsemi sem hér á i hlut í stað
þess að loka öllum vinnustöðum,
allri þjónustu, stöðva hjól atvinnu-
lifsins, framleiðslunnar, ferðaþjón-
ustunnar, viðskiptalífsins, vegna
þess að rúmlega tíu prósent af fólk-
inu í VR féllst ekki á tillögur
forystunnar? Er ekki nær fyrir þá
hjá VR og öðrum verslunarfélögum
að gera upp sakirnar við sína eigin
menn í stað þess að láta allt þjóðar-
búið gjalda fyrir seinheppnina og
sambandsleysið innan verslunar-
mannafélaganna sjálfra?
Eftir svona uppákomu fer maður
að taka undir með Þórarni Þórar-
inssyni, framkvæmdastjóra
Vinnuveitendasambandsins, að
brýna nauðsyn beri til að endui;-
skoða vinnumálalöggjöfina. Þaö
verður að koma í veg fyrir að fá-
mennir hópar, tíu prósent félags-
manna í tíu þúsund manna
stéttarfélögum, geti greitt þjóðfé-
laginu rothögg og villst út í verkfóll
vegna þess að forystan er ekki í
jarðsambandi. Þeir hjá Verka-
mannasambandinu skildu skila-
boðin og drógu sig í hlé þegar
samningar þeirra voru felldir. Þeir
sneru ekki við blaðinu og settu
fram nýjar kröfur í algerri mótsögn
viö það sem þeir höfðu samiö um
sjálfir. Þeir játuðu sig sigraða og
voru ekki með nein mannalæti til
aö reka af sér slyðruorðið.
Forystan í verslunarmannasam-
tökunum kom samningamálunum
sjálf í hnút af því að hún gleymdi
að leggja sérstaka rækt viö þann
hópinn innan samtakanna sem
verst stóð. Hún var ekki í jarðsam-
bandi og tapaði bæði á félagsfundi
og í allsherjaratkvæðagreiðslu af
því hún skynjaði ekki stemninguna
í sínum eigin röðum. Hún þekkti
ekki fólkið sem mætti á fundinum
í sínu eigin félagi. Og til að sanna
krafta sína og forystu sína er nú
gripið til þess ráðs að segja eins og
vinnumaðurinn forðum: Sástu
hvernig ég tók hann! Þetta verkfall
gengur eiginlega ekki út á annað.
Ellert B. Schram
I